Układ krążenia zbudowany jest z naczyń oraz elementów kurczliwych, które umożliwiają przepływ płynów ustrojowych. W układzie krążenia wyróżnia się (obok układu limfatycznego) układ krwionośny, transportujący krew po organizmie. System ten składa się z naczyń: tętnic (prowadzą krew od serca), żył (prowadzą krew do serca), naczyń włosowatych (kapilar) oraz serca.

Do najczęstszych chorób układu krążenia należą zawał serca, udar mózgu, nadciśnienie tętnicze i miażdżyca. Główne czynniki ryzyka tych schorzeń to m.in. brak wysiłku fizycznego, otyłość, palenie papierosów, spożywanie alkoholu czy też złe nawyki żywieniowe.

W zakrzepicy występuje zwiększona skłonność do powstawania zakrzepówzakrzepzakrzepów w obrębie układu naczyniowego. Ten stan chorobowy powstaje głównie w obrębie kończyn dolnych, m.in. w przebiegu chorób serca. Groźnym powikłaniem zakrzepicy są zatory w tętnicy płucnej powodowane przez kawałki skrzepliny z kończyn dolnych.

RpIDKLzFP00ah

Zdjęcie przedstawia dwie ludzkie nogi. Jedna z nich wygląda normalnie, natomiast druga jest znacznie większa – na całej jej powierzchni występuje wyraźny obrzęk oraz zaczerwienienie.

Jest to przewlekłe schorzenie spowodowane niedostatecznym, w stosunku do potrzeb, zaopatrzeniem mięśnia sercowego w krew tętniczą przez naczynia wieńcowe.

R9Aaj2aYQyd5H

Na zdjęciu ukazano przekrój przez tętnicę wieńcową. Na zielono zaznaczono zwężenie światła tego naczynia w formie pierścienia, spowodowane przez miażdżycę.

Powstawaniu i rozwojowi choroby wieńcowej sprzyjają następujące czynniki:

Objawami choroby wieńcowej są napadowe bóle zamostkowe, określane jako dławica piersiowadławica piersiowadławica piersiowa, promieniujące często do lewej ręki, a także uczucie lęku, czasem nudności i zaburzenia oddechowe. Napady bólowe są wywołane wysiłkiem, emocjami, często również wiążą się ze zmianami meteorologicznymi. Bóle trwają kilka minut i mogą ustępować w warunkach spokoju samoistnie lub po podaniu leków rozszerzających naczynia wieńcowe, np. nitroglicerynynitroglicerynanitrogliceryny. Przedłużające się niedokrwienie mięśnia sercowego może prowadzić do martwicy pewnego obszaru: zawału sercazawał sercazawału serca.

Zawał serca jest następstwem nagle powstałej martwicy części mięśnia sercowego, spowodowanej przerwaniem dopływu krwi do tej części serca przez odpowiednio długi czas. Stan ten powstaje często wskutek miażdżycy tętnic wieńcowych lub neuropochodnego zaburzenia w regulacji przepływu krwi przez układ naczyń wieńcowych. Do zawałów dochodzi na ogół po 40. roku życia, częściej u mężczyzn niż u kobiet, zwłaszcza u osób otyłych i z nadciśnieniem tętniczym.

Typowym objawem jest silny ból za mostkiem, nieustępujący po zażyciu nitrogliceryny. Po zawale serca pozostaje blizna w obszarze martwicy.

RfvznyCsspWo01

Na grafice przedstawiono mózg wewnątrz modelu ludzkiej czaszki, ze zbliżeniem na oplatające je naczynia krwionośne. W jednym z nich widoczny jest zator, w formie spłaszczonej kuli.

Udar mózgowy to nagłe, miejscowe zaburzenie krążenia krwi w mózgu przebiegające zwykle z utratą przytomności i zaburzeniami krążeniowo‑oddechowymi. Do udaru mózgowego dochodzi najczęściej w przebiegu nadciśnienia, wad serca, chorób nerek i miażdżycy tętnic. Objawy zależą od bezpośredniej przyczyny oraz rozległości i miejsca uszkodzenia tkanki mózgowej. Najczęściej dochodzi do utraty przytomności, porażenia jednej kończyny lub porażenia połowiczego.

Wyróżnia się dwa rodzaje udarów. Udar niedokrwienny powstaje w wyniku zwężenia lub zamknięcia światła naczynia krwionośnego, skutkującego niedotlenieniem mózgu. Stanowi ok. 80% wszystkich udarów. Udar krwotoczny zachodzi w wyniku osłabienia i pęknięcia ściany naczynia, co skutkuje wylewem krwi do mózgu. Choć udary krwotoczne występują rzadziej (ok. 20% wszystkich udarów), to ich przebieg jest zazwyczaj cięższy.

Zaburzenie to polega na podwyższeniu ciśnienia tętniczego krwi powyżej granic normy stosownej dla wieku. Jest najczęstszym schorzeniem przewlekłym w krajach rozwiniętych.

