Rzeczowniki nieregularne (i sostantivi irregolari)

Dynamiczny rozwój nowych technologii wpływa na ewolucję każdego języka. Kolejne wynalazki i urządzenia wchodzą do naszego życia codziennego w takim tempie, że często nie jest możliwe szybkie znalezienie czy stworzenie odpowiedniego terminu w danym języku – dotyczy to także języka włoskiego. Słownictwo związane z nowymi technologiami obfituje w anglicyzmy. Ze względu na różnice pomiędzy tymi dwoma językami, angielskie rzeczowniki przeniesione do języka włoskiego są traktowane jako rzeczowniki nieregularne. Decyduje o tym ich forma. Jak wiesz, rzeczowniki w języku włoskim zazwyczaj mają końcówki liczby pojedynczej -o i -e dla rodzaju męskiego oraz -a i -e dla rodzaju żeńskiego, jak w poniższej tabeli:

RBr0jiUEj9N6u

Ilustracja

rodzaj/liczba	męski (maschile)	żeński (femminile)	męski (maschile)	żeński (femminile)
liczba pojedyncza (singolare)	lo schermo	la tastiera	il cellulare	la stampante
liczba mnoga (plurale)	gli schermi	le tastiere	i cellulari	le stampanti

Przeanalizuj jednak choćby kilka podstawowych słów związanych z technologią: il computer, lo smartphone, il tablet, lo smartwatch, il lettore di ebook… Wszystkie te wyrazