Mniejszości a imigranci

Dokumenty europejskie i ustawodawstwo krajowe mówią o ochronie mniejszości, choć nie zawierają ich jednej wspólnej definicji. Odnoszą je do społeczności narodowych i etnicznych, które mają być równo traktowane i chronione. Posiadają one prawo do ochrony własnego języka, praktyk kulturowych, edukacji itd. Większość regulacji jest jednak ograniczona do społeczności tradycyjnych mniejszości narodowych, których członkowie posiadają obywatelstwo danego kraju. Imigranci (rezydenci) są zazwyczaj wyłączeni z tej ochrony.

Unifikacja i asymilacja

RBLvjTLC4NC2o1
Czeskie napisy zamazywane przez Niemców sudeckich w 1938 roku. Z jakim wydarzeniem historycznym ma to związek?
Źródło: domena publiczna.

Z historii znamy wiele przykładów, gdy imigranci przyjmowali kulturę i język kraju zamieszkiwania. AsymilacjiasymilacjaAsymilacji podlegały zarówno jednostki, jak i całe społeczności. W jej rezultacie następowała zmiana zachowań członków grupy mniejszościowej i przyjęcie przez nich kultury i identyfikacji grupy większościowej. Grecy i Rzymianie nazywali ludy spoza własnej cywilizacji „barbarzyńcami”. Politykę nastawioną na asymilację prowadziły państwa europejskie wobec imigrantów do połowy XX wieku. Zakładano, że grupy napływające, stanowiące mniejszość w stosunku do społeczności przyjmującej, porzucą swoją tożsamość kulturową, normy zachowań na rzecz tych, jakie są wyznawane w państwie, do którego przybyły. Asymilacja ma bowiem na celu unifikację, czyli wchłonięcie grupy odmiennej.

Obecnie w większości społeczeństw zachodnich prawnie zakazana jest przymusowa asymilacja. Jednak zanikające różnice etniczne mogą wynikać z woli mniejszości do zmiany swojej tożsamości i akceptacji ze strony społeczeństwa przyjmującego te zmiany.

Mimo ewolucji terminu „asymilacja” jego negatywne konotacje z przełomu XIX i XX wieku wywołane narastającymi nacjonalizmami i dyskryminacją, przymusową unifikacją spowodowały stopniowe odejście od tego kontrowersyjnego w Europie terminu i ukształtowanie nowej, multikulturowej perspektywy na przełomie lat 60. i 70. XX wieku.

Wielokulturowość

Wielokulturowość z jednej strony jest opisem pewnego faktu – w jednym państwie, w jednym mieście żyją obok siebie przedstawiciele różnych kultur. Jest też określeniem polityki (multikulturalizmupolityka wielokulturowościmultikulturalizmu), która powstała w latach 60. XX wieku i realizowana jest w niektórych społeczeństwach europejskich. Dąży ona do uznania równości poszczególnych grup i ich cech kulturowych.

R1YMACtGRilPA
Koncepcja multikulturalizmu (sałatki warzywnej, ang. salad bowl) zastąpiła koncepcję asymilacji (tygla kulturowego, ang. melting pot). Tak jak w sałatce poszczególne elementy (osoby innej kultury) zachowują swoją tożsamość.
Źródło: Englishsquare Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Do połowy lat 90. XX wieku politykę integracyjnąintegracja społecznaintegracyjną opartą na modelu wielokulturowym prowadziły między innymi Szwecja, Niderlandy, czy Wielka Brytania. W przypadku pierwszego kraju polityka pluralizmu wielokulturowego przejawiała się na przykład w nauczaniu w języku ojczystym imigrantów, nadawaniu praw wyborczych na szczeblu lokalnym oraz uproszczeniu procedur przyznawania obywatelstwa.

