Zrozumienie kwestii związanych z korespondencją realizmu i fantastyki w Hamlecie Williama Szekspira wymaga podstawowej wiedzy na temat przemian, którym podlegał angielski dramat na przestrzeni wieków. W epoce średniowiecznej powstawały w Anglii misteria i moralitety oparte na wątkach biblijnych, przede wszystkim takich, które odnosiły się do zdarzeń cudownych, jak choćby przetrwanie Noego i jego rodziny w arce. Miały one stanowić wyraźną naukę moralną. Dramat sceniczny stał się wówczas w Anglii integralnym elementem życia społecznego. Traktowano go jako kontynuację chrześcijańskiego rytuału, który miał wywoływać wrażenie na wszystkich uczestnikach widowiska. Jak pisze badacz twórczości Williama Szekspira, Loreto Todd:

W XVI wieku zmieniły się w Anglii poglądy na rolę teatru w państwie. Był on tolerowany przez katolików, potępiali go natomiast purytaniepurytaninpurytanie pragnący skłonić społeczeństwo do porzucenia przyjemności doczesnych na rzecz duchowego doskonalenia. W czasach Williama Szekspira teatr zaczął cieszyć się dużym poparciem dworu królewskiego, co pozwalało na kontynuowanie tradycji tworzenia sztuk przemawiających do wszystkich klas społecznych zgodnie z następującą zasadą:

To wówczas powstały jedne z najwybitniejszych dzieł Stratfordczyka.

Charakterystyczną cechą dramatów Williama Szekspira jest rezygnacja z wielu zasad obowiązujących w dramacie antycznym, takich jak trzy jedności czy decorumdecorumdecorum. Szekspir decydował się także często na odchodzenie od reguły mimesismimesismimesis. Stąd pojawiające się w jego sztukach wiedźmy, upiory czy duchy. Te ostatnie nie były zresztą w czasach dramatopisarza postrzegane w taki sposób, jak ma to miejsce współcześnie. Wiele jego sztuk, w tym także Hamlet, to tzw. tragedie zemsty. Był to gatunek rozpowszechniony w elżbietańskiej Anglii. Bohater takiego utworu zostawał powołany do ukarania złoczyńcy, który dopuścił się zbrodni. Duch to najczęściej osoba niemogąca zaznać spoczynku dopóty, dopóki sprawca nie zostanie ukarany. Jest to zatem postać w angielskiej kulturze tradycyjna, a jej rola polega na ponagleniu bohatera mającego dokonać aktu zemsty.

RzFzXvmwHuRWD1

Na zdjęciu widzimy kartę ze starego, anglojęzycznego rękopisu.

Hamlet to najbardziej znany utwór Szekspira. Jego geneza opiera się w dużej mierze na domysłach i hipotezach stawianych przez szekspirologów. Badacze skłaniają się do twierdzenia, że utwór jest przeróbką zaginionej tragedii autorstwa Thomasa Kyda, która nawiązuje do średniowiecznej kroniki Saxo Gramatyka. Akcja utworu rozgrywa się w Danii i dotyczy zemsty, której miał dopuścić się Amlet (Amleth) wobec zabójcy własnego ojca Horwendila.

Szekspir pozostawił osnowę starego wątku odnoszącego się do islandzko‑duńskiej sagi. Nie zrezygnował z silnie zarysowanych postaci, ducha, obłędu, pojedynku i motywu teatru w teatrze, jednak jak zauważa badacz jego twórczości, Stanisław Helsztyński:

Szekspir zatarł w Hamlecie konkretne, jednostkowe rysy wątku historycznego, jednak zachował lub wykreował elementy istotne dla własnej wizji artystycznej. Choć dramatis personae są wytworem jego wyobraźni, w dużej mierze przypominają typowe postacie renesansowego dworu królewskiego. Zbrodnia, która stanowi centralny wątek utworu, nawiązuje do skrytobójczych morderstw na dworach książąt włoskich.

R1SmTkWjBCqVh

Na obrazie widzimy wnętrze pomieszczenia, w którym mężczyzna ubrany w strój z epoki żwawym ruchem przebija szpadą wiszącą zasłonę. Za zasłoną stoi osoba, której widać jedynie uniesioną w górę rękę. Z tyłu sytuację z przerażeniem obserwuje kobieta siedząca na dużym, zdobionym fotelu.

Sam Hamlet to nie monumentalny bohater antycznej tragedii, ale wewnętrznie rozdwojony i niepewny siebie idealista, dramatycznie rozdarty pomiędzy powinnością a swoimi ideałami. Szekspir skupia się na pogłębieniu portretu psychologicznego Hamleta, pozwala widzowi uczestniczyć w wewnętrznej walce postaci i nadaje jej znamion realności, pozwala się z nią utożsamiać.

Słownik