Przeczytaj
Mniejszości a imigranci
Dokumenty europejskie i ustawodawstwo krajowe mówią o ochronie mniejszości, choć nie zawierają ich jednej wspólnej definicji. Odnoszą je do społeczności narodowych i etnicznych, które mają być równo traktowane i chronione. Posiadają one prawo do ochrony własnego języka, praktyk kulturowych, edukacji itd. Większość regulacji jest jednak ograniczona do społeczności tradycyjnych mniejszości narodowych, których członkowie posiadają obywatelstwo danego kraju. Imigranci (rezydenci) są zazwyczaj wyłączeni z tej ochrony.
Unifikacja i asymilacja
Z historii znamy wiele przykładów, gdy imigranci przyjmowali kulturę i język kraju zamieszkiwania. AsymilacjiAsymilacji podlegały zarówno jednostki, jak i całe społeczności. W jej rezultacie następowała zmiana zachowań członków grupy mniejszościowej i przyjęcie przez nich kultury i identyfikacji grupy większościowej. Grecy i Rzymianie nazywali ludy spoza własnej cywilizacji „barbarzyńcami”. Politykę nastawioną na asymilację prowadziły państwa europejskie wobec imigrantów do połowy XX wieku. Zakładano, że grupy napływające, stanowiące mniejszość w stosunku do społeczności przyjmującej, porzucą swoją tożsamość kulturową, normy zachowań na rzecz tych, jakie są wyznawane w państwie, do którego przybyły. Asymilacja ma bowiem na celu unifikację, czyli wchłonięcie grupy odmiennej.
Obecnie w większości społeczeństw zachodnich prawnie zakazana jest przymusowa asymilacja. Jednak zanikające różnice etniczne mogą wynikać z woli mniejszości do zmiany swojej tożsamości i akceptacji ze strony społeczeństwa przyjmującego te zmiany.
Mimo ewolucji terminu „asymilacja” jego negatywne konotacje z przełomu XIX i XX wieku wywołane narastającymi nacjonalizmami i dyskryminacją, przymusową unifikacją spowodowały stopniowe odejście od tego kontrowersyjnego w Europie terminu i ukształtowanie nowej, multikulturowej perspektywy na przełomie lat 60. i 70. XX wieku.
Wielokulturowość
Wielokulturowość z jednej strony jest opisem pewnego faktu – w jednym państwie, w jednym mieście żyją obok siebie przedstawiciele różnych kultur. Jest też określeniem polityki (multikulturalizmumultikulturalizmu), która powstała w latach 60. XX wieku i realizowana jest w niektórych społeczeństwach europejskich. Dąży ona do uznania równości poszczególnych grup i ich cech kulturowych.
Do połowy lat 90. XX wieku politykę integracyjnąintegracyjną opartą na modelu wielokulturowym prowadziły między innymi Szwecja, Niderlandy, czy Wielka Brytania. W przypadku pierwszego kraju polityka pluralizmu wielokulturowego przejawiała się na przykład w nauczaniu w języku ojczystym imigrantów, nadawaniu praw wyborczych na szczeblu lokalnym oraz uproszczeniu procedur przyznawania obywatelstwa.
Zwolennicy multikulturalizmu kładą nacisk na konieczność ujęcia kulturowej różnorodności w ramy politycznej, demokratycznej wspólnoty i zaangażowania imigrantów w jej funkcjonowanie. Począwszy jednak od lat 90. XX wieku, idea ta jest krytykowana. Poddaje się w wątpliwość tezę, że ta polityka może służyć za narzędzie przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu imigrantów coraz liczniej przybywających do Europy. Ponadto pochodzenie kulturowe czy etniczne stało się we współczesnym państwie demokratycznym nowym orężem w walce o wpływy. Według przeciwników polityka ta prowadzi do nadmiernego akcentowania różnic między grupami etnicznymi i przerysowania różnorodności w ich obrębie.