Zwolennicy multikulturalizmu kładą nacisk na konieczność ujęcia kulturowej różnorodności w ramy politycznej, demokratycznej wspólnoty i zaangażowania imigrantów w jej funkcjonowanie. Począwszy jednak od lat 90. XX wieku, idea ta jest krytykowana. Poddaje się w wątpliwość tezę, że ta polityka może służyć za narzędzie przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu imigrantów coraz liczniej przybywających do Europy. Ponadto pochodzenie kulturowe czy etniczne stało się we współczesnym państwie demokratycznym nowym orężem w walce o wpływy. Według przeciwników polityka ta prowadzi do nadmiernego akcentowania różnic między grupami etnicznymi i przerysowania różnorodności w ich obrębie.

Integracja

R156tD7qI2oeW1
Francja zakazała modlitw na ulicach oraz noszenia publicznie burek, za co grozi mandat w wysokości 150 €. Ustawa została przeforsowana w 2010 roku przez prezydenta Nicolasa Sarkozy'ego, syna węgierskich imigrantów.
Źródło: domena publiczna.

Integracja w odróżnieniu od asymilacji jest to proces dwustronny, dotyczy nie tylko samych imigrantów, ale również społeczeństwa przyjmującego, które musi stworzyć odpowiednie warunki, aby przebiegała ona pomyślnie. Szczegółową definicję integracji zaproponowano w ekspertyzie Ośrodka Badań nad Migracjami:

Ośrodek Badań nad Migracjami Ekspertyza podsumowująca doświadczenia teoretyczne i empiryczne nad społecznym i ekonomicznym wymiarem integracji

[Integracja to] stan lub proces polegający na tym, że odmienne jednostki lub grupy nawet przy zachowaniu swojej odmienności kulturowej włączają się w społeczeństwo przyjmujące i uczestniczą w różnych obszarach życia tego społeczeństwa (…), a także związane z tym działania społeczeństwa przyjmującego. Włączenie się w społeczeństwo zakłada nie tylko kontakty imigrantów ze społeczeństwem nowego kraju, ale i akceptację przez nich podstawowych norm, wartości i instytucji społeczeństwa przyjmującego.

cytat1 Źródło: Ośrodek Badań nad Migracjami, Ekspertyza podsumowująca doświadczenia teoretyczne i empiryczne nad społecznym i ekonomicznym wymiarem integracji, t. Moduł III, Warszawa 2007, s. 24.
R1XZDaSm2j3zo1
Mapa myśli. Lista elementów: Nazwa kategorii: cechy integracji{value=35}Elementy należące do kategorii cechy integracji{value=35}Nazwa kategorii: dobrowolność{value=35}Nazwa kategorii: dwukierunkowość{value=35}Nazwa kategorii: kompletność{value=35}Nazwa kategorii: zachowanie odmienności[br] kulturowej{value=35}Nazwa kategorii: akceptacja{value=35}Koniec elementów należących do kategorii cechy integracji{value=35}
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Integracja zakłada aktywną rolę państwa we włączaniu imigrantów i przyzwolenie na włączenie ze strony większości społeczeństwa. W odniesieniu do sfery kulturowej i tożsamościowej integracja polega na zrewidowaniu własnej tradycji i kultury zarówno przez imigrantów, jak i społeczeństwo przyjmujące.

