Nihilizm

Autora Tako rzecze Zaratustra często przedstawia się jako nihilistę (sam siebie zresztą tak nazywał), ponieważ odrzucał istnienie obiektywnych wartości moralnych, odebrał sens życiu ludzkiemu samemu w sobie. Jak wielu innych kategorii pojęciowych, tak i tej Nietzsche używał wieloznacznie. Odróżniał na przykład nihilizm bierny i czynny, nie zawsze wyjaśniając, który ma w danej chwili na myśli. NihilizmnihilizmNihilizm bierny charakteryzuje tzw. ostatnich ludzi – słabych i bezwolnych; zdają oni sobie sprawę, że wartości, które wyznają, już nie obowiązują, ale żyją tak, jakby było inaczej – wiedzą, że ich życie nie ma sensu, ale udają, że ma, szukając czegoś, co „pokrzepia, uświęca, uspokaja i ogłusza”. Takim pokrzepieniem i ucieczką od rzeczywistości może być np. religia. Nihilizm czynny jest natomiast cechą ludzi o silnej woli, którzy dążą do obalenia istniejących wartości – pustych i nieodpowiadających aktualnym potrzebom.

Sam Nietzsche mówił o sobie, że jest „pierwszym doskonałym nihilistą Europy” – nie tylko dostrzegał jałowość istniejących wartości i je odrzucił, lecz także dążył do ustalenia nowych, afirmującychafirmowaćafirmujących życie. Szukał nowego ideału. Filozof nie był więc nihilistą, ponieważ odrzucał jedynie tradycyjny sposób rozumienia czy ustanawiania wartości, a nie same wartości jako takie. Zatem jego stanowisko, zgodnie z którym pęd do wzrostu (wola mocy stanowiąca sedno życia) to wartość sama w sobie, a ludzka egzystencja jest wartościowa i sensowna o tyle, o ile tę źródłową wartość potwierdza, nie może być określone jako nihilizm.

Słownik