Główne cele sztuki: uczyć i dawać przyjemność

Po Horacym (65 r. p.n.e. – 8 r. p.n.e.) pozostało niewiele dzieł: cztery księgi pieśni (nieco ponad 100 utworów), po kilkanaście epodepodepod i satyr, wreszcie 24 listy poetyckie. Dorobek okazał się jednak na tyle ważny, że dziś w niemal wszystkich opracowaniach dotyczących literatury antycznej Quintus Horatius Flakkus określany jest jako najważniejszy rzymski liryk. Tę pozycję zdobył sobie nie tylko dzięki praktykowaniu poezji, lecz również za sprawą teoretycznych rozważań zawartych w Sztuce poetyckiej (Ars poetica lub De arte poetica). Dzieło powstało dla kilku przedstawicieli jednego z ważnych rodów arystokratycznych – Pizonów. Ci bogaci Rzymianie wspierali różnych twórców, ale sami też pragnęli tworzyć. Horacy napisał więc List do Pizonów, który z czasem zaczęto nazywać Sztuka poetycką. Drugi z tytułów dobrze oddaje zawartość wierszowanego listu. Autor przedstawia w nim swe poglądy na literaturę i podaje zasady, które powinien wziąć pod uwagę każdy pisarz (nawet zanim jeszcze przystąpi do tworzenia). Horacy przestrzegał m.in. przed niebezpieczeństwem popadnięcia w grafomanięgrafomaniagrafomanię – według niego należy łączyć talent z wytrwałym ćwiczeniem. Znajomość rzemiosła poetyckiego pozwala osiągnąć główny cel twórcy, czyli dostarczenie odbiorcy wiedzy i przyjemności (łac. docere et delectaredocere et delectaredocere et delectare). Dążenie do osiągnięcia pierwszego z celów wiązało się m.in. z obecnością odniesień do filozofii i historii oraz z ukazywaniem rzeczywistości w sposób krytyczny – sięgając po satyrę, Horacy pouczał swoich czytelników, jak nie powinni postępować. Autor pieśni i epod unikał przy tym publicystycznego dydaktyzmu, dbając nie tylko o treść, ale również o formę swoich wierszy, czyli m.in. o zastosowanie odpowiednich środków stylistycznych. Uzyskanie obu celów wiązało się z obszerną wiedzą z różnych dyscyplin oraz znajomością rzemiosła poetyckiego – twórcę spełniającego te warunki określano jako poeta doctuspoeta doctuspoeta doctus (poeta uczony), wymieniając w tym gronie m.in. Horacego.

RSIjE7t26VNoN

Obraz przedstawia siedzącego przy stole mężczyznę w średnim wieku. Mężczyzna ubrany jest w togę, na głowie ma laurowy wieniec. Pisze coś na kartkach. Jest zamyślony.

Poezja daje szansę na nieśmiertelność twórcy

Horacy uczył, jak pisać, nie tylko w Sztuce poetyckiej. W każdym z jego zbiorów znajdują się uwagi poświęcone tworzeniu. Rzymski liryk szczególnie często podejmował motywy autotematyczneautotematyczna literaturaautotematyczne, odnosząc się do własnych dokonań literackich oraz do dzieł innych twórców. W odach, epodach, satyrach oraz listach wskazywał na pozytywne i negatywne wzorce, o których powinien pamiętać każdy, kto chce stworzyć wartościowe dzieło. Symbolem tworzenia poezji była w jego utworach lira albo lutnia, instrument, przy akompaniamencie którego śpiewano utwory literackie. W zbiorze Pieśni (Carmina), nazywanych też Odami przekonywał, że literatura unieśmiertelnia bohaterów i twórców, powoduje, że ważne wydarzenia nie odchodzą w zapomnienie. Wiarę w moc twórczości rzymski poeta wyraził przede wszystkim w pieśni, z której wywodzi się topos exegi monumentumexegi monumentum aere perenniusexegi monumentum:

Poezja ma moc wywyższania artysty nad zwykłych ludzi

Przekonanie o tym, że poezja ma moc unieśmiertelniającą Horacy wyrażał w kilku utworach. W pieśni III 1 (a więc rozpoczynającej tę księgę, którą zamykała oda III 30) podkreślał niezwykłość genialnego artysty, którego nazywał wieszczem i porównał do kapłana:

Słownik