Przeczytaj
Finansista wstrząśnięty okrucieństwem wojny
Jean Henri Dunant (1828–1910), założyciel Czerwonego Krzyża, urodził się w Genewie, w protestanckiej rodzinie kupieckiej. Jego matka, kierując się zasadami wiary chrześcijańskiej, z sercem zajmowała się działalnością charytatywną. Zabierała kilkuletniego syna do domów nędzarzy, ludzi chorych i kalekich, którym pomagała. Dorosły Dunant podjął pracę w banku, ale nadal przejmował się losem tych, którym wiodło się gorzej niż jemu. Pomagał m.in. więźniom. W przeciwieństwie do matki był jednak filantropemfilantropem, a jego działalność nie była motywowana religijnie.
W czerwcu 1859 r. Dunant – w drodze na audiencję u cesarza Napoleona III – znalazł się w okolicach włoskiego miasteczka SolferinoSolferino w Lombardii tuż po dziewięciogodzinnej bitwie między Austriakami a armią francusko‑włoską, uznawanej za najkrwawszą, oprócz Waterloo, batalię ówczesnej Europy. We Włoszech do dziś funkcjonują potoczne określenia „zieleń Solferino” i „zupa Solferino” – zarówno odcień, jak i potrawa mają rdzawy, zielonobrunatny kolor, jaki przyjęła ziemia po bitwie.
Szwajcarski bankowiec zobaczył pod Solferino przerażające obrazy. Po obu stronach walczyło 150 tys. żołnierzy. Poległo w sumie niemal 5 tys. żołnierzy obu armii, prawie dwa razy więcej było zaginionych, a na polu walki rannych leżało niemal 20 tys. uczestników bitwy. Skąpe i źle zorganizowane siły medyczne zwycięskiej armii Napoleona III pomagały tylko francuskim i włoskim oficerom. O zwykłych żołnierzy, a tym bardziej o rannych Austriaków nie troszczył się nikt.
Opisz sytuację żołnierzy ukazaną na obrazie.
Wstrząśnięty Dunant, choć nie miał wiedzy medycznej, w kościele w pobliskim Castiglione delle Stiviere z kilkoma miejscowymi kobietami zorganizował szpital polowy. Opatrywał żołnierzy obu armii, dostarczał im wodę do picia, zapisywał ostatnie życzenia. To, co przeżył, tak głęboko go poruszyło, że po trzech latach wydał Wspomnienie Solferino. Skromna książeczka, przetłumaczona na kilka języków, zrobiła duże wrażenie w całej Europie. Dunant postulował w niej powołanie w europejskich krajach stowarzyszeń, których wolontariusze będą nieść pomoc rannym na polach bitew. Chciał też, aby zapewniono wolontariuszom bezpieczeństwo – uczestnicy walk mieliby respektować jeden znak, który będzie świadczył o neutralności osób zaangażowanych w pomoc.
Od Komitetu Pięciu do Czerwonego Krzyża
W lutym 1863 r. w Genewie uformował się Komitet PięciuKomitet Pięciu, do którego oprócz Dunanta weszło czterech innych szanowanych obywateli: inżynier Guillaume Henri Dufour, chirurdzy Théodore Maunoir i Louis Appia oraz prawnik Gustave Moynier. Pół roku później odbyła się konferencja Komitetu Pięciu i 14 europejskich delegacji państwowych oraz licznych obserwatorów. Dzień 29 października 1863 r. – gdy na konferencji uchwalono powołanie narodowych komitetów pomocy rannym, ochronę personelu medycznego podczas działań wojennych i wspólny znak ochronny (czerwony krzyż na białym tle) – uznaje się za datę powstania Czerwonego Krzyża.
