Przeczytaj
Mamy konstytucyjne prawo do zrzeszania się
Zagwarantowana konstytucyjnie swoboda zrzeszania się umożliwia obywatelom aktywne uczestniczenie w życiu publicznym. Tworzone przez pracowników związki zawodowe i samorządy zawodowe zakładają dobrowolne członkostwo i działanie w celu zaspokojenia własnych interesów, tj. godne wynagrodzenie czy odpowiednie warunki pracy. Związki zawodowe, samorządy zawodowe i stowarzyszenia zawodowe stanowią element szerokiej działalności społecznej w państwie, budującej społeczeństwo obywatelskiespołeczeństwo obywatelskie.
Czym różnią się od siebie związki zawodowe, samorządy zawodowe i stowarzyszenia zawodowe?
Umocowanie konstytucyjne
Związki zawodowe i stowarzyszenia zawodowe działają na podstawie artykułu 12 Konstytucji RP:
Rzeczpospolita Polska zapewnia wolność tworzenia i działania związków zawodowych, organizacji społeczno‑zawodowych rolników, stowarzyszeń, ruchów obywatelskich, innych dobrowolnych zrzeszeń oraz fundacji.
Natomiast działalność samorządów zawodowych reguluje artykuł 17.1:
W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.
Na podstawie jakich przepisów działają związki, stowarzyszenia i samorządy zawodowe?
1. W Polsce działalność związków zawodowych reguluje Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych.
2. Działalność poszczególnych samorządów zawodowych regulują ustawy dotyczące poszczególnych profesji.
3. Ustawa z dnia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach.
Członkowie
Związki zawodowe są rodzajem organizacji społecznych, do których należą pracownicy wykonujący pracę zarobkową. Związek może być utworzony w każdym zakładzie pracy mocą uchwały 10 pracowników.
Samorządy zawodowe są rodzajem organizacji skupiających osoby wykonujące ten sam zawód zaufania publicznego i podlegające tożsamym normom właściwym tylko dla tego zawodu.
Stowarzyszenia zawodowe są rodzajem ogólnokrajowych stowarzyszeń skupiających pracowników określonego zawodu. Stowarzyszenie zawodowe może być utworzone przez 7 osób.
Dobrowolnie czy obowiązkowo?
W zależności od typu organizacji przynależność do nich opiera się na dobrowolności lub jest obligatoryjna. Nie ma przymusu należenia do związku zawodowego lub stowarzyszenia, ale do samorządu zawodowego muszą przynależeć wszyscy przedstawiciele zawodów zaufania publicznego.
Jakie są cele organizacji zawodowych?
- Nazwa kategorii: [bold]Cele działalności[/]{value=50}
- Nazwa kategorii: związki zawodowe{value=45}
- Nazwa kategorii: obrona praw[br] pracowniczych[br] w zakresie wykonywanej[br] pracy zawodowej,[br] wynagrodzenia,[br] warunków[br] socjalno-bytowych[br] oraz bezpieczeństwa[br] i higieny pracy {value=40}
- Nazwa kategorii: przeciwdziałanie[br] zjawisku bezrobocia[br] i pomoc członkom[br] związku pozostającym[br] bez pracy{value=40}
- Nazwa kategorii: pozyskiwanie[br] nowych członków{value=40} Koniec elementów należących do kategorii związki zawodowe{value=45}
- Nazwa kategorii: samorządy zawodowe{value=45}
- Nazwa kategorii: reprezentowanie[br] osób wykonujących[br] zawód zaufania[br] publicznego{value=40}
- Nazwa kategorii: sprawowanie pieczy[br] nad należytym[br] wykonywaniem zawodu[br] w granicach interesu[br] publicznego i dla[br] jego ochrony{value=40} Koniec elementów należących do kategorii samorządy zawodowe{value=45}
- Nazwa kategorii: stowarzyszenia[br] zawodowe {value=45}
- Nazwa kategorii: rozpowszechnianie[br] wiedzy specjalistycznej[br] i podnoszenia poziomu[br] zawodowego w ramach[br] wewnętrznego systemu[br] potwierdzania kwalifikacji[br] i umiejętności[br] (np. wydawanie tytułu[br] rzeczoznawcy){value=40}