RFPSUqsVNrHvz
Zaprzeczenie istnienia różnicy kulturowej Nasza kultura jest jedyną. Nie interesują nas różnice kulturowe, nie mamy kontaktu z reprezentującymi je osobami., Obrona przed różnicą kulturową Jesteśmy świadomi występujących różnic, jednak uważamy, że to nasza kultura jest właściwa. Dzielimy świat na tych „swoich” (lepszych) i tych „innych” (gorszych)., Bagatelizowanie różnicy kulturowej Nie przywiązujemy większej uwagi do różnic pomiędzy naszą a inną kulturą, trywializujemy je lub romantyzujemy. Widzimy natomiast wiele podobieństw w obu kulturach., Akceptacja różnicy kulturowej Postrzegamy kulturę innej osoby jako jeden z wielu dostępnych sposobów doświadczania rzeczywistości i jeden z wielu istniejących światopoglądów. Ta akceptacja nie oznacza, że inne kultury oceniamy pozytywnie, ale szanujemy je i interesujemy się nimi., Adaptacja Nasz światopogląd rozszerza się i włącza elementy charakterystyczne dla innych światopoglądów. W tej fazie mamy do czynienia z empatią, czyli umiejętnością spojrzenia na daną sytuację, z innego punktu widzenia niż nasza własna kultura., Integracja Następuje próba połączenia wielu różnych punktów widzenia charakterystycznych dla różnych kultur – jest to proces ciągłego definiowania własnej tożsamości w zależności od aktualnych doświadczeń życiowych. W efekcie osoba, która osiągnęła ten etap, może już nie przynależeć do żadnej kultury, a stać się tzw. zintegrowanym outsiderem.
RUbUWX44acneN1
Mapa myśli. Cztery wymiary „wchodzenia” imigranta w społeczeństwo przyjmujące. Lista elementów: Nazwa kategorii: wymiar {value=60}Elementy należące do kategorii wymiar {value=60}Nazwa kategorii: ekonomiczny{value=50}Elementy należące do kategorii ekonomiczny{value=50}Nazwa kategorii: związany[br] z rynkiem pracy{value=40}Koniec elementów należących do kategorii ekonomiczny{value=50}Nazwa kategorii: kulturowy{value=50}Elementy należące do kategorii kulturowy{value=50}Nazwa kategorii: związany z kompetencjami[br] językowymi i kulturowymi{value=50}Koniec elementów należących do kategorii kulturowy{value=50}Nazwa kategorii: społeczno-polityczny{value=50}Elementy należące do kategorii społeczno-polityczny{value=50}Nazwa kategorii: związany[br] z interakcjami[br] społecznymi[br] i działalnością[br] polityczną{value=40}Koniec elementów należących do kategorii społeczno-polityczny{value=50}Nazwa kategorii: tożsamościowy{value=50}Elementy należące do kategorii tożsamościowy{value=50}Nazwa kategorii: związany[br] z poczuciem wspólnoty[br] i identyfikacją[br] narodową{value=40}Koniec elementów należących do kategorii tożsamościowy{value=50}Koniec elementów należących do kategorii wymiar {value=60}
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Słownik

akulturacja
akulturacja

przyjmowanie wzorców kulturowych przez jednostkę

asymilacja
asymilacja

(z łac. assimilatio – upodobnienie); przystosowanie się do życia w obcej grupie przez przejęcie  i przyswojenie jej kultury

dekolonizacja
dekolonizacja

uzyskiwanie drogą pokojową lub zbrojną niezależności państwowej byłych terytoriów zależnych

etnocentryzm
etnocentryzm

(z gr. etno, thetanuomicronς – naród, rasa; z łac. centrum – punkt środkowy, środek); przekonanie danej grupy kulturowej o tym, że jej standardy kulturowe są lepsze niż standardy innych grup

globalizacja
globalizacja

charakterystyczna dla XX i XXI wieku tendencja rozprzestrzeniania się analogicznych zjawisk kulturowych, społecznych czy ekonomicznych niezależnie od położenia geograficznego, tradycji kulturowych czy stopnia zamożności danego państwa, co powoduje tworzenie się jednego świata, jednolitego społeczeństwa; ma to związek z rewolucją w komunikowaniu i powstaniem mediów masowych

integracja społeczna
integracja społeczna

działania na rzecz poprawy ważnych aspektów życia społecznego osób należących do mniejszości, w szczególności warunków bytowych oraz dostępu do systemu oświaty, rynku pracy, systemu zabezpieczenia społecznego, a także opieki zdrowotnej

Źródło: Art. 3 Ustawy z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (Dz.U. nr 17, poz. 141 z późn. zm.)

polityka wielokulturowości
polityka wielokulturowości

realizowana w latach 60. XX wieku w niektórych społeczeństwach europejskich; dąży do uznania równości poszczególnych grup i ich cech kulturowych