Dzienne zapotrzebowanie energetyczne dorosłego człowieka wynosi co najmniej 2199 kcal. NiedożywienieniedożywienieNiedożywienie jest przyczyną zaburzeń budowy lub funkcji organizmu. Może być wynikiem głodzenia, podczas którego organizm otrzymuje mniej energii niż jej potrzebuje (niedożywienie ilościowe), albo długoterminowego braku w pokarmie jednego lub kilku podstawowych składników pokarmowych (niedożywienie jakościowe). Efektem niedożywienia mogą być deformacje organizmu, choroby, a nawet śmierć.

Ciekawostka

R1ZBKR5e4rU3f

Na ilustracji przedstawiona jest flaga WHO. W jej centralnej części znajduje się okrągła siatka, na której widoczne są kontynenty znajdujące się na kuli ziemskiej. Otoczona ona jest z dwóch stron wieńcami z liści laurowych połączonymi na dole. Na środku rzutu kuli ziemskiej znajduje się podobizna węża Eskulapa, oplecionego wokół laski. Wszystkie symbole są barwy białej, z wyjątkiem węża i laski, które są koloru żółtego. Tło flagi ma kolor niebieski.

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO):

• każdego roku niedożywienie jest przyczyną śmierci 5 milionów 600 tysięcy dzieci;

• 27% (146 milionów) dzieci poniżej 5. roku życia w krajach rozwijających się jest niedożywione;

• 10% (58 milionów) dzieci poniżej 5. roku życia w krajach rozwijających się cierpi głód.

Indeks górny Źródło: https://www.who.int/features/factfiles/nutrition/en/ Indeks górny koniec^{Źródło: https://www.who.int/features/factfiles/nutrition/en/}

W sytuacji niedoboru energetycznego, kiedy komórki nie otrzymują podstawowego paliwa, jakim jest glukoza, organizm podtrzymuje metabolizm przez stopniowe zużywanie składników własnego ciała. Najpierw następuje rozkład glikogenu zgromadzonego w mięśniach i wątrobie (glikogenolizaglikogenolizaglikogenoliza), co powoduje wzrost stężenia glukozy we krwi. Jednak zapasy glikogenu wystarczają tylko na kilkanaście godzin. W takiej sytuacji nasilają się procesy glukoneogenezyglukoneogenezaglukoneogenezy, czyli wytwarzania glukozy ze związków niecukrowych (mleczanu, glicerolu, aminokwasów) oraz lipolizylipolizalipolizy, czyli rozpadu tłuszczów do kwasów tłuszczowych i glicerolu.

R1ADot89j3Ccq1

Na zdjęciu przedstawiony jest szary talerz, a na nim ułożony jest nóż oraz widelec. Talerz leży na drewnianym stole, na jego powierzchni po prawej stronie leży widelec, a obok niego po prawej nóż.

Przedłużający się brak spożywania posiłków jest niebezpieczny, gdyż organizm zaczyna rozkładać własne białka w celu uzyskania energii niezbędnej do życia. Zużywanie białek osocza prowadzi do spadku ciśnienia osmotycznego i przenikania płynów z naczyń krwionośnych do przestrzeni tkankowych, czego skutkiem są tzw. obrzęki głodowe. Rozkład białek mięśnia sercowego nieodwracalnie upośledza jego funkcje. Stopniowo zanikają mięśnie szkieletowe, zmniejsza się masa ciała i wszystkich narządów wewnętrznych, a w mózgu powstają niedobory białek. Im dłuższy i silniejszy głód, tym trudniej zniwelować jego skutki. Prowadzi to do stopniowego wyniszczenia organizmu, a nawet śmierci.

Niedożywienie jakościowe wynika ze stosowania niezrównoważonej diety, czyli niedostatecznego spożywania i wchłaniania lub zwiększonego wydalania z organizmu składników odżywczychskładniki odżywczeskładników odżywczych. Taki typ niedożywienia może wystąpić u osób, które stosują niskokaloryczną dietę (np. w czasie odchudzania), ale również u osób z nadwagą czy otyłością, które spożywają obfite i bogate w energię posiłki, lecz ubogie pod względem wartości odżywczych. W diecie ludzi niedożywionych zazwyczaj brakuje białka, składników mineralnychskładniki mineralneskładników mineralnych i witamin, które są niezbędne do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu.

