Filozofia postmodernistyczna

R8slcyZvZXyhs1

Zdjęcie przedstawia mural. Na ceglanej ścianie ukazana jest postać młodej kobiety. Kobieta ubrana jest w roboczą koszulę, na głowie ma zawiązaną chustę. Kobieta pokazuje gest Kozakiewicza, który polega na zgięciu jednej ręki w łokciu i złapaniu jej ramienia drugą ręką.

Postmodernizm (łac. post – po) wyrósł z opozycji pomiędzy nowoczesnością i ponowoczesnością. Zbigniew Bauman – polski socjolog, przedstawiał ponowoczesność jako „płynną nowoczesność”. Bauman zauważył, że pojawiała się niestabilność ładu społecznego, etnicznego i państwowego w epoce globalizacji, swobodnego przepływu ludzi w świecie i umiędzynarodowionego kapitału. W epoce ponowoczesnej według Baumana dominuje pluralizm głosów, który zastąpił dotychczasowe przekonanie o istnieniu obiektywnej prawdy.

Postmodernistyczni filozofowie pisali o końcu człowieka, którego rzeczywistość zmieniła się nieodwołalnie. Twierdzili, że wszystko, co istnieje w ludzkiej kulturze już wcześniej było i nie ma możliwości stworzenia czegokolwiek nowego. Postmodernizm zmienił więc tendencje w sztuce, zmuszając twórców i odbiorców do wyzbycia się wszelkich schematów myślenia. Myśliciele postmodernistyczni uważali, że nie istnieje żaden powszechny system wartości i nie ma już jednego ustalonego sensu.

Myśl ponowoczesna zanegowała metodę filozoficzną wzorowaną na nauce. Przede wszystkim postmodernizm odrzucił przekonanie, że we wszystkich wytworach kultury istnieje uniwersalny system wzajemnie powiązanych ze sobą relacji i elementów. Źródeł postmodernizmu można poszukiwać w wielu nurtach filozofii XX wieku, takich jak egzystencjalizmegzystencjalizmegzystencjalizm, psychoanalizapsychoanalizapsychoanaliza czy pragmatyzmpragmatyzmpragmatyzm. Za egzystencjalizmem postmodernizm uznawał ludzkie doświadczenie za centrum filozoficznej problematyki oraz przekonanie o braku obiektywnego, nadrzędnego, zwłaszcza religijnego sensu ludzkiego życia i istnienia ludzkiej kultury. Za psychoanalizą interesował się sferą nieświadomości człowieka i wpływem kultury na ludzkie działanie. Z pragmatyzmem łączył go relatywizm i przekonanie o niemożliwości dotarcia do obiektywnej prawdy o rzeczywistości.

Postmodernizm filozoficzny charakteryzuje się następującymi cechami:

• wyrósł ze sprzeciwu wobec tradycji filozofii, można go określić jako pewnego rodzaju sceptyczny dystans w stosunku do wszelkich mocnych i apodyktycznych teorii,

• nie tworzy systemu ani systemów filozoficznych, koncentruje się na aspektach, fragmentach, elementach rzeczywistości, rezygnując z ambicji opisania całości,

• odrzuca możliwość stworzenia jednego ogólnego opisu rzeczywistości (który postmoderniści nazywają metanarracjąmetanarracjametanarracją), przyjmuje za to wielość i różnorodność takich opisów, jest nastawiony na dialog różnych racji i opinii, dopuszcza różne punkty widzenia, stanowiska i rozstrzygnięcia,

• dotyczy głównie filozofii „praktycznej” – estetyki, etyki, polityki, filozofii społecznej,

• ma przede wszystkim wymiar humanistyczny – koncentruje swe zainteresowania na świecie kultury i człowieku jako twórcy tej kultury,

• głosi relatywizm poznawczy (przekonanie o względności wszelkich twierdzeń na temat rzeczywistości),

• wyraża przekonanie o płynności, zmienności i względności rzeczywistości, która nas otacza,

• akcentuje subiektywne aspekty doświadczania świata przez człowieka,

• chętnie posługuje się językiem literackim, eseistycznym.

Sztuka postmodernistyczna

RosFfMKsM5v2J1

Zdjęcie przedstawia wnętrze muzealne. W dużej, wysokiej sali stoi stara armata, w oddali znajduje się stary model motocykla. Salę oświetlają snopy światła wydobywające się z reflektorów.

Twórcy postmodernistyczni podążając za filozofią ponowoczesności, zrezygnowali z poszukiwania tego, co nowe i oryginalne. W postmodernizmie największe znaczenie miały naśladownictwo, powtórzenia, reinterpretacja, parodia, przekształcenia. Twórcy postmoderniści nie szukali uniwersalnej prawdy. Nie inspirowała ich nauka czy filozofia. Pozwalali sobie tylko na flirt z nimi, często sprowadzając je do żartu, kultury masowej a nawet kiczu. Z jednej więc strony odrzucali tradycję i drwili z niej, z drugiej zaś starali się ukazać w niej to, co przyjemne, radosne i intrygujące. Ideą sztuki postmodernistycznej był eklektyzm, który czerpał pełnymi garściami z tego, co już się wydarzyło. Twórcy prowadzili ironiczną grę ze znanymi stylami i autorami. Nie poszukiwali nowego stylu, lecz mieli świadomość, że wszelkie modele zostały wyczerpane, wykorzystane i nie istnieją już nieodkryte idee i techniki. Korzystano więc z istniejących już technik, lecz znaczenie twórcy jako nadającego sens swojemu dziełu przestało się liczyć. Twórca w postmodernizmie oddawał swoje dzieło w ręce odbiorcy. odtąd w rękach widza, czytelnika, słuchacza pozostawała decyzja, jaki wybierze sposób interpretacji dzieła.

Poetyka dzieła otwartego

R1B5gJ8rWcafd1

Zdjęcie przedstawia dużą salę w budynku zbudowanym z cegieł. Na wysokiej drabinie znajduje się siedzisko. Zasiada na nim mężczyzna w garniturze. Ma pomalowaną na biało-niebiesko twarz. W prawej ręce trzyma młotek, którym uderza w rury różnej długości, zawieszone na wysokim stelażu.

Przemianom społecznym i kulturowym epoki postmodernizmu towarzyszą zatem przemiany w estetyce. Jedną z najistotniejszych koncepcji dotyczących zmian w tej estetyce jest model „dzieła otwartego” Umberto Eco (1932‑2016) – włoskiego filozofa, historyka, semiologa, pisarza i krytyka literackiego. Zawarł ją w książce Dzieło otwarte. Forma i nieokreśloność w poetykach współczesnych (1962). Pisał w niej:

Słownik