Po 1867 r. w wyniku wewnętrznych sporów Dunant wycofał się z Komitetu Pięciu. Pogarszała się też zdecydowanie jego sytuacja materialna, a kolejne idee, jak np. utworzenie stref bezpieczeństwa dla cywilnych uchodźców, powołanie Światowej Organizacji Zdrowia i Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości, nie znalazły w ówczesnej Europie politycznego poparcia, a nawet zrozumienia. W 1887 r. Jean Henri Dunant osiedlił się w przytułku dla ubogich w szwajcarskim miasteczku Heiden. Po ośmiu latach odnalazł go tam dziennikarz. Artykuł o tym, że założyciel Czerwonego Krzyża żyje w zapomnieniu w przytułku, przyczynił się do przyznania Dunantowi Pokojowej Nagrody NoblaPokojowej Nagrody Nobla.
Imię Jeana Henriego Dunanta noszą m.in.: planetoida, drugi co do wysokości szczyt Szwajcarii, szpital w Atenach, a także podmorski kabel telekomunikacyjny łączący Europę i Amerykę Północną.
Wymień inne sposoby honorowania zasłużonych osób.
Humanitaryzm staje się światową wartością
Swoją obecną nazwę Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża otrzymał w 1880 r. po przyjęciu – jako znaku rozpoznawczego dla sanitariuszy i szpitali polowych – odwrotnych barw flagi Szwajcarii. Rozwój organizacji wiąże się z postępującą humanitaryzacją prawa międzynarodowego, co znalazło odbicie w konwencjach genewskichkonwencjach genewskich, podpisanych w 1864 r. przez 12 państw. Ich sygnatariusze zobowiązali się otaczać opieką rannych oraz personel sanitarny stron walczących. Od końca lat 20. XX w. równorzędnym symbolem organizacji jest czerwony półksiężyc, odpowiednik czerwonego krzyża w krajach muzułmańskich i znak pomocy oraz organizacji humanitarnych w tych państwach.
Początkowo Czerwony Krzyż (jak ogólnie nazywa się tę organizację) pomagał tylko rannym na polach bitew. Wkrótce jego przedstawiciele zainteresowali się również losem jeńców i żołnierzy zaginionych w czasie konfliktów zbrojnych. Wreszcie zaczęli się upominać o prawa cywilnych ofiar wojen i czystek etnicznych, opiekowali się także ofiarami epidemii i inicjowali akcje szczepień. Od początku organizacja w swoich działaniach kieruje się powściągliwością. Nie ujawnia przedwcześnie posiadanych materiałów, nie uczestniczy w kampaniach prasowych. Prowadzi natomiast negocjacje z rządami dotyczące losów ofiar różnych klęsk i konfliktów, zajmuje się poszukiwaniem zaginionych oraz wymianą jeńców. Stanowi również centrum informacji o jeńcach i internowanych dla ich bliskich, interweniuje także w obronie tych osób u władz państwowych.
Wskaż element świadczący o tym, że jest to misja Czerwonego Krzyża.
Wszelkie działania Czerwonego Krzyża są prawnie regulowane przez międzynarodowe konwencje zwane – od miejsca uchwalenia – konwencjami genewskimi. Zapisy z 1864 r. usankcjonowały tworzenie narodowych stowarzyszeń Czerwonego Krzyża, natomiast kolejne konwencje genewskie (z 1906 i 1929 r.) rozszerzyły zakres ochrony prawnej na dalsze kategorie ofiar wojny. Po II wojnie światowej międzynarodowe umowy opracowano na nowo, uchwalono też konwencję obejmującą ochronę ludności cywilnej w czasie konfliktów militarnych (konwencja genewska z 1949 r., podpisana m.in. przez Polskę).
Struktury działania Czerwonego Krzyża
Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża może składać się maksymalnie z 25 członków – obywateli Szwajcarii, którzy spotykają się na zgromadzeniu 10 razy w roku. Natomiast pracownicy MKCK pochodzą z różnych krajów, Komitet jest reprezentowany w blisko 80 państwach i skupia ok. 12 tys. osób.
Od 1919 r. istnieje Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca, powołana jako Liga Stowarzyszeń Czerwonego Krzyża. To organizacja międzynarodowa, pozarządowa i niezależna, nieposiadająca charakteru politycznego, rasowego ani wyznaniowego. Jej siedziba znajduje się w Genewie. Działa przede wszystkim w sytuacji klęsk i katastrof.