- Nazwa kategorii: dbanie [br]o etykę zawodową {value=40} Koniec elementów należących do kategorii stowarzyszenia[br] zawodowe {value=45}
- Elementy należące do kategorii [bold]Cele działalności[/]
- Elementy należące do kategorii związki zawodowe
- Elementy należące do kategorii samorządy zawodowe
- Elementy należące do kategorii stowarzyszenia[br] zawodowe
-
[bold]Cele działalności[/]{value=50}
-
związki zawodowe{value=45}
-
obrona praw[br] pracowniczych[br] w zakresie wykonywanej[br] pracy zawodowej,[br] wynagrodzenia,[br] warunków[br] socjalno-bytowych[br] oraz bezpieczeństwa[br] i higieny pracy {value=40}
-
przeciwdziałanie[br] zjawisku bezrobocia[br] i pomoc członkom[br] związku pozostającym[br] bez pracy{value=40}
-
pozyskiwanie[br] nowych członków{value=40}
-
-
samorządy zawodowe{value=45}
-
reprezentowanie[br] osób wykonujących[br] zawód zaufania[br] publicznego{value=40}
-
sprawowanie pieczy[br] nad należytym[br] wykonywaniem zawodu[br] w granicach interesu[br] publicznego i dla[br] jego ochrony{value=40}
-
-
stowarzyszenia[br] zawodowe {value=45}
-
rozpowszechnianie[br] wiedzy specjalistycznej[br] i podnoszenia poziomu[br] zawodowego w ramach[br] wewnętrznego systemu[br] potwierdzania kwalifikacji[br] i umiejętności[br] (np. wydawanie tytułu[br] rzeczoznawcy){value=40}
-
dbanie [br]o etykę zawodową {value=40}
-
-
Czy zawsze pod sztandarem ideologii?
Związki zawodowe najczęściej kojarzone są z ideologiami lewicowymi (komunizm, socjalizm, socjaldemokratyzm). Wyróżniamy również związki o poglądach liberalnych, nacjonalistycznych, chrześcijańsko‑społecznych oraz tzw. żółte związki, czyli stojące po stronie interesów pracodawców, a nie pracowników.
Jednak nie wszystkim organizacjom zawodowym przyświeca jakaś ideologia. Samorządy i stowarzyszenia nie powstają na podłożu ideologicznym.
Przykłady organizacji zawodowych
- Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”
- Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych
- Forum Związków Zawodowych
- Związek Zawodowy Pracowników Rolnictwa
- Naczelna Izba Lekarska
- Izba Architektów Rzeczypospolitej Polskiej
- Naczelna Rada Adwokacka
- Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych
- Krajowa Izba Radców Prawnych
- Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich
- Stowarzyszenie Księgowych w Polsce
- Stowarzyszenie Sędziów Polskich Iustitia
- Stowarzyszenie Zawodowe Ratowników Medycznych
- Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich
Związki zawodowe
- Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”
- Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych
- Forum Związków Zawodowych
- Związek Zawodowy Pracowników Rolnictwa
Samorządy zawodowe
- Naczelna Izba Lekarska
- Izba Architektów Rzeczypospolitej Polskiej
- Naczelna Rada Adwokacka
- Naczelna Izba Pielęgniarek i Położnych
- Krajowa Izba Radców Prawnych
Stowarzyszenia zawodowe
- Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich
- Stowarzyszenie Księgowych w Polsce
- Stowarzyszenie Sędziów Polskich Iustitia
- Stowarzyszenie Zawodowe Ratowników Medycznych
- Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich
Rada Dialogu Społecznego
Miejscem, w którym przedstawiciele pracowników mogą reprezentować ich interesy, jest powołana w 2015 r. Rada Dialogu Społecznego (RDS). Jest to centralna instytucja stanowiąca forum dialogu trójstronnego w Polsce i współpracy strony pracowników, strony pracodawców oraz strony rządowej.
Cele Rady Dialogu Społecznego:
zapewnienie warunków do rozwoju społeczno‑gospodarczego oraz zwiększenia konkurencyjności polskiej gospodarki i spójności społecznej,
wspieranie prowadzenia dialogu społecznego na wszystkich szczeblach jednostek samorządu terytorialnego.
