Przeczytaj
W jakim celu warto znać opinię publiczną?
Thomas Jefferson w liście do Edwarda Carringtona pisał na temat opinii publicznejopinii publicznej:
Drogą zapobieżenia tym nagłym wystąpieniom ludu jest zapewnienie mu pełnej w prasie informacji o ich własnych sprawach i podjęcie starań, by doprowadzić do tego, aby przeniknęły one do całej ludności. Podstawą naszego systemu jest opinia publiczna, najważniejszym zadaniem jest to prawo utrzymać. Gdyby ode mnie zależało zdecydowanie, czy lepiej jest mieć rząd bez prasy informacyjnej, czy prasę bez rządu, nie wahałbym się opowiedzieć za drugą odpowiedzią.
Źródło: Thomas Jefferson. Cytat za: Zofia Libiszowska, Tomasz Jefferson, Wrocław 1984.
Współcześnie za badanie opinii publicznejbadanie opinii publicznej odpowiadają wyspecjalizowane ośrodki. Zatrudniają one specjalistów, głównie socjologów i politologów, którzy, wykorzystując różne narzędzia, analizują poglądy społeczeństwa na interesujące ich tematy. Sondaże najczęściej są prowadzone na zlecenie różnych instytucji, partii politycznych lub organów władzy. Dostarczają one informacji dotyczących poglądów społeczeństwa na dany temat oraz liczby osób, które je wyrażają. Najczęściej badania dotyczą preferencji wyborczych i są organizowane przed wyborami, dzięki czemu partie polityczne mogą przeprowadzać skuteczne kampanie dla swoich kandydatów. Należy jednak pamiętać, że wyniki sondaży przeprowadzanych przez ośrodki nie zawsze odpowiadają prawdzie. Opinię publiczną można zmanipulować, wiele bowiem zależy od tego, jak zostanie postawione pytanie, kto na nie udzieli odpowiedzi, w jakiej sytuacji społecznej czy politycznej zostanie zadane. Wystarczy źle dobrana grupa i już wyniki nie będą reprezentatywne dla całego kraju. Dlatego tak ważną rolę odgrywają ośrodki badania opinii i stosowane przez nie metody jej poznawania.
Historia badania opinii publicznej
Na pytanie, od kiedy jest poznawana opinia publiczna, należy odpowiedzieć, że od początku kształtowania się pierwszych ośrodków władzy. Nie miała ona charakteru przeprowadzanych sondażysondaży, opierała się na informacjach zebranych od ludzi na targach, zgromadzeniach albo podczas uroczystości religijnych. Często miejscem, gdzie zdobywano ważne informacje, były karczmy, gdzie alkohol rozwiązywał języki i nakłaniał do wygłaszania wyznawanych poglądów. Każda władza, nawet najbardziej represyjna, musiała się liczyć z tym, co myśli społeczeństwo, i reagować z wyprzedzeniem na pewne zjawiska, by uniknąć konfliktów lub rewolucji. Wzrost znaczenia poglądów głoszonych przez społeczeństwo nastąpił w epoce oświecenia, kiedy wielcy myśliciele coraz odważniej mówili o teorii suwerenności narodu i idei trójpodziału władzy. Jednak dopiero w XX wieku zaczęto doceniać w pełni znaczenie informacji, jakie można uzyskać dzięki stałemu sondowaniu zapatrywań społeczeństwa. W dużej mierze był to efekt upowszechniania się demokracji i idei parlamentaryzmu oraz prawa wyborczego na świecie. Było to możliwe także dzięki rozwojowi prasy oraz radia jako podstawowych mediów, które docierały do szerokich rzesz społeczeństwa.
![Zdjęcie przedstawia dojrzałego mężczyznę. Jest ukazana jego twarz. Mężczyzna ma głowę z rzadkimi i krótko ostrzyżonymi włosami. Zaznaczone jest wyraźnie jego wysokie czoło. Twarz mężczyzny jest owalna. Mężczyzna ma gęste brwi, wydatny nos i szerokie usta. Ubrany jest w garnitur, koszulę i krawat.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RCXCkHygr7Psm/1626429401/zaBVwVNoycfhRVOohYUxanwLNW3WjbcK.jpg)
Pierwszą instytucją, która rozpoczęła profesjonalne analizowanie poglądów obywateli, był American Institute of Public Opinion w Princeton, który został założony w 1935 roku przez statystyka i socjologa George'a Horacego Gallupa. Był on prekursorem badania opinii publicznej na podstawie odpowiednio dobranej grupy reprezentującej w sposób przekrojowy poglądy danej społeczności. Udoskonalił technikę formułowania pytań i przeprowadzania wywiadu. Uważał, że opinia publiczna ma duży wpływ na rozwój demokracji i jest jej przejawem. Pierwsze sondaże Gallupa skupiały się właśnie na roli opinii publicznej, czytelnictwie oraz oddziaływaniu reklamy na jej odbiorców. Z czasem na wzór jego instytutu na całym świecie zaczęły powstawać podobne ośrodki.