Obecnie istnieje ponad 190 Stowarzyszeń Krajowych Czerwonego Krzyża lub Czerwonego Półksiężyca. Są to działające w danym kraju organizacje pełniące funkcję pomocniczą wobec władz administracji publicznej, realizujące swoje zadania na podstawie konwencji genewskich o ochronie ofiar wojny z 1949 r., protokołów dodatkowych do tych konwencji z 1977 r. oraz wewnętrznych ustaw, dekretów i aktów prawnych państwa będącego ich sygnatariuszem. Warto wiedzieć, że jako pierwsze powstało Holenderskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża, powołane na podstawie królewskiego dekretu z 1867 r. Na terenie danego państwa może istnieć tylko jedno stowarzyszenie Czerwonego Krzyża lub Czerwonego Półksiężyca. Działa ono na rzecz obywateli i innych mieszkańców tego kraju, zgodnie z bieżącymi potrzebami i wyzwaniami humanitarnymi. Wspiera także działania innych organizacji krajowych, wymieniając z nimi wiedzę, doświadczenia i dobre praktyki.
W Izraelu działa organizacja humanitarna Czerwona Gwiazda Dawida (hebr. Magen David Adom). Oprócz czerwonego krzyża jako oficjalnie uznawane symbole organizacji przyjęto: w 1929 r. – czerwony półksiężyc na białym tle, a w 2005 r. – czerwony kryształ na białym tle (jako emblemat politycznie i religijnie neutralny).
Wyjaśnij, czym mogła być podyktowana decyzja Komitetu o dołączeniu nowego znaku do już istniejących.
Wartości Czerwonego Krzyża
Podstawowymi zasadami działalności Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca są: humanitaryzm, bezstronność, neutralność, niezależność, jedność i powszechność działania bez różnicy rasy, narodowości i religii. Główną misję organizacji stanowi zapobieganie cierpieniu ludzkiemu i jego łagodzenie oraz ochrona ludzkiej godności bez jakiejkolwiek dyskryminacji ze względu na narodowość, rasę, płeć, przekonania religijne lub polityczne.
Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca jest powszechnie szanowaną organizacją o globalnym zasięgu. W swoich działaniach nie kieruje się chęcią osiągania jakiegokolwiek zysku. Podejmuje wysiłki zarówno na płaszczyźnie międzynarodowej, jak i krajowej. Dąży do wzajemnego zrozumienia, przyjaźni i współpracy oraz do trwałego pokoju między wszystkimi narodami. Pomagając potrzebującym, powstrzymuje się od uczestnictwa w działaniach zbrojnych oraz we wszelkich sporach, niezależnie od tego, czy mają one charakter religijny, ideologiczny czy polityczny.
Mapa świata. Tereny, na których obecne są przedstawicielstwa Czerwonego Półksiężyca to: Maroko, Algieria, Tunezja, Libia, Egipt, Somalia, Turcja, Syria, Jordania, Irak, Iran, Arabia Saudyjska, Kuwejt, Katar, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Jemen, Azerbejdżan, Bangladesz, Malezja. Działalność Czerwonej Gwiazdy Dawida: Palestyna, Izrael. Stowarzyszenia krajowe, które nie są częścią międzynarodowej Federacji Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca to: Erytrea, Sahara Zachodnia, Tajwan. Pozostałe kraje świata to tereny, na których obecnie są przedstawicielstwa Czerwonego Krzyża.
Polski Czerwony Krzyż
Stowarzyszeniem krajowym działającym w Polsce jest Polski Czerwony Krzyż – najstarsza polska organizacja humanitarna. Został utworzony 18 stycznia 1919 r. pod nazwą Polskie Towarzystwo Czerwonego Krzyża, a jego celem było realizowanie zadań Czerwonego Krzyża na terenie odrodzonego państwa polskiego (na ziemiach zaboru rosyjskiego działał wcześniej rosyjski Czerwony Krzyż). Początkowo zajmował się niesieniem pomocy ofiarom I wojny światowej i różnych epidemii.
