Zofia Szmydtowa Odprawa posłów greckich. Studium morfologiczne

RXjGtzk7d2Xqa1

Ilustracja przedstawia stronę tytułową książki z napisem na górze Odprawa posłów greckich Jana Kochanowskiego. Poniżej jest dalsza część tytułu, a na środku znajduje się orzeł z rozpostartymi skrzydłami, szarfa z napisem i roślinne ornamenty.

W liście do Zamoyskiego Kochanowski nazwał Odprawę tragedią zastrzegając się równocześnie, że nie stanowi ona pełnej realizacji gatunku ukształtowanego w starożytności, „bo mistrz nie po temu“. Zachowując termin literacki, osiągnięcie swe uznał poeta za niedoskonale wskutek odmiennych niż przystało na dramaturga dyspozycji twórczych. Spadkobierca wielkich liryków czuł się skromnym debiutantem w dziedzinie dramatu. Czyniąc aluzję do wzorów greckich podkreślił fakt świadomej stylizacji, wysunął inter caeterainter caeterainter caetera swoją śmiałą próbę zaszczepienia w poezji polskiej wiersza fonicznego. Nie porwał się na współzawodnictwo z tragikami Grecji, ale na ich szkołę się powołał, z nimi porównał. Narzucił przez to potomnym miarę sądu i oceny. Listy Zamoyskiego naglące o nadesłanie rękopisu zaskoczyły poetę. Nie zastały go bynajmniej wśród pracy na Odprawą. Napisana dawniej, odłożona, nieprzeglądana od jakiegoś czasu wymagała w przekonaniu poety poprawienia. A trudno było w ciągu jednej doby przeprowadzić gruntowniejszą rewizję gotowego tekstu. Dopisał więc zapewne poeta ostatnią wypowiedź Antenora dla zaktualizowania sztuki, na co wskazuje niezharmonizowanie końcowego wezwania z całą linią polityka trojańskiego. Dzieło powstałe z inicjatywy i na zamówienie Zamoyskiego, znane mu już dawniej, miało uświetnić uroczystość zaślubin męża stanu, reformatora wychowania, a nade wszystko wykształconego i zapalonego humanisty

2 Źródło: Zofia Szmydtowa, Odprawa posłów greckich. Studium morfologiczne, „Pamiętnik Literacki” 1947, t. 37, s. 26–27.

Zofia Szmydtowa Odprawa posłów greckich. Studium morfologiczne

Struktura słowna Odprawy jest owocem wysiłku artysty, który konsekwentnie dążył do stworzenia osobnego języka poezji odcinającego się wyraźnie od języka prozy. W zakresie języka poetyckiego Kochanowski ujawnił dwie główne właściwości. Z jednej strony osiągał on lapidarność, a niekiedy i dosadność w wyrażeniu myśli przy pomocy zwrotów aforystycznychaforyzmaforystycznych, sentencjisentencjasentencji czy przysłów, z drugiej zaś uzyskiwał ton podniesiony i kunszt słowny (zawsze dyskretny) przez powtórzenia, ożywienia lub przez epitety liryczne, apostrofy, przez wszelkie formy wyrazowe i zwroty szczególnie lub jedynie właściwe poezji. Gdy pierwsza właściwość znalazła głównie wyraz w utworach żartobliwych, satyrycznych czy dydaktycznych, druga przejawiła się w sposób różnorodny pod względem nastroju w pieśniach religijnych, miłosnych, w Trenach. Obie właściwości — choć nie w pełnej skali — wystąpiły w języku Odprawy, pierwsza głównie w partiach satyryczno‑dydaktycznych, rzeczowych, informacyjnych, druga w lirycznych.

3 Źródło: Zofia Szmydtowa, Odprawa posłów greckich. Studium morfologiczne, „Pamiętnik Literacki” 1947, t. 37, s. 40–41.