Upowszechnienie sondowania opinii społecznejopinii społecznej w Europie nastąpiło po zakończeniu II wojny światowej, kiedy władza została zmuszona do większego liczenia się ze zdaniem obywateli.
Metody badawcze
W celu analizowania opinii publicznej wykorzystuje się wiele różnych technik i metod badawczych:
– ankiety pocztowej, czyli przeprowadzanej za pomocą kwestionariusza w formie przesyłki pocztowej, który wypełnia respondent i odsyła do ośrodka badania opinii;
– kontaktu bezpośredniego (rozdawana), kiedy ankieter ma bezpośredni kontakt z ankietowaną osobą, dając jej formularz i prosząc o jego wypełnienie;
– ankiety dołączonej do zakupionego towaru, kiedy klient wypełnia druk po zakupie danego towaru;
– ankiety telefonicznej, przeprowadzanej przez teleankietera, który dzwoni do wybranych osób, by poznać ich opinię na dany temat;
– ankiety audytoryjnej, która polega na zebraniu w jednym miejscu osób, które chcemy przebadać pod kątem ich poglądów na dany temat; nie gwarantuje ona jednak, że grupa badana jest reprezentatywna dla społeczeństwa;
– ankiety ogólnej, wyłożonej i dostępnej dla wszystkich, którzy chcą ją wypełnić i zwrócić do właściciela;
– ankiety internetowej polegająca na wypełnieniu kwestionariusza wyświetlającego się na stronie internetowej;
– ankiety polegającej na udzielaniu odpowiedzi przy użyciu esemesów;
– ankiety radiowej, telewizyjnej, kiedy kwestionariusz jest przekazywany za pomocą tych mediów., badanie surveyowe To sposób badania oparty na technikach ilościowych, najczęściej w formie sondażu, który jest przeprowadzany za pomocą specjalnego kwestionariusza., indywidualny wywiad pogłębiony To metoda badawcza polegająca na rozmowie ankietera z osobą badaną, prowadzonej według specjalnie przygotowanego scenariusza, ale prowadzący może samodzielnie modyfikować pytania w zależności od sytuacji i potrzeb., sondaż To technika, która wymaga obecności ankietera, który przeprowadza z respondentem wywiad, obserwując jego zachowanie. Może ona mieć charakter:
– wywiadu osobistego w domu respondenta;
– wywiadu osobistego w miejscu publicznym;
– wywiadu osobistego wspomaganego komputerowo;
– wywiadu telefonicznego tradycyjnego;
– wywiadu telefonicznego wspomaganego komputerowo;
– wywiadu internetowego wspomaganego komputerowo.
badania ankietowe
Badania, które są przeprowadzane za pomocą specjalnie skonstruowanych ankiet, które pozwalają zbierać opinie bezpośrednio od respondentów. Mogą one mieć charakter nadzorowany, kiedy osoba wypełniająca ankietę ma kontakt z ankieterem w celu ewentualnej konsultacji. Pytania stosowane w ankietach mogą być otwarte, półotwarte i zamknięte. Ankiety mogą mieć różny charakter:
– ankiety pocztowej, czyli przeprowadzanej za pomocą kwestionariusza w formie przesyłki pocztowej, który wypełnia respondent i odsyła do ośrodka badania opinii;
– kontaktu bezpośredniego (rozdawana), kiedy ankieter ma bezpośredni kontakt z ankietowaną osobą, dając jej formularz i prosząc o jego wypełnienie;
– ankiety dołączonej do zakupionego towaru, kiedy klient wypełnia druk po zakupie danego towaru;
– ankiety telefonicznej, przeprowadzanej przez teleankietera, który dzwoni do wybranych osób, by poznać ich opinię na dany temat;
– ankiety audytoryjnej, która polega na zebraniu w jednym miejscu osób, które chcemy przebadać pod kątem ich poglądów na dany temat; nie gwarantuje ona jednak, że grupa badana jest reprezentatywna dla społeczeństwa;
– ankiety ogólnej, wyłożonej i dostępnej dla wszystkich, którzy chcą ją wypełnić i zwrócić do właściciela;
– ankiety internetowej polegająca na wypełnieniu kwestionariusza wyświetlającego się na stronie internetowej;
– ankiety polegającej na udzielaniu odpowiedzi przy użyciu esemesów;
– ankiety radiowej, telewizyjnej, kiedy kwestionariusz jest przekazywany za pomocą tych mediów.
