Wybrane przykłady ujęcia motywu podróży w literaturze

Informacje o motywie homo viator znajdziesz m.in. w lekcji: Topos homo viatorDO6yHaP1vTopos homo viator

Ignacy Krasicki Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki (oświecenie)

Tytułowym bohaterem powieści jest polski szlachcic, typowy reprezentant młodego pokolenia Polaków z 2. połowy XVIII w. Księga I opowiada o młodzieńczej i niezbyt udanej edukacji Mikołaja, która wiąże się z jego pierwszymi podróżami – do Warszawy i Paryża. Treścią księgi II jest jego pobyt na wyspie Nipu, gdzie znalazł się po katastrofie statku, którym uciekał przed wierzycielami. Poglądy Nipuańczyków, nade wszystko ceniących równość i wolność, wykazują wiele wspólnego z filozofią Jana Jakuba Rousseau. Utopijno‑patriarchalne społeczeństwo Nipu, a w szczególności rozmowy z mistrzem Xaoo, zmieniają przekonania Doświadczyńskiego i sprawiają, że po powrocie do kraju będzie się starał wcielić w życie poznane zasady. O tym właśnie opowiada księga III, najbardziej pesymistyczna i ironiczna część powieści.

RDvtDeLGAv1Zp

Fotografia przedstawia samotnego mężczyznę stojącego na wzgórzu. Postać odwraca się od nas tyłem. W tle nagie szczyty wzgórz i zachmurzone niebo.

Cyprian Norwid Moja piosnka (II) (romantyzm)

Wiersz Norwida powstał podczas jego pobytu na emigracji (w Nowym Jorku w roku 1854). To liryczne wyznanie poety‑emigranta, który tęskni za ojczyzną, w której panuje stary obyczaj o chrześcijańskich korzeniach:

Poetyckim wyrazem tej tęsknoty jest powtarzający się w każdej zwrotce refren Tęskno mi, Panie. Utwór nie jest jednak tylko realizacją romantycznego motywu pielgrzyma – można go zinterpretować na płaszczyźnie uniwersalnej. Świadczy o tym fakt, że autor nie wymienia nazwy kraju, za którym tęskni, a także czyni liczne aluzje do Biblii. W tym ujęciu byłby to wiersz o próbie określenia tożsamości filozoficzno‑religijnej podmiotu lirycznego, wyraz tęsknoty do jasno określonych zasad moralnych, prawdy, Boga.

Sławomir Mrożek Emigranci (współczesność)

R8pLEQOEDIepW1

Fotografia przedstawia pomnik mężczyzny ukazany na tle jasnego nieba. Mężczyzna jest szczupły. Ma owalną twarz. Jego oczy są głęboko osadzone, nos prosty, a usta otwarte. Postać unosi głowę okrytą czapką z krótkim daszkiem. Mężczyzna jest ubrany w koszulę, która jest rozpięta. Postać ukazuje tors. Unosi i prostuje ręce. W dłoniach trzyma szal.

Bohaterami dramatu są dwaj cudzoziemcy – AA i XX, pochodzący z bliżej nieokreślonego kraju bloku komunistycznego (być może z Polski) i wspólnie zamieszkujący suterynęsuterenasuterynę w równie nieokreślonym kraju Europy Zachodniej. Mimo że dzielą mieszkanie oraz niedole emigranta, wydaje się, że wszystko ich różni. AA jest wrażliwym i wyobcowanym intelektualistą, który wyjechał z własnego kraju z powodów politycznych. XX to prostak, którego emigracja wynika wyłącznie z pobudek ekonomicznych. Stosunki między nimi opierają się na swoistej symbiozie, którą należałoby może nazwać pasożytnictwem – XX wykorzystuje AA materialnie, nie płacąc mu za mieszkanie, zjadając jego konserwy i wypalając jego papierosy. Korzyści AA są mniej oczywiste i bardziej „intelektualne”, ponieważ XX służy mu za idealny model niewolnika i ma być bohaterem książki, jaką zamierza napisać na temat człowieka żyjącego w systemie totalitarnym.

Słownik