Zadania Rady Dialogu Społecznego:
wyrażanie opinii i zajmowanie stanowisk,
opiniowanie projektów ustaw oraz projektów aktów prawnych,
opiniowanie planu finansowego państwa, projektów strategii, projektów programów oraz projektów rządowych,
inicjowanie procesu legislacyjnego,
uzgadnianie wysokości średniorocznych wskaźników wzrostu wynagrodzeń w państwowej sferze budżetowej,
uzgadnianie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę,
uzgadnianie zwiększenia wskaźnika waloryzacji emerytur i rent.
Centrale związków zawodowych w Polsce
W Radzie Dialogu Społecznego zasiadają przedstawiciele reprezentatywnych związków zawodowych. Należą do nich trzy działające w Polsce centrale związkowe.
- Górnictwa i Energetyki
- Metalowców
- Przemysłu Spożywczego
- Nauki i Oświaty
- Rolnictwa
- Budownictwa i Przemysłu Drzewnego
- Przemysłu Chemicznego
- Łączności
- Transportowców
- Służb Publicznych
- Kultury i Środków Przekazu
- Banków, Handlu i Ubezpieczeń
- Zasobów Naturalnych i Ochrony Środowiska
- Ochrony Zdrowia
- Emerytów i Rencistów
Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”
NSZZ „S” dzieli się na kilkanaście sekretariatów branżowych:
- Górnictwa i Energetyki
- Metalowców
- Przemysłu Spożywczego
- Nauki i Oświaty
- Rolnictwa
- Budownictwa i Przemysłu Drzewnego
- Przemysłu Chemicznego
- Łączności
- Transportowców
- Służb Publicznych
- Kultury i Środków Przekazu
- Banków, Handlu i Ubezpieczeń
- Zasobów Naturalnych i Ochrony Środowiska
- Ochrony Zdrowia
- Emerytów i Rencistów
Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych
OPZZ tworzy ok. 80 ogólnokrajowych związków zawodowych. Wśród nich m.in.:
Forum Związków Zawodowych
FZZ składa się z ok. 50 ogólnokrajowych organizacji związkowych. Wśród nich m.in.:
Słownik
osoba niezatrudniona i niewykonująca innej pracy zarobkowej, ale zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy, która ukończyła 18 lat, lecz nie osiągnęła wieku emerytalnego, bez prawa do emerytury, renty, nieprowadząca działalności gospodarczej i nieposiadająca nieruchomości rolnej o powierzchni przekraczającej 2 ha
akt normatywny mający moc ustawy, lecz wydany przez organ władzy wykonawczej, np. króla, prezydenta lub naczelnika państwa
organizacje zrzeszające osoby wykonujące ten sam zawód zaufania publicznego; nazywane również izbami zawodowymi lub potocznie – korporacjami zawodowymi
obszar działania jednostek, grup społecznych, instytucji i organizacji, przejawiający się w dobrowolnej aktywności obywateli, ich współpracy i zdolności do samoorganizowania się na rzecz wspólnego dobra
jeden z rodzajów stanu nadzwyczajnego w państwie; w latach 1981–1983 wprowadzony niezgodnie z Konstytucją PRL na wniosek Wojskowej Rady Ocalenia Narodowego, której przewodniczył gen. Wojciech Jaruzelski; w trakcie stanu wojennego internowano ponad 10 tys. działaczy NSZZ „Solidarność”, w tym Lecha Wałęsę
organizacje skupiające przedstawicieli środowiska zawodowego; reprezentują interesy swojej grupy zawodowej, dbają o najwyższą jakość wykonywanej pracy i o postępowanie w zgodzie z etyką zawodową
każdy zawód lub grupa zawodów, dla którego w drodze ustawy utworzono samorządy zawodowe; zawodami zaufania publicznego są m.in. adwokaci, architekci, biegli rewidenci, diagnostycy laboratoryjni, doradcy podatkowi, farmaceuci, fizjoterapeuci, inżynierowie budownictwa, pielęgniarki, położne, psycholodzy, radcy prawni, rzecznicy patentowi
organizacja działająca w obronie interesów społeczno‑ekonomicznych pracowników; prowadzi również działalność samopomocową, edukacyjną i kulturalną; tworzone według kryteriów gałęzi produkcji, zawodu lub regionu