R14BiidnMqyYM1

Zdjęcie przedstawia ciemnoskóre dziecko chore na kwashiorkor. Ma ono ciemny kolor skóry. Dziecko siedzi bokiem do fotografującego na drewnianym stołku, ma bardzo cienkie ręce oraz nogi, które są pozbawione tkanki tłuszczowej, natomiast brzuch jest bardzo duży. Z boku wyraźnie widoczne są żebra. Dziecko ma bardzo krótkie, włosy, wpółprzymknięte oczy, mały nos i obfite wargi. Na jego szyi znajduje się naszyjnik ze sznurka.

Składnikiem o kluczowym znaczeniu dla człowieka jest białko, które stanowi podstawowy budulec wszystkich narządów. Niedobór białek powoduje ograniczenia w rozwoju fizycznym i umysłowym dzieci i młodych ludzi. U wszystkich osób niedożywionych jest przyczyną ograniczeń w wytwarzaniu przeciwciał (które są białkami) oraz komórek odpornościowych biorących udział w zwalczaniu infekcji. Pospolite choroby zakaźne jak grypa czy angina mogą być dla takich osób szczególnie groźne. Chroniczny niedobór białka w diecie prowadzi u małych dzieci do choroby zwanej kwashiorkorkwashiorkorkwashiorkor lub niedożywieniem białkowym. Choroba ta najczęściej występuje w krajach rozwijających się, w których dieta jest bogata w skrobię, a uboga w białka. U osób dotkniętych tym schorzeniem rozkład własnych białek prowadzi do zaburzenia równowagi płynów ustrojowych i charakterystycznego objawu – obrzęku brzucha.

Duże ryzyko niedożywienia białkowego istnieje wśród osób stosujących dietę wegetariańską, a zwłaszcza jej radykalne odmiany. W ich pożywieniu brakuje pełnowartościowych białek pochodzenia zwierzęcego, które zawierają wszystkie aminokwasy niezbędne do wytworzenia własnych białek. Ponadto u osób tych zwiększa się ryzyko niedoboru witaminy BIndeks dolny 12₁₂ i żelaza, w które pokarm pochodzenia roślinnego jest ubogi.

WitaminywitaminyWitaminy to regulujące procesy fizjologiczne związki, które z reguły nie są syntetyzowane w organizmie i muszą być dostarczane z pożywieniem. Wyjątki stanowią m.in. witamina D (wytwarzana w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego), witaminy K i BIndeks dolny 7₇, czyli biotyna (wytwarzane przez symbiotyczne bakterie w przewodzie pokarmowym), witamina BIndeks dolny 3₃, czyli niacyna (syntetyzowana z aminokwasu tryptofanutryptofantryptofanu) czy witamina A (syntetyzowana z beta‑karotenu zawartego w owocach i warzywach). Stany chorobowe wywołane długotrwałymi niedoborami witamin nazywane są awitaminozami.

Niedożywienie w społeczeństwie

Niedożywienie najczęściej obserwuje się u chorych na nowotwory, anoreksję i bulimię. Zdarzają się przypadki niedożywienia wśród osób starszych, spowodowane brakiem odpowiedniej opieki, oraz u osób przebywających w szpitalu i rekonwalescentów. Niedożywienie dzieci i młodzieży wynika najczęściej z powielania niewłaściwych nawyków żywieniowych i niedostatku.

R1Gek0U8nhsfh

Czarno‑biała fotografia przedstawia starszą kobietę w drucianych okularach. Ubrana jest ona w wełniany sweter. Na jej głowie znajduje się chusta, spod której wystają siwe włosy. Skóra na twarzy kobiety oraz na ręce jest mocno pomarszczona. Kobieta zasłania usta ręką.

Niedożywienie i głód są szczególnie groźne w okresie rozwoju płodowego, dzieciństwa i dojrzewania. Jest to czas nasilonego tempa wzrastania organizmu, kiedy formują się narządy i układy narządów. Ustala się wówczas gospodarka hormonalna oraz zachodzą – bardzo ważne dla dalszego rozwoju – procesy uczenia się i zapamiętywania. Niedobory żywieniowe występujące w czasie intensywnego rozwoju mogą prowadzić do trwałych deformacji szkieletu oraz niedorozwoju fizycznego i umysłowego.

Słowniczek