Magma krążąca pod powierzchnią Ziemi stanowi podstawę zjawisk plutonicznych, czyli tych zachodzących w głębi skorupy ziemskiej, które są związane z przemieszczaniem się i zastyganiem magmy oraz przyczyniających się poprzez krzepnięcie do powstawania skał magmowych oraz intruzji.
Intruzje powstają w wyniku zastygania magmy, która wdarła się w skorupę ziemską. Ze względu na powolne zastyganie i krzepnięcie magmy pod powierzchnią Ziemi, kryształy w intruzji mają budowę holokrystalicznąstruktura holokrystalicznaholokrystaliczną, co oznacza, że wszystkie minerały w niej zawarte są łatwo dostrzegalne. Im wolniejsze tempo zastygania magmy, tym są większe rozmiary kryształów w skale, zatem w skałach o budowie holokrystalicznej można wyróżnić strukturę: drobno-, średnio- i grubokrystaliczną. Skały sąsiadujące z intruzjami ulegają z reguły deformacjom oraz przeobrażeniom spowodowanym wysoką temperaturą magmy. Bezpośrednią przyczyną zachodzenia intruzji magmatycznych są potężne ciśnienia tworzące się we wnętrzu skorupy ziemskiej w związku z procesami endogenicznymiprocesy endogeniczeprocesami endogenicznymi. Intruzje magmowe są źródłem surowców mineralnych, jak również rudy metali m.in. niklu, chromu, platyny, żelaza, złota. Ogromne znaczenie ma skała budująca intruzję, np. granit, gabro.
W zależności od kształtu intruzji i ich stosunku do otaczających skał, wyróżniamy intruzje zgodne i niezgodne.
Intruzje zgodne
Intruzje zgodne odznaczają się tym, że ich ściany nakładają się z powierzchniami strukturalnymi okalających skał w wyniku wdzierania się magmy między już istniejące, starsze warstwy, nie przecinając ich, lecz podścielając i wybrzuszając warstwę nadległą. Należą do nich:
RTQsEjvaD44qj
RagbcHjW4OCvz
R1eAQApt4r2ag
RHn93IvRKk9j4
Intruzje niezgodne
Intruzje niezgodne przecinają granice warstw skalnych, przecinając je w sposób niezgodny. Zaliczamy do nich:
Ri86PYeJkFb2L
RuzuvU4yXEo6U
R1UiUy0v1rnAz
Najczęściej intruzje magmowe występują w skałach magmowych, jednak zdarza się, że są one związane ze skałami osadowymi, wtedy noszą nazwę intruzji klastycznych. Przykładami takich form są dajki i żyły klastyczne. Powstają w wyniku przenikania i wciskania się stopionego pod wpływem wysokiej temperatury magmy osadu warstwy otaczającej.
R1LMRYYB9LkQL
Czasami intruzjom magmowym towarzyszą mniejsze, poboczne intruzje noszące nazwę apofizu, będącym ślepym odgałęzieniem żyły, dajki bądź silli.
Żyły magmowe czasem przyjmują formę koncentrycznych pierścieni, dlatego noszą nazwę żył pierścieniowych.
RMJs8h9G91aF7
Rozpoznawanie intruzji skalnych
R7IFODvpfzKIj
RIRYxBY0JVSBV
RItHsau4eWzwB
RkM3NXnFhxcIS
RKUveVqlXlHVw
Słownik
kimberlit
kimberlit
diamentonośna skała magmowa skała głębinowa
korozja magmowa
korozja magmowa
proces polegający na mechanicznym odłamywaniu i topieniu się skał otaczających
procesy endogenicze
procesy endogenicze
procesy geologiczne wywołane energią wnętrza Ziemi. Powodują przemieszczanie materii w skorupie i górnym płaszczu Ziemi, wpływają na rozmieszczenie i przebieg plutonizmu, wulkanizmu, procesów sejsmicznych, lądotwórczych oraz górotwórczych
strop
strop
górna powierzchnia warstwy skalnej
struktura holokrystaliczna
struktura holokrystaliczna
inaczej pełnokrystaliczna. Struktura ta oznacza że warunki powstania skały sprzyjały krystalizacji. Najczęściej występuje w skałach głębinowych i żyłowych