Krytyka religii chrześcijańskiej

Najbardziej zjadliwe i nieprzejednane ataki Nietzsche skierował pod adresem religii chrześcijańskiej. Koncentrował się przede wszystkim na psychologicznym mechanizmie leżącym u podstaw wiary chrześcijańskiej oraz pojęciu Boga.
Według filozofa mechanizm psychologiczny jest ten sam, co w wypadku buntu niewolników na polu moralności – na chrześcijańską mentalność składają się: słabość, strach oraz zawiść wobec tych, którzy słabi nie są (resentymentresentymentresentyment). W wypadku chrześcijaństwa zawiść ta szuka usprawiedliwienia w religijnej wizji rzeczywistości. Dla Nietzschego wizja ta jest rodzajem ucieczki od świata, a ludzi, którzy jej ulegają i chowają głowę w piasek rzeczy niebieskich, filozof nazywa „zaświatowcami”. Chrześcijaństwo to: zwierzę domowe, zwierzę stadne, chore zwierzę człowiecze. Chrześcijaństwo jest rodzajem instytucjonalizacji choroby trawiącej człowieczeństwo.

R7syGJeAhflDW1

Ilustracja przedstawia stronę tytułową książki w języku niemieckim autorstwa Fryderyka Nietzschego.

W AntychrześcijaninieantychrystAntychrześcijaninie Nietzsche diagnozował psychologicznie stan Jezusa. Twierdził, że Jezusowi dolegał: stan chorobliwej pobudliwości zmysłu dotyku, który wzdryga się przed każdym dotknięciem. Zdiagnozował więc u niego to, co dzisiaj określamy mianem syndromu nadwrażliwości sensorycznej. Uważał, że tzw. dobra nowina, którą głosił Jezus, miała funkcję autoterapeutyczną, była czymś w rodzaju „higieny psychicznej”. Filozof uważał, że nauki Jezusa pierwotnie służyły terapii indywidualnych przypadków, a nie pretendowały do rangi uniwersalnej religii. Za uczynienie z tego religii odpowiedzialny jest św. Paweł. Żeby to lepiej zrozumieć, należałoby wyobrazić sobie sutą staropolską ucztę: wszystkie te tłuste mięsa, alkohole, kluski i ciasta. Na tę ucztę zaproszono sto osób, ale dziewięćdziesiąt z nich cierpi na chorobę wrzodową żołądka – mogą jeść tylko chude mięsa i gotowane warzywa. Jezus oznajmia im: Zaprawdę powiadam wam, nie możecie jeść wiktuałów z tego stołu, ale mam dla was dobrą nowinę, strawa, która nie przysporzy wam cierpienia, jest dla was przygotowana na zapleczu. Tymczasem św. Paweł patrzy na te dziesięć osób, które siedzą już przy stole i zajadają ze smakiem, czuje zazdrość i mówi: Zaprawdę powiadam wam, ci, którzy jedzą te rzeczy, grzeszą i spotka ich za to wieczne potępienie.

Demaskacja złudzeń poznawczych i przesądów, obejmująca krytykę poznania i moralności, zaprowadziła Nietzschego do stwierdzenia, że „Bóg umarł”. Dla filozofa bogowie to ideały i wartości, w które wierzymy. Tak więc obwieszczenie, że „Bóg umarł”, oznacza, że wartości te przestały mieć dla ludzi znaczenie. Wraz z nimi ginie również dotychczasowy obraz świata – świata, który ma sens, cel i porządek nadane przez Stwórcę. Po raz pierwszy śmierć Boga filozof ogłosił w Wiedzy radosnej i faktycznie uważał to za radosną nowinę. W miejsce starych wartości szukał nowego ideału, wyrażającego ludzką witalność i kreatywność. Nie krytykował religii jako takiej, ale ducha, którego ona wyraża. Bogowie każdej religii są wyrazem ludzkiej duchowości: jeśli duchowość jest chora, to i Bóg jest symbolem choroby (starogreccy bogowie byli wyrazem życia, pełni, witalności). Nietzsche włożył słowa swojej własnej dobrej nowiny w usta perskiego proroka Zaratustry.

Słownik