Współczesność przyniosła znaczne zróżnicowanie modeli relacji państwo – Kościół. Rozwój nowych idei filozoficznych, społecznych i politycznych zainspirował przemiany w organizacji państw. Powstała różnorodność ustrojowa sprzyjała budowaniu swoistości stosunków między władzą świecką a kościelną. Wielkie znaczenie miał również proces rozszerzania się chrześcijaństwa na inne, dotąd nieznane mu terytoria, gdzie napotykano na całkowicie odmienne tradycje kulturowe, sposoby porozumiewania się czy układy społeczne. Doprowadziło to do zjawiska pluralizmu w tej materii. Zwykle, klasyfikując ową różnorodność, bierze się pod uwagę kryterium ideowego i strukturalnego powiązania obu instytucji, wyróżniając w ten sposób dwie kategorie: państwa świeckie i państwa wyznaniowepaństwo wyznaniowepaństwa wyznaniowe.

Państwa świeckie

Cechą zasadniczą państwa świeckiegopaństwo świeckiepaństwa świeckiego jest brak tzw. religii oficjalnej. Mamy do czynienia również z systemem rozdziału Kościoła od państwa. Rzeczywistość jednak ukształtowała kilka modeli tego typu państwaIndeks górny *^*państwa.

Model niemiecki – separacja skoordynowana

Niemcy jako zarzewie reformacji, przeżywszy wiele lat wojen religijnych, po 1555 r. ustabilizowały na wiele wieków relacje państwa i Kościoła. Zaprowadzony wówczas jurysdykcjonalizm poddany został rewizji dopiero po I wojnie światowej. Na genezę tego zjawiska składa się wiele czynników, wśród których warto wymienić: rozwój ideologii liberalnej, upadek ustroju monarchicznego i wprowadzenie republiki, a także nowe idee eklezjalne w Kościołach protestanckich, np. synodalność.

Podstawą nowego ustroju była Konstytucja Republiki Weimarskiej z 1919 r., do której nawiązała Republika Federalna Niemiec w Ustawie zasadniczej z 1949 r., podtrzymując moc postanowień w sprawach wyznaniowych. Przede wszystkim nastąpiła likwidacja tzw. oficjalnych wyznań; słynna teza cuius regio eius religio odeszła do lamusa. Oznaczało to wprowadzenie rozdziału państwa i Kościoła. Każdy obywatel państwa niemieckiego w wymiarze indywidualnym otrzymał gwarancję wolności religijnej. Kościoły natomiast, co, jak się podkreśla, stanowi o oryginalności tego systemu, zostały uznane za korporacje prawa publicznego. Dotyczy to wszystkich kościołów i wspólnot światopoglądowych. Mimo tego nie stanowią one części struktury państwa, mają zupełną autonomię. Cały system opiera się na trzech podstawowych zasadach: neutralności, tolerancji i równości.

RBXYlesR7m0OI1

Zdjęcie przedstawia kobietę, która trzyma w rękach egzemplarz Biblii w skórzanej oprawie. Kobieta ma zawieszony na szyi srebrny krzyż. Ubrana jest w kraciastą koszulę. Ma półdługie, ciemne włosy.

Pierwsza z nich wyraża się we wspomnianej wyżej zasadzie braku oficjalnego Kościoła. Państwo nie może zatem stosować żadnych preferencji w stosunku do jakiejkolwiek religii, nie może uważać danych poglądów czy ideologii za prawdziwą. W Niemczech instytucje ideologiczne są traktowane na równi z religijnymi, bez względu na to, czy odnoszą się do Boga czy nie. Z drugiej strony instytucje religijne muszą być traktowane nie gorzej niż organizacje społeczne, co zapobiega faworyzowaniu ateizmu. Neutralność zatem w modelu niemieckim to przede wszystkim nieingerowanie.

Tolerancja ma wymiar pozytywny, przez co rozumie się tworzenie przestrzeni dla potrzeb religijnych społeczeństwa, nie tylko bycie bezstronnym.

Równość odnosi się do równego traktowania wszystkich wspólnot wyznaniowych, jednak konstytucyjne zróżnicowanie ich statusu prawnego oznacza, iż równość tyczy się podmiotów zaliczanych do tej samej kategorii.

Statusy Kościołów są szczegółowo określane przez ustawy poszczególnych landów. Za podmiot prawa publicznego uznawane są te, które złożą odpowiedni wniosek w danym landzie i spełnią określone kryteria dotyczące np. liczby członków. Innym zaś przysługuje status podmiotów cywilnoprawnych, zwykle bliźniaczy do stowarzyszeń prywatnych.

Cechą charakterystyczną systemu niemieckiego było zawieranie umów przez RFN i poszczególne landy nie tylko ze Stolicą Apostolską, ale także z władzami innych wspólnot religijnych. Przykładowo Bawaria na początku 1924 r. zawarła układ z Watykanem, a w kilka miesięcy później układ z Kościołami protestanckimi. Mamy tu zatem do czynienia nie tylko z poszanowaniem wolności religijnej w wymiarze indywidualnym, ale również z uznaniem równości Kościołów jako stowarzyszeń o charakterze publicznoprawnym. Dlatego też w literaturze zwykle nazywa się taką formę relacji separacją skoordynowaną.

R1XsQ2WyauBQ5

Zdjęcie przedstawia stojącą kobietę, która trzyma teczki z dokumentami. Ma założony jasnoróżowy hidżab, który zasłania jej włosy oraz szyję. Ubrana jest w jasną marynarkę oraz żółte spodnie. W tle stoją stoliki z krzesełkami oraz wiszą lampy.

W szkołach publicznych w Niemczech odbywa się nauka religii. Wyjątkiem są szkoły bezwyznaniowe. Jest ona prowadzona zgodnie z wytycznymi konkretnych związków wyznaniowych oraz z zachowaniem prawa nadzoru państwowego. Do 14 roku życia dziecka o uczestnictwie w zajęciach decydują rodzice, po osiągnięciu wieku 14 lat dziecko samo podejmuje decyzję w tej sprawie. Katecheza jest w szkołach publicznych zaliczana do standardowych przedmiotów, a treść wyznaczana jest przez dany związek wyznaniowy. Szkoła ma obowiązek uruchomienia odpowiednich zajęć, gdy zbierze się wystarczająca liczba chętnych – minimum od sześciu do ośmiu osób.

Słownik