Żywność modyfikowana, inaczej żywność transgeniczna, jest to żywność wyprodukowana z roślin lub zwierząt (albo przy ich użyciu), które zostały wcześniej ulepszone za pomocą technik inżynierii genetycznejinżynieria genetycznainżynierii genetycznej. W materiale „Czy należy się bać GMO?” poznasz cele tworzenia żywności GMO oraz jego skutki dla środowiska, człowieka, a także gospodarki. Dowiesz się również więcej na temat samej istoty żywności transgenicznej.

Wprowadzanie żywności GMO pozwala obniżyć ilość stosowanych środków owadobójczych oraz zwiększyć plony (obniżenie kosztów produkcji roślinnej). Żywność modyfikowana jest również w celu wydłużenia jej trwałości, a także poprawienia walorów smakowych.

Upowszechnianie się roślin uprawnych genetycznie modyfikowanych niesie za sobą także pewne zagrożenia. Niektóre z nich to:

• ryzyko przeniesienia sztucznie modyfikowanych genów do dzikich roślin (negatywny wpływ na bioróżnorodność),

• niemożność stwierdzenia braku szkodliwości żywności GMO dla organizmu ludzkiego w ujęciu długofalowym (zbyt krótki czas jej stosowania),

• mniejsza liczba roślin uznawanych za naturalne,

• rosnący monopol producentów roślin.

Na rynku konsumenckim, przede wszystkim w krajach Ameryki Północnej, jest dostępnych wiele rodzajów produktów spożywczych. Są to:

• zmodyfikowane rośliny będące GMO (od ang. genetically modified organisms, ‘genetycznie modyfikowane organizmy’), np. kukurydza i bawełna odporne na szkodliwą działalność owadów, ziemniaki odporne na obicia i brązowienie, czy buraki cukrowe i lucerna odporne na herbicydy;

• żywność zawierająca przetworzone GMO, np. mrożone frytki ziemniaczane, koncentrat pomidorowy, suchy koncentrat zupy pomidorowej, czekolada zawierająca lecytynę z transgenicznej soi;

• żywność produkowana z wykorzystaniem organizmów modyfikowanych genetycznie, np. chleb pieczony z zastosowaniem transgenicznych drożdży, piwo i inne produkty fermentacji alkoholowej przebiegającej z udziałem drożdży transgenicznych;

• produkty żywnościowe będące pochodnymi GMO, lecz niezawierające żadnych komponentów transgenicznych, np. olej sojowy otrzymywany z transgenicznej soi, olej rzepakowy otrzymywany z transgenicznego rzepaku, cukier otrzymywany z transgenicznych buraków.

W najbliższej przyszłości można oczekiwać produkcji i wprowadzenia do spożycia mięsa i mleka pochodzenia transgenicznego, gdyż producentom będzie się to opłacało (obniżenie kosztów produkcji, wprowadzenie do mięsa i mleka pochodzenia transgenicznego nowych wartości odżywczych).

R1HXV99DcA2Jk

Schemat obrazuje tworzenie roślin transgenicznych. Pierwszy rysunek przedstawia podwójną helisę DNA, od której odchodzi strzałka z napisem WPROWADZENIE TRANSGENU. Na następnym rysunku widać zieloną, owalną bakterię z zaznaczonymi dwoma okręgami – czarnym i bezbarwnym w środku. Od czarnego okręgu odchodzi strzałka i napis JĄDRO KOMÓRKOWE, a od bezbarwnego PLAZMID TI. Pod bakterią znajduje się podpis AGROBACTERIUM TUMEFACIENS. Prowadzi od niej kolejna strzałka z napisem POWSTAJE BAKTERIA ZDOLNA DO MODYFIKACJI ROŚLINY do takiej samej zielonej bakterii, a dalej do rysunku czerwonej róży w doniczce strzałka z napisem ZASZCZEPIENIE ROŚLINY BAKTERIAMI. Od róży prowadzi kolejna strzałka z napisem POZYSKANIE KOMÓREK do niebieskich i czerwonych, niewielkich prostokątów, a dalej strzałka z napisem DOBÓR KOMÓREK do takich samych niebieskich prostokątów. Od nich biegnie strzałka z napisem ODTWORZENIE SIĘ ROŚLINY do doniczki z kiełkującą różą, a od niej strzałka do rozwiniętej róży z niebieskimi płatkami. Przy roślinie widnieje napis ROŚLINA GENETYCZNIE ZMODYFIKOWANA Z UDZIAŁEM WEKTORA.

