Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Korzeń to jeden z organów wegetatywnychorgany wegetatywneorganów wegetatywnych roślin naczyniowychrośliny naczynioweroślin naczyniowych. Zazwyczaj przyjmuje postać wydłużonego, podziemnego tworu, którego cechą jest bezlistność. Główne funkcje korzenia to: przytwierdzenie rośliny do podłoża i pobieranie z gleby wody i soli mineralnych oraz ich transport do pędu. Dodatkowo, u roślin wieloletnich, korzeń magazynuje latem substancje zapasowe, które są wykorzystywane wczesną wiosną przez rozwijające się pąki liściowe.

bg‑green

Modyfikacje budowy i funkcji korzenia

Korzenie niektórych roślin uległy przekształceniu i pełnią dodatkowe funkcje.

R1cIp2HI0RNdn1
Mapa myśli. Lista elementów:
  • Nazwa kategorii: Przekształcenia korzeni
    • Elementy należące do kategorii Przekształcenia korzeni
    • Nazwa kategorii: korzenie asymilacyjne
    • Nazwa kategorii: korzenie czepne
    • Nazwa kategorii: korzenie kurczliwe
    • Nazwa kategorii: korzenie oddechowe[br] (pneumatofory)
    • Nazwa kategorii: korzenie podporowe
    • Nazwa kategorii: korzenie powietrzne
    • Nazwa kategorii: korzenie spichrzowe
    • Nazwa kategorii: korzenie ssawkowe[br] (haustoria)
    • Nazwa kategorii: korzenie szkarpowe
    • Koniec elementów należących do kategorii Przekształcenia korzeni
Modyfikacje budowy i funkcji korzeni.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑green

Korzenie asymilacyjne

Korzenie asymilacyjne występują u niektórych epifitówepifityepifitów, np. z rodziny storczykowatych Orchidaceae, u których doszło do zaniku łodygi i liści. Mają postać zielonych, spłaszczonych, płatowatych korzeni powietrznych, które oprócz przytwierdzenia rośliny do podłoża oraz pochłaniania wody z powietrza pełnią również funkcje liści. W budowie anatomicznej tego typu korzeni zaznacza się obecność miękiszu asymilacyjnegomiękisz asymilacjnymiękiszu asymilacyjnego, którego komórki przeprowadzają fotosyntezę.

RyITMT2BISiqx
Taeniophyllum complanatum – gatunek z rodziny storczykowatych Orchidaceae występujący w lasach tropikalnych Japonii. Korzenie asymilacyjne, przeprowadzając proces fotosyntezy, odpowiedzialne są za odżywianie rośliny.
Źródło: Kuo-Chu Yueh, licencja: CC BY-SA 2.0.
bg‑green

Korzenie czepne

Korzenie czepne występują u niektórych pnączypnączepnączy i epifitów. Mają postać korzeni przybyszowych, wyrastających z węzłów łodygi, które, wnikając w zagłębienia podpór, przymocowują do nich roślinę.

R5jny6z4GF28E
Bluszcz pospolity (Hedera helix) – gatunek pnącza występujący w niemal całej Europie. W naturalnych siedliskach pnie się po drzewach i skałach, w sztucznych porasta np. mury. Za pomocą korzeni czepnych przymocowuje się do podpory. W sprzyjających warunkach środowiska osiąga wysokość ok. 20 m.
Źródło: AnRo0002, domena publiczna.
bg‑green

Korzenie kurczliwe

Korzenie kurczliwe występują u roślin, których nasiona kiełkują na powierzchni gleby, a później pojawiające się pędy lub ich części rosną pod ziemią. Górna część korzeni skraca się – skróceniu i rozszerzeniu ulegają komórki znajdujące się wewnątrz korzenia w korze pierwotnejkora pierwotnakorze pierwotnejwalcu osiowymwalec osiowy (stela)walcu osiowym. Dzięki tej zdolności korzenie kurczliwe wciągają roślinę w głąb gleby.

R1EWT6ujCPPZs
Szafran wiosenny (Crocus vernus) – gatunek naturalnie występujący w górach Europy, w Polsce uprawiany. Korzenie kurczliwe wyrastają z silnie skróconej łodygi zwanej piętką i wciągają części podziemne w głąb gleby.
Źródło: Obsuser, licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑green

Korzenie oddechowe (pneumatofory)

Korzenie oddechowe występują u niektórych roślin rosnących na podmokłym i bagiennym podłożu lub na terenach okresowo zalewanych i podtapianych. Mają postać pionowych, nierozgałęzionych i silnie zdrewniałych tworów osiągających wysokość ok. 1,5 m, wyrastających w górę ponad poziom podłoża lub wody. Stanowią boczne odgałęzienia poziomo rozrastających się w podłożu korzeni podziemnych. Korzenie oddechowe – za pomocą specjalnych otworów przypominających przetchlinki – pobierają powietrze i transportują je przez przestwory międzykomórkowe miękiszu powietrznegomiękisz powietrznymiękiszu powietrznego do podziemnych części systemu korzeniowego.