badanie surveyowe
To sposób badania oparty na technikach ilościowych, najczęściej w formie sondażu, który jest przeprowadzany za pomocą specjalnego kwestionariusza.
indywidualny wywiad pogłębiony
To metoda badawcza polegająca na rozmowie ankietera z osobą badaną, prowadzonej według specjalnie przygotowanego scenariusza, ale prowadzący może samodzielnie modyfikować pytania w zależności od sytuacji i potrzeb.
sondaż
To technika, która wymaga obecności ankietera, który przeprowadza z respondentem wywiad, obserwując jego zachowanie. Może ona mieć charakter:
– wywiadu osobistego w domu respondenta;
– wywiadu osobistego w miejscu publicznym;
– wywiadu osobistego wspomaganego komputerowo;
– wywiadu telefonicznego tradycyjnego;
– wywiadu telefonicznego wspomaganego komputerowo;
– wywiadu internetowego wspomaganego komputerowo.
Badanie opinii publicznej w Polsce
W czasach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej analiza opinii publicznej nie była traktowana jako poważne narzędzie badawcze, ponieważ w państwie socjalistycznym społeczeństwo miało myśleć i działać zgodnie z wytycznymi Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Jakakolwiek forma samodzielnego myślenia, niezgodnego z wolą partii, była duszona w zarodku. Badania przeprowadzane w okresie PRL były poddane cenzurze, a ich wyniki nie oddawały rzeczywistych poglądów społeczeństwa. Były one najczęściej wykonywane na polecenie władz przez państwowe ośrodki badawcze. Dlatego dopiero po 1989 roku można mówić w Polsce o rzetelnych i w pełni niezależnych sondażach tego typu.
Do największych i najstarszych ośrodków badania opinii zaliczamy w Polsce:
-
Ośrodek Badania Opinii Publicznej (OBOP) Powstał w 1958 roku, jako pierwszy tego typu instytut w PRL-u, z przekształcenia Redakcji Badania Opinii Publicznej przy Biurze Listów. Była to początkowo instytucja podległa Telewizji Polskiej, po 1998 roku została sprywatyzowana i stała się częścią międzynarodowej grupy badawczej jako TNS Polska (Taylor Nelson Sofres).
-
Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS) Zostało założone 3 września 1982 roku na mocy uchwały Rady Ministrów. Obecnie jest to fundacja pod nadzorem Prezesa Rady Ministrów. Działa na zlecenie agend rządowych, przeprowadzając badania opinii publicznej, upowszechniając wiedzę na jej temat. Prowadzi też badania naukowe i marketingowe.
-
Pracownia Badań Społecznych Została założona w 1990 roku jako spółka zajmująca się badaniem rynku i opinii społecznej, a do jej podstawowych odbiorców zaliczały się „Rzeczpospolita”, „Gazeta Wyborcza”, „Newsweek Polska”.
-
Demoskop Powstał w 1989 roku, w 2001 roku został przejęty przez międzynarodową firmę Ipsos.
-
Instytut Spraw Publicznych To założona w 1995 roku instytucja badawczo-analityczna prowadząca badania, ekspertyzy oraz sporządzająca rekomendacje na temat podstawowych kwestii życia publicznego.
Oprócz tego istnieje jeszcze kilkanaście mniejszych instytutów badania opinii społecznej w Polsce: SOMA Pracownia Badań Społecznych i Marketingowych, Pracownia Badań Społecznych Sonda i inne.
Słownik
działalność prowadząca do poznania poglądów społeczeństwa na określony temat dzięki wykorzystaniu specjalnych technik badawczych; wykonywana przez wyspecjalizowane ośrodki badania opinii publicznej
poglądy społeczeństwa na określony temat, wyrażające stan świadomości społecznej w danej kwestii
pojęcie szersze od opinii publicznej, niewiążące się z polityką, tylko z szeroko rozumianymi problemami społecznymi
jeden ze sposobów badania opinii publicznej