Żywność modyfikowana genetycznie w 2015 roku uprawiana była na powierzchni 180 mln hektarów, które stanowiły 12% obszaru ziem nadających się do uprawy. W każdym roku można zaobserwować wzrost areału upraw żywności GMO (w roku 2012 wzrost o 6%). W 2014 r. 70 krajów korzystało z technologii GMO.

Ameryka Północna

Największą powierzchnią upraw żywności modyfikowanej w 2015 roku na świecie dysponowały Stany Zjednoczone Ameryki – 71 mln ha (m.in. rzepak, soja, burak cukrowy, kukurydza). Powodem tego był fakt, że w Stanach Zjednoczonych nie istniał obowiązek znakowania żywności GMO, a ogromna większość amerykańskich naukowców uważała, że żywność GMO jest zdrowa. Pierwszym zwierzęciem GMO, które USA dopuściło do sprzedaży, był łosoś, który spożywa 25% mniej pokarmu podczas dorastania, osiągając taki sam przyrost masy jak zwykły łosoś.

Ameryka Południowa

Brazylia zajmowała w 2015 roku drugie miejsce na świecie pod względem upraw żywności transgenicznej – 44 mln ha (w Brazylii przepisy prawne sprzyjają uprawie GMO, stąd wielu producentów, także zagranicznych, chce maksymalizować swoje zyski poprzez wzrost produktywności), natomiast trzecie miejsc przypadło Argentynie, której powierzchnia upraw wynosi 25 mln ha (uprawy: kukurydzy, bawełny oraz soi). Od 2012 roku na 10 lat został wprowadzony zakaz korzystania z GMO w Peru.

Australia i Oceania

Kraje, które wymagają specjalnego oznaczenia żywności modyfikowanej, to Australia, Nowa Zelandia oraz Malezja. Australia zajmuje się głównie uprawami GMO rzepaku, bawełny oraz goździków.

Afryka

Największym producentem żywności transgenicznej w 2015 roku w Afryce oraz dziewiątym na świecie było RPA, które miało powyżej miliona ha upraw.

Azja

Największym producentem żywność modyfikowanej w 2015 roku spośród krajów azjatyckich były Indie, posiadające powierzchnię 12 mln ha upraw bawełny, Chiny mające 4 mln ha upraw papai, bawełny i topoli oraz Pakistan z powierzchnią 3 mln ha upraw bawełny.

Europa

W 2015 roku największym producentem żywności GMO w Europie była Hiszpania posiadająca 0,1 mln ha upraw ziemniaków Amflora. Łączna powierzchnia upraw tego ziemniaka w Europie w 2010 roku wynosiła 265 ha.

Podsumowując, należy zauważyć, że dwoma dominującymi kontynentami pod względem powierzchni upraw żywności genetycznie modyfikowanej są Ameryka Północna i Ameryka Południowa. Znikoma wręcz powierzchnia upraw GMO w Europie związana jest z tym, że Unia Europejska obwarowuje najsurowszymi zapisami prawnymi produkcję żywności transgenicznej. W Europie możliwa jest produkcja GMO, ale tylko w przypadku otrzymania autoryzacji na szczeblu unijnym, poprzedzonej bardzo dokładną oceną ryzyka, dokonywaną przez Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA).

Słownik