RCZlMjNJVq9TQ
Cypryśnik błotny (Taxodium distichum) – gatunek należący do rodziny cyprysowatych, naturalnie występujący w południowo‑wschodniej części Ameryki Północnej. Porasta podmokłe tereny nad brzegami rzek, obszary bagienne i okresowo zalewane. W siedliskach naturalnych jego korzenie oddechowe osiągają wysokość ok. 2 m. W Polsce to gatunek sadzony w parkach i ogrodach botanicznych, jego pneumatofory osiągają wysokość ok. 40 cm.
Źródło: Basik07, licencja: CC BY-SA 2.5.
R3vfpHOKzHXKh
Sonneratia alba – gatunek należący do formacji namorzynów porastających nadmorskie brzegi oraz ujścia rzek w strefie międzyzwrotnikowej. Występowanie pływów morskich sprawia, że tereny zajmowane przez namorzyny są okresowo zalewane w czasie przypływu. Podmokłe podłoże jest ubogie w tlen, który dodatkowo słabo rozpuszcza się w wodzie. Obecność korzeni powietrznych zapewnia dostęp powietrza do podtopionych części systemu korzeniowego.
Źródło: Ariefrahman, licencja: CC BY-SA 4.0.
bg‑green

Korzenie podporowe

Korzenie podporowe występują u roślin wykształcających wysokie pędy nadziemne, których system korzeniowy jest płytki, lub u roślin porastających grząskie podłoże. Mają one postać korzeni przybyszowychkorzenie przybyszowekorzeni przybyszowych wyrastających z pędu ponad powierzchnią podłoża, rosnących ukośnie w dół, a następnie wnikających w glebę. Korzenie podporowe dodatkowo umocowują roślinę w podłożu.

RUSaFOUHkcS1M
Kukurydza zwyczajna (Zea mays) – gatunek wytwarzający wysokie pędy nadziemne, osiągające wysokość ok. 3 m, przy jednocześnie niezbyt głębokim systemie korzeniowym.
Źródło: newflower, licencja: CC BY-NC-ND 2.0.
Rvpclmnu393sz
Pandanus heterocarpus – gatunek będący endemitem niewielkiej wyspy Rodrigues,położonej na Oceanie Indyjskim w odległości560 km od wyspy Mauritius.
Źródło: S Molteno, licencja: CC BY-SA 4.0.
bg‑green

Korzenie powietrzne

Korzenie powietrze występują u niektórych epifitów, np. z rodziny storczykowatych Orchidaceae. Mają postać zwisających swobodnie w dół tworów, których powierzchnię pokrywa wielowarstwowa ryzoderma, tzw. welamen. Tkanka ta składa się z martwych, ściśle do siebie przylegających komórek wypełnionych powietrzem. Komórki welamenu mają porowate ściany komórkowe, przez które chłoną wodę w postaci pary wodnej lub kropel deszczu z powietrza.

R18YNb2Bd8IjJ
Phalaenopsis – rodzaj storczyka najczęściej uprawianego w warunkach domowych.Wystające poza doniczkę korzenie powietrzne mają białawy kolor, co świadczy o dużymprzesuszeniu rośliny i konieczności jej podlania.
Źródło: Nefronus, licencja: CC BY-SA 4.0.
bg‑green

Korzenie spichrzowe

Korzenie spichrzowe występują u niektórych roślin dwuletnich, np. marchwi, rzodkwi. Mają postać grubych, mięsistych tworów magazynujących substancje pokarmowe w miękiszu spichrzowymmiękisz spichrzowymiękiszu spichrzowym kory pierwotnej, łykałyko (floem)łyka lub drewnadrewno (ksylem)drewna.

R18tvrO97RBTQ
Burak cukrowy (Beta vulgaris subsp. vulgaris) – podgatunek buraka zwyczajnego magazynujący sacharozę w przekształconym i silnie rozrośniętym korzeniu głównym.
Źródło: Karbohut, licencja: CC BY-SA 4.0.
RB8NKiyBUWCii
Dalia ogrodowa (Dahlia hybr.) – gatunek wytwarzający bulwy korzeniowe powstające w wyniku przekształceń korzeni bocznych i przybyszowych.
Źródło: Krishna satya 333, licencja: CC BY-SA 4.0.
bg‑green

Korzenie ssawkowe (haustoria)

Korzenie ssawkowe występują u roślin pasożytniczych i półpasożytniczych. Mają postać ssawek wrastających w tkanki rośliny żywicielskiej dzięki wydzielaniu enzymów rozkładających blaszki środkowe i ściany komórkowe. Korzenie ssawkowe po wrośnięciu i połączeniu się z wiązkami przewodzącymi żywiciela czerpią z nich substancje pokarmowe.

