Komentarze oraz interpretacje dorobku pierwszych filozofów greckich znajdujemy już w dziełach Platona i Arystotelesa.

R1FnD78NxO29K1

Obraz przedstawia portret starszego mężczyzny. Ukazany jest jego prawy profil. Włosy mężczyzny wystają spod ronda kapelusza. Nos mężczyzny jest długi, lekko haczykowaty.

AnaksymenesAnaksymenes był uczniem nieco starszego Anaksymandra. Komentatorzy są zgodni, że od niego przejął, podstawowe  dla całej szkoły jońskiejszkoła jońska (lub milezyjska)szkoły jońskiej, pytanie filozoficzne o arché – zasadę. Odpowiedź Anaksymenesa na to pytanie jest inna niż jego mistrza. Powodem były prawdopodobnie trudności, które występowały w teorii Anaksymandra, w tłumaczeniu mechanizmu powstawania rzeczy. Anaksymander wprowadził bardzo istotny dla późniejszej filozofii motyw walki przeciwieństw i oparł na nim tłumaczenie ruchu przyrody, ale nie wyjaśnił dostatecznie, w jaki sposób było możliwe przejście nieokreślonego apeironu w określone i zróżnicowane jakościowo rzeczy. Skoncentrujemy się właśnie na Anaksymenesowej interpretacji zasady oraz jej działania, w której filozof chce przezwyciężyć wspomniane trudności. Tezy i argumenty Anaksymenesa wydobędziemy z komentarzy TeofrastTeofrast, AetiosAetios, HipolitHipolit.

RW0OFHqSKRE7e1

Średniowieczna rycina przedstawiająca postacie Anaksymandra i Anaksymenesa.

Właściwie wszyscy komentatorzy przyznają, że – jak to sformułował Teofrast – „Anaksymenes z Miletu (…), towarzysz Anaksymandra, jak on uważał, że natura leżąca u podstaw jest jedna i nieskończona”. Nie jest ona jednak, jak u tamtego, nieokreślona, lecz określona, gdyż twierdził, że to powietrze. Na rzecz tej tezy znajdujemy u komentatorów kilka argumentów. Po pierwsze, powietrze może rozrzedzać się i zagęszczać. To z kolei wytwarza odpowiednio ciepło oraz zimno. W ten sposób powstają rzeczy – od eteru, który jest powietrzem rozrzedzonym i ognistym, do skał, które są powietrzem maksymalnie zagęszczonym i zimnym. Poza tym Anaksymenes podkreślał, że powietrze jest nieskończone, jest wszędzie, a nawet przenika wszystko inne. Warto zwrócić uwagę na to, że w tej koncepcji zmiany ilościowe (zagęszczanie się i rozrzedzanie) tłumaczą zmiany jakościowe, czyli powstanie różnych rzeczy.

Według Anaksymenesa powietrze jest również, jako zasada, ożywione i jest źródłem ruchu całej przyrody. Pisze o tym Aetios w jednym z najciekawszych fragmentów: Jak nasza dusza, mówi [Anaksymenes], będąc powietrzem, trzyma nas razem i kieruje nami, tak cały świat otaczają wiatr [lub oddech] i powietrze. Powietrze i wiatr mają tu znaczyć to samo. Jest prawdopodobne, że Anaksymenes używał na rzecz powietrza‑zasady argumentu z obserwacji ruchu powietrza (oddychania) i jego znaczenia dla życia. Pod wpływem Anaksymenesa znaczenie powietrza wyraziście interpretował jego uczeń, Diogenes z ApoloniiDiogenes z Apolonii: wydaje mi się, że to, co jest obdarzone rozumem, jest tym, co ludzie nazywają powietrzem, i że wszystko jest przez nie rządzone, i że posiada ono władzę nad wszystkim.

Słownik