W czasie II wojny światowej działalność PCK skupiła się na akcji poszukiwawczej, pomocy jeńcom wojennym, więźniom obozów koncentracyjnych i wysiedleńcom, jak również na szkoleniu ratowników sanitarnych. Jej członkowie udzielali wsparcia zarówno żołnierzom oddziałów powstańczych, jak i ludności cywilnej podczas powstania warszawskiego. PCK jako jedyna organizacja w okupowanej Polsce funkcjonował pod nazwą Polski Czerwony Krzyż – było to możliwe dzięki ochronie gwarantowanej PCK przez konwencje genewskie, choć władze niemieckie starały się utrudniać misję instytucji oraz zastraszać jej pracowników i wolontariuszy (Niemcy wysyłali ich m.in. do obozów koncentracyjnych).
Po wojnie PCK zorganizował ok. 200 stacji pogotowia ratunkowego, stacje krwiodawstwa, zakłady lecznicze i opiekuńcze oraz szkoły pielęgniarskie. Odegrał też ważną rolę w poszukiwaniu osób zaginionych – za jego pośrednictwem wiele tysięcy rodzin odnajdywało swoich bliskich, a także miało szansę rozpocząć normalne życie dzięki uzyskanym dokumentom.
Dziś do zadań PCK (oprócz propagowania zasad humanitarnych, szkolenia ratowników sanitarnych oraz udziału w międzynarodowych akcjach pomocy ofiarom wojen i klęsk żywiołowych) należą m.in. szerzenie oświaty zdrowotnej, promowanie idei honorowego krwiodawstwa oraz opieka nad samotnymi chorymi i wsparcie osób niepełnosprawnych.
Słownik
(z gr. philanthropia – miłość do ludzi, od philein – kochać + anthropos – człowiek) świecka dobroczynność czerpiąca inspirację z niemotywowanej religijnie idei humanitaryzmu, w odróżnieniu od dobroczynności chrześcijańskiej (charytatywności), muzułmańskiej (zakatu) czy judaistycznej (cedaki)
konflikt zbrojny w 1859 r. między II Cesarstwem Francuskim wraz z Królestwem Piemontu i Sardynii a Cesarstwem Austriackim; jej celem było wyparcie Austriaków z Włoch. Po klęskach w bitwach pod Magentą i Solferino Austriacy zgodzili się na zawieszenie broni oraz oddanie Francuzom Lombardii. Wkrótce Napoleon III przekazał Lombardię Królestwu Piemontu w zamian za Sabaudię. Wojna ta przyczyniła się do procesu zjednoczenia Włoch
(dziś Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża) prywatna i niezależna instytucja, która powstała w 1863 r. w Genewie z inicjatywy Jeana Henriego Dunanta i czterech innych obywateli Genewy: Guillaume’a Henriego Dufoura, Gustave’a Moyniera, Louisa Appii i Théodore’a Maunoira. MKCK działa przede wszystkim w sytuacji konfliktu zbrojnego o charakterze międzynarodowym, niemiędzynarodowym oraz walk wewnętrznych. Cztery razy otrzymał Nagrodę Nobla
przyznawana osobom i organizacjom przez pięcioosobowy Norweski Komitet Noblowski za działalność na rzecz pokoju, wręczana co roku w grudniu w Oslo
szereg umów międzypaństwowych z zakresu prawa międzynarodowego i pomocy humanitarnej podpisanych w Szwajcarii; pierwsza z nich była rezultatem działalności i zabiegów Jeana Henriego Dunanta, twórcy Czerwonego Krzyża
Słowa kluczowe
Czerwony Krzyż, Czerwony Półksiężyc, Polski Czerwony Krzyż, Jean Henri Dunant, bitwa pod Solferino, konwencja genewska, świat w II połowie XIX w., świat na początku XX w.
Bibliografia
A. Pankowicz, W służbie bliźniemu. Album 90‑lecia Polskiego Czerwonego Krzyża, Warszawa 2009.
Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat Książki 2004–2006.