R1XT7zrDY3qCs
Jemioła pospolita (Viscum album) – gatunek półpasożytniczy występujący na pniach i gałęziach drzew liściastych, rzadziej iglastych. Korzenie ssawkowe wrastają w elementy przewodzące drewna rośliny żywicielskiej, z której czerpią wodę i sole mineralne. Obecność zielonego barwnika – chlorofilu – sprawia, że roślina jest autotroficzna i zdolna do fotosyntezy.
Źródło: Nefronus, licencja: CC BY-SA 4.0.
R9RlYnrOlS5oP
Kanianka pospolita (Cuscuta europaea) – gatunek pasożytniczy występujący na łodygach roślin zielnych. Korzenie ssawkowe wrastają w elementy przewodzące drewna i łyka rośliny żywicielskiej, z której czerpią wodę, sole mineralne oraz produkty fotosyntezy.
Źródło: Michael Becker, licencja: CC BY-SA 3.0.
bg‑green

Korzenie szkarpowe

Korzenie szkarpowe występują u drzew wykształcających płytki system korzeniowy, porastających stale wilgotne podłoże. Mają postać korzeni bocznychkorzenie bocznekorzeni bocznych wyrastających poziomo we wszystkich kierunkach z podstawy pnia. Korzenie szkarpowe pełnią funkcje podpór stabilizujących drzewo.

R6r38TpONRWJ5
Wiąz szypułkowy (Ulmus leavis) – gatunek występujący w środkowej, wschodniej i południowo‑wschodniej części Europy w lasach łęgowych. Korzenie szkarpowe chronią drzewo przed przewróceniem się.
Źródło: XN, licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

drewno (ksylem)
drewno (ksylem)

(gr. ksylos – drewno) niejednorodna tkanka przewodząca; występuje u roślin naczyniowych; transportuje wodę i sole mineralne

epifity
epifity

rośliny żyjące na innych roślinach; nie są pasożytami – wykorzystują inne rośliny jako miejsca przyczepu; zaopatrują się w wodę z pary wodnej oraz opadów, a w sole mineralne z rozkładających się tkanek organizmów, na których rosną; epifityczny tryb życia jest przystosowaniem do środowisk cienistych, wilgotnych

kora pierwotna
kora pierwotna

tkanki położone pomiędzy skórką a walcem osiowym w młodych korzeniach i łodygach; składają się głównie z komórek miękiszu zasadniczego lub spichrzowego

korzenie boczne
korzenie boczne

rodzaj korzeni odchodzących od korzenia głównego w strefie wykazującej wtórną budowę anatomiczną, rosną poziomo lub ukośnie w głąb gleby; występują w palowym systemie korzeniowym

korzenie przybyszowe
korzenie przybyszowe

korzenie niewywodzące się z korzenia zarodkowego, wyrastające wtórnie z łodygi lub liści

łyko (floem)
łyko (floem)

(gr. phlóios – łyko) niejednorodna tkanka przewodząca; występuje u roślin naczyniowych; transportuje substancje pokarmowe

miękisz asymilacjny
miękisz asymilacjny

rodzaj tkanki miękiszowej, której komórki zawierają liczne chloroplasty, odpowiedzialna za przeprowadzanie procesu fotosyntezy

miękisz powietrzny
miękisz powietrzny

rodzaj tkanki miękiszowej o licznych przestworach międzykomórkowych wypełnionych powietrzem, odpowiedzialnej za magazynowanie tlenu i dwutlenku węgla

miękisz spichrzowy
miękisz spichrzowy

rodzaj tkanki miękiszowej, której komórki zawierają substancje pokarmowe w postaci skrobi, tłuszczów lub białek, odpowiedzialnej za magazynowanie substancji zapasowych

organy wegetatywne
organy wegetatywne

organy odpowiedzialne za wzrost i rozwój rośliny; zaliczają się do nich: korzeń, łodyga i liście

pnącze
pnącze

roślina o zazwyczaj wiotkiej łodydze, wspinająca się na inne rośliny, mury, płoty lub skały, które wykorzystywane są jako podpory

rośliny naczyniowe
rośliny naczyniowe

grupa obejmująca rośliny, które w pokoleniu bezpłciowym (sporoficie) wykształciły tkankę przewodzącą wodę i sole mineralne; należą do nich paprotniki, rośliny nagonasienne (nagozalążkowe) i rośliny okrytonasienne (okrytozalążkowe)

walec osiowy (stela)
walec osiowy (stela)

centralna część korzenia i łodygi zawierająca tkanki przewodzące wraz z towarzyszącymi tkankami miękiszowymi i wzmacniającymi, charakterystyczna dla pierwotnej budowy anatomicznej organów osiowych