Pokarm to wszystkie substancje pobierane przez organizmy ze środowiska, które są dla nich materiałem budulcowym i energetycznym. Dla autotrofów, w tym roślin, pokarmem są dwutlenek węgla i woda, wykorzystywane w procesie fotosyntezy do wytwarzania związków organicznych, oraz składniki mineralne. Większość składników mineralnych pobierana jest przez roślinę ze środowiska (z powietrza, roztworów glebowych lub środowiska wodnego) w postaci jonów. Głównym miejscem pobierania jonów są korzenie, a w ich obrębie – włośnikiwłośnikiwłośniki. Różne związki nieorganiczne mogą się dostawać do rośliny również przez liście.

Węgiel to podstawowy pierwiastek budujący związki organiczne. Jego źródłem dla roślin jest dwutlenek węgla asymilowany w procesie fotosyntezy. Dwutlenek węgla pobierany jest przez rośliny lądowe w postaci gazowej, a przez rośliny wodne w postaci jonów wodorowęglanowych. Składniki mineralne rośliny pobierają natomiast w postaci jonów wraz z wodą z gleby. Pobrane ze środowiska jony wykorzystywane są w procesach zachodzących w roślinie, m. in. w procesie fotosyntezy i biosyntezy związków chemicznych: polisacharydów, białek, tłuszczów, kwasów organicznych i inne związków będących materiałem budulcowym i energetycznym organizmu.

Składniki pokarmowe pobierane z gleby przez rośliny dzielą się na makroskładnikimakroskładnikimakroskładniki (makroelementy) i mikroskładnikimikroskładnikimikroskładniki (mikroelementy).

RRmH0zUgQ1fki1

Zdjęcie przedstawia roślinę rosnącą w ziemi. Roślina ma duże liście. Mają one różne odcienie - jasnozielone, ciemnozielone, żółte, fioletowe. Jeden liść ma okrągłe dziurki.

Węgiel, azot, tlen i wodór w sumie stanowią ok. 99% masy organizmów i są nazywane pierwiastkami podstawowymi. Wraz z fosforem i siarką stanowią tzw. pierwiastki budulcowe (biogenne) – niezbędne do tworzenia komórek i tkanek oraz do funkcjonowania wszystkich organizmów żywych. Wchodzą one w skład wszystkich podstawowych – makrocząsteczkowych (m.in. białek i kwasów nukleinowych) oraz drobnocząsteczkowych (m.in. aminokwasów, nukleotydów, cukrów, witamin i barwników) – związków organicznych budujących organizmy. Inne makroelementy kluczowe dla roślin to magnez, potas i wapń. Magnez jest składnikiem chlorofilu, zaś jego niedobór objawia się zahamowaniem fotosyntezy i jasnożółtym zabarwieniem liści; w konsekwencji następuje zahamowanie wzrostu rośliny. Potas bierze udział w  aktywacji enzymów i regulacji turgoru komórek (podwyższa stopień uwodnienia koloidów komórkowych), a jego niedobór skutkuje zahamowaniem wzrostu rośliny i więdnięciem liści. Wapń uczestniczy w przekazywaniu informacji międzykomórkowej, odpowiada także za obniżenie stopnia uwodnienia koloidów komórkowych. Niedobór wapnia obserwowany jest u roślin rosnących na glebach kwaśnych (ubogich w ten pierwiastek) i objawia się zniszczeniem ścian komórkowych oraz rozpadem tkanek.

Rh29iWvTnk5KU1

Ilustracja przedstawia liście rośliny. Liście są podłużne. Liście mają barwę zielonkawą, zbliżoną do żółtej.

Mikroskładniki wchodzą w skład wielu związków biologicznie czynnych (jak enzymy, aktywatory enzymatyczne i witaminy), uczestniczą w procesach przemiany materii oraz wpływają na wzrost, rozwój i rozmnażanie organizmów. Niedobór niektórych mikroelementów (miedzi, żelaza, manganu) powoduje u roślin chlorozę, a także zamieranie końców pędów (niedobór miedzi) lub zasychanie liści (niedobór manganu). Miedź wchodzi w skład niektórych enzymów, które biorą udział w syntezie chlorofilu. Molibden wpływa na metabolizm związków azotowych, a jego brak powoduje zniekształcenie liści i obumieranie tkanek. Niedobór cynku u roślin (głównie u drzew owocowych) objawia się zdrobnieniem i skręceniem liści oraz opadaniem pąków kwiatowych. Niedobór boru powoduje niezdolność do wytwarzania nasion i obumieranie czapeczki korzeniowej oraz znajdującego się pod nią merystemu korzeniowego.

Gleba swą funkcję w ekosystemie spełnia dzięki żyzności, o której decyduje zawartość składników pokarmowych oraz ich dostępność dla roślin, wynikająca z właściwości fizycznych gleby i z możliwości przechodzenia związków niepobieranych przez rośliny w dostępne dla nich formy jonowe. Dostępność składników pokarmowych w znacznym stopniu zależy od odczynu glebowegoodczyn glebowyodczynu glebowego – większość jest łatwiej pobierana w odczynie lekko kwaśnym lub obojętnym.

Choroby roślin wywoływane przez niekorzystne warunki środowiska glebowego – tj. przez brak lub nadmiar wody i składników pokarmowych w glebie – powodują zamieranie roślin bądź ich osłabienie, a w związku z tym zwiększoną podatność na porażenie przez choroby infekcyjne.

Słownik