Nadciśnienie tętnicze stwierdza się, gdy w kilkakrotnych pomiarach ciśnienie tętnicze przekracza wartości ciśnienia skurczowego 140 mmHg i/lub ciśnienia rozkurczowego 90 mmHg. Występuje m.in. jako objaw wtórny w przebiegu zwężenia tętnicy nerkowej lub cieśni aorty. Aż 95% wszystkich przypadków nadciśnienia tętniczego stanowi nadciśnienie samoistne o nieustalonej etiologii. Nadciśnienie tętnicze ujawnia się zwykle między 30. a 50. rokiem życia. We wczesnym okresie chorzy mogą nie odczuwać żadnych dolegliwości lub są one mało charakterystyczne, takie jak: bóle i zawroty głowy, wzmożona pobudliwość nerwowa, bezsenność, kołatanie serca.

Do znanych czynników rozwoju samoistnego nadciśnienia tętniczego zalicza się: uwarunkowania dziedziczne, duże spożycie soli, niską podaż potasu, otyłość, nadużywanie alkoholu, brak aktywności fizycznej i stres.

W niewydolności krążenia dochodzi do zmniejszenia przepływu krwi przez tkanki i narządy. Schorzenie to może być pochodzenia sercowego (niewydolność sercaniewydolność sercaniewydolność serca) lub obwodowego, spowodowanego zmniejszeniem ilości krwi krążącej i zaburzeniami regulacji napięcia ściany naczyniowej. Najczęściej występują zaburzenia mieszane, zarówno pochodzenia sercowego, jak i obwodowego. Objawy niewydolności krążenia zależą od przyczyny niewydolności krążenia, jak również narządu, w którym następuje upośledzenie dopływu krwi (np. niewydolność krążenia mózgowego może powodować uporczywe bóle i zawroty głowy, senność, upośledzenie intelektu, utraty przytomności i udar).

Tętniak to miejscowe workowate uwypuklenie ściany tętnicy lub serca. Najczęściej powstaje jako wynik uszkodzenia ściany naczyń przez zmiany miażdżycowe, zapalne, niedokrwienne lub uraz. Tętniaki naczyń mózgowych są najczęściej wrodzone. Mogą osiągać znaczne rozmiary. Pęknięcie tętniaka może prowadzić do śmiertelnego krwotoku.

R1HvOtXd8heUc

Zdjęcie rentgenowskie przedstawia obustronne tętniaki tętnic biodrowych. W cienkich naczyniach tętniczych można zauważyć wyraźne zgrubienia, kształtem i wielkością przypominające kurze jaja.

Przyczyny zaburzenia przepływu krwi przez naczynia są różne, jednak najczęstszą jest miażdżyca, zwana również arteriosklerozą lub aterosklerozą. Jest to przewlekła choroba dużych i średnich tętnic, której główną cechą są złożone zmiany zwyrodnieniowo‑wytwórcze w błonie wewnętrznej tych naczyń w wyniku gromadzenia się cholesterolu i innych lipidów. Powstałe w ten sposób tzw. blaszki miażdżycowe ulegają stopniowemu wapnieniu. Prowadzi to do zwężenia lub zamknięcia światła naczyń, z następowymi objawami niedokrwienia lub martwicy w obrębie narządu zaopatrywanego przez tętnicę.

Miażdżyca może dotyczyć wszystkich lub tylko niektórych naczyń i dlatego wyodrębnia się, występujące oddzielnie lub jednocześnie, zespoły pochodzenia miażdżycowego:

Zmniejszenie lub zatrzymanie przepływu krwi jest szczególnie groźne, gdy dotyczy naczyń zaopatrujących w krew mięsień sercowy. Choroba wieńcowa stanowi główną przyczynę zawałów serca.

Rozwój miażdżycy nie jest związany z procesem starzenia się organizmu. Uważa się, że zmiany miażdżycowe rozwijają się w następstwie przewlekłego procesu zapalno‑immunologicznego w ścianie tętnic na skutek działania różnych czynników. Obecnie istnieją już podstawy do twierdzenia, że różnego typu infekcje (bakteryjne, wirusowe) odgrywają ważną rolę w zapoczątkowaniu i rozwoju miażdżycy.

Podłożem rozwoju miażdżycy może być wiele czynników – w wyniku ich powiązania dochodzi do wyzwolenia zmian miażdżycowych.

Do chorób cywilizacyjnych zalicza się choroby niezakaźne będące skutkiem stylu życia, które szerzą się globalnie w XXI w. Oprócz chorób układu krążenia są to m.in. choroby układu oddechowego, niektóre nowotwory i choroby psychiczne.

Z powodu chorób układu krwionośnego, m.in. nadciśnienia tętniczego i choroby wieńcowej, umiera przedwcześnie co drugi Polak – są to jedne z częstszych schorzeń cywilizacyjnych. Czynnikami wpływającymi na ich powstanie są m.in. sytuacje stresowe, napięcia nerwowe, mała ruchliwość mięśniowa, oddziaływanie skażeń środowiska i hałasu oraz nieracjonalne odżywianie.

Przyczyny zgonów w Polsce

Styl życia w Polsce

Słownik