Integracja
Integracja w odróżnieniu od asymilacji jest to proces dwustronny, dotyczy nie tylko samych imigrantów, ale również społeczeństwa przyjmującego, które musi stworzyć odpowiednie warunki, aby przebiegała ona pomyślnie. Szczegółową definicję integracji zaproponowano w ekspertyzie Ośrodka Badań nad Migracjami:
Ekspertyza podsumowująca doświadczenia teoretyczne i empiryczne nad społecznym i ekonomicznym wymiarem integracji[Integracja to] stan lub proces polegający na tym, że odmienne jednostki lub grupy nawet przy zachowaniu swojej odmienności kulturowej włączają się w społeczeństwo przyjmujące i uczestniczą w różnych obszarach życia tego społeczeństwa (…), a także związane z tym działania społeczeństwa przyjmującego. Włączenie się w społeczeństwo zakłada nie tylko kontakty imigrantów ze społeczeństwem nowego kraju, ale i akceptację przez nich podstawowych norm, wartości i instytucji społeczeństwa przyjmującego.
Źródło: Ośrodek Badań nad Migracjami, Ekspertyza podsumowująca doświadczenia teoretyczne i empiryczne nad społecznym i ekonomicznym wymiarem integracji, t. Moduł III, Warszawa 2007, s. 24.
Integracja zakłada aktywną rolę państwa we włączaniu imigrantów i przyzwolenie na włączenie ze strony większości społeczeństwa. W odniesieniu do sfery kulturowej i tożsamościowej integracja polega na zrewidowaniu własnej tradycji i kultury zarówno przez imigrantów, jak i społeczeństwo przyjmujące.
Postawy społeczeństwa większościowego wobec imigrantów (rozwojowy model wrażliwości międzykulturowej, ang. Developmental Model of Intercultural Sesitivity, DMIS):
Zaprzeczenie istnienia różnicy kulturowej
Nasza kultura jest jedyną. Nie interesują nas różnice kulturowe, nie mamy kontaktu z reprezentującymi je osobami.
Obrona przed różnicą kulturową
Jesteśmy świadomi występujących różnic, jednak uważamy, że to nasza kultura jest właściwa. Dzielimy świat na tych „swoich” (lepszych) i tych „innych” (gorszych).
Bagatelizowanie różnicy kulturowej
Nie przywiązujemy większej uwagi do różnic pomiędzy naszą a inną kulturą, trywializujemy je lub romantyzujemy. Widzimy natomiast wiele podobieństw w obu kulturach.
Akceptacja różnicy kulturowej
Postrzegamy kulturę innej osoby jako jeden z wielu dostępnych sposobów doświadczania rzeczywistości i jeden z wielu istniejących światopoglądów. Ta akceptacja nie oznacza, że inne kultury oceniamy pozytywnie, ale szanujemy je i interesujemy się nimi.
Adaptacja
Nasz światopogląd rozszerza się i włącza elementy charakterystyczne dla innych światopoglądów. W tej fazie mamy do czynienia z empatią, czyli umiejętnością spojrzenia na daną sytuację, z innego punktu widzenia niż nasza własna kultura.
Integracja
Następuje próba połączenia wielu różnych punktów widzenia charakterystycznych dla różnych kultur – jest to proces ciągłego definiowania własnej tożsamości w zależności od aktualnych doświadczeń życiowych. W efekcie osoba, która osiągnęła ten etap, może już nie przynależeć do żadnej kultury, a stać się tzw. zintegrowanym outsiderem.
Słownik
przyjmowanie wzorców kulturowych przez jednostkę
(z łac. assimilatio – upodobnienie); przystosowanie się do życia w obcej grupie przez przejęcie i przyswojenie jej kultury
uzyskiwanie drogą pokojową lub zbrojną niezależności państwowej byłych terytoriów zależnych
(z gr. etno, ἔthetanuomicronς – naród, rasa; z łac. centrum – punkt środkowy, środek); przekonanie danej grupy kulturowej o tym, że jej standardy kulturowe są lepsze niż standardy innych grup
charakterystyczna dla XX i XXI wieku tendencja rozprzestrzeniania się analogicznych zjawisk kulturowych, społecznych czy ekonomicznych niezależnie od położenia geograficznego, tradycji kulturowych czy stopnia zamożności danego państwa, co powoduje tworzenie się jednego świata, jednolitego społeczeństwa; ma to związek z rewolucją w komunikowaniu i powstaniem mediów masowych
działania na rzecz poprawy ważnych aspektów życia społecznego osób należących do mniejszości, w szczególności warunków bytowych oraz dostępu do systemu oświaty, rynku pracy, systemu zabezpieczenia społecznego, a także opieki zdrowotnej
Źródło: Art. 3 Ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz.U. nr 17, poz. 141 z późn. zm.)
realizowana w latach 60. XX wieku w niektórych społeczeństwach europejskich; dąży do uznania równości poszczególnych grup i ich cech kulturowych