Przeczytaj
Spór niezakończony
Zwycięstwo grunwaldzkie nie zakończyło sporu polsko‑krzyżackiego. To, co udało się Polsce i Litwie wynegocjować podczas rokowań pokojowych w Toruniurokowań pokojowych w Toruniu, odpowiadało ówczesnym realiom politycznym i położeniu obu państw. W dłuższej perspektywie wynik pokoju toruńskiego nie zaspokajał jednak ambicji państwa polsko‑litewskiego.
Niedługo po podpisaniu pokoju kończącego wielką wojnę Polska wystąpiła wobec zakonu z szerokim programem rewindykacji wszystkich ziem, włączając w to Pomorze Gdańskie, ziemię michałowską i chełmińską. Dążono także do zmiany statusu Żmudzi, przekazanej Litwie na mocy porozumień pokojowych do końca życia Witolda. Król polski liczył, że postulaty te uda się zrealizować na drodze pokojowej. Negocjacje prowadzone z zakonem za pośrednictwem cesarza rzymskiego Zygmunta Luksemburskiego nie przyniosły jednak oczekiwanych przez Polskę rezultatów. Podobnie zresztą jak bezpośrednie rozmowy z samymi Krzyżakami. Żadna ze stron nie chciała iść na ustępstwa.
W obliczu fiaska rokowań król Władysław wypowiedział zakonowi wojnę. Proporcje sił w zbliżającej się rozgrywce wyraźnie były na korzyść Polski. Armia krzyżacka nie była już tak silna jak ta, którą zakon wystawił w 1410 roku. Po klęsce grunwaldzkiej zakon popadł w kryzys finansowy, nie mógł też już liczyć na znaczący napływ rycerzy z zachodu Europy. Wielki mistrz zdecydował się zatem na unikanie rozstrzygnięć na polu bitwy, zamiast tego koncentrując się na obronie zamków i miast. Armia polska i litewska musiały zaś ograniczyć się do prowadzenia oblężeń krzyżackich zamków. Taktyka ta okazała się jednak mało skuteczna. Mimo pewnych sukcesów armia polska musiała odstąpić od oblegania większości zamków.
Jednocześnie z unikaniem rozwiązania konfliktu w bitwie Krzyżacy prowadzili akcję niszczenia okolicznych pól, utrudniając w ten sposób aprowizacjęaprowizację armii królewskiej. Stąd wojna ta otrzymała miano wojny głodowejwojny głodowej. W październiku 1414 r. zawarto rozejm, w którym celem rozstrzygnięcia sporu obie strony zobowiązały się odwołać do decyzji forum międzynarodowego. Okazją ku temu miał być zaczynający się właśnie sobór powszechnysobór powszechny w Konstancji.
Klęska i zwycięstwo
Strona polska pokładała w soborze w Konstancji wielkie nadzieje, licząc na zakończenie sporu z Krzyżakami. W skład polskiej delegacji weszli przedstawiciele Kościoła, rycerze, dyplomaci i uczeni. Na czele stanął arcybiskup gnieźnieński Mikołaj Trąba, bliski współpracownik króla, doskonale obeznany ze sprawami krzyżackimi. Został on w 1417 r. mianowany pierwszym prymasem Polski przez Marcina V, nowego papieża wybranego przez sobór. Bardzo ważną rolę w grupie polskich delegatów na sobór odegrał Paweł Włodkowic – uczony, prawnik, pisarz, rektor Akademii Krakowskiej. Swoje wystąpienie oparł on na koncepcjach filozoficznych swojego poprzednika na stanowisku rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego - Stanisława ze Skarbimierza. Odwołał się on do opracowanej przez krakowskiego uczonego idei wojny sprawiedliwej, czyli takiej którą prowadzi się w słusznej sprawie o odzyskanie tego, co niesłusznie zabrano i wtedy, gdy zawiodły inne środki. Podczas soboru w Konstancji Polacy musieli też stawić czoło poważnym oszczerstwom. Dominikanin Jan Falkenberg rozpowszechniał antypolską Satyrę przeciw herezji i innym nikczemnościom Polaków i ich króla Jagiełły
swojego autorstwa. Utwór powstał jako odpowiedź na przegraną Krzyżaków pod Grunwaldem. Falkenberg oskarżał w nim Polaków i króla Jagiełłę m.in. o pogaństwo i zachęcał do ich eksterminacji. W obronie Polski wystąpił Paweł Włodkowic i dzięki niemu „Satyrę” uznano za gorszącą, a jej autor trafił do więzienia.
Sobór nie podjął żadnej rozstrzygającej decyzji odnośnie przynależności Pomorza Gdańskiego, ziemi michałowskiej i chełmińskiej, pozostawiając je w rękach zakonu krzyżackiego. Klęskę tę zrekompensowały sukcesy na płaszczyźnie propagandowej i moralnej odniesione przez polską delegację. Po raz pierwszy Polska odegrała tak znaczącą rolę na forum międzynarodowym, a sprawa konfliktu z zakonem stała się jedną z tych, które przez jakiś czas żywo zajmowały największe umysły ówczesnej Europy. Dzięki wystąpieniu rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego Pawła WłodkowicaPawła Włodkowica zdołano podważyć krzyżackie metody nawracania pogan. Wystąpienie to wraz ze stanowiącym jego pokłosie poglądem, że względem pogan obowiązują takie same prawa jak względem chrześcijan i że nie wolno narzucać wiary przemocą, stanowi największy polski wkład w dzieło soborowe i w myśl filozoficzną przyszłych stuleci.
Słownik
pokój zawarty w Toruniu w 1411 r., kończący wielką wojnę z zakonem krzyżackim, na mocy którego Żmudź powróciła do Litwy na okres życia Witolda, Królestwo Polskie odzyskało ziemię dobrzyńską, ziemia chełmińska z Toruniem przeszła ponownie pod panowanie Krzyżaków, obie strony postanowiły też, że kupcy mogą swobodnie i bez przeszkód używać dróg wodnych i lądowych
wojna z 1414 r. między Polską a państwem zakonu krzyżackiego, prowadzona pod hasłem odzyskania ziem utraconych przez Polskę na rzecz zakonu, zakończyła się dwuletnim rozejmem
reprezentacja stanów (szlachty, duchowieństwa i mieszczaństwa) ukształtowana w państwie zakonu krzyżackiego, mająca początki ok. 1370 r.
zaopatrzenie ludności w artykuły pierwszej potrzeby, głównie żywność
zjazd biskupów z całego Kościoła celem ustanowienia nowych praw
(z gr. hairesis – wybór, łac. haeresis) nauki niezgodne z oficjalną doktryną kościelną i odrzucane przez Kościół jako błędne
Słowa kluczowe
sobór w Konstancji, Paweł Włodkowic, konflikt Polski z zakonem krzyżackim, wojna sprawiedliwa, Polska w XIV–XV w.
Bibliografia
T. Jurek, E. Kizik, Historia Polski do 1572, PWN. Warszawa 2019.
J. Krzyżanowska, J. Ochmański, Władysław II Jagiełło, Ossolineum, Wrocław, Warszawa, Kraków, 1990.
K. Baczkowski, Wielka historia Polski, t.3, Dzieje Polski późnośredniowiecznej (1370‑1506), Kraków 1999.
J. Długosz, Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego, ks. XI, PWN, Warszawa 2009.
A. Paner, J. Iluk, Na tabliczce, papirusie i pergaminie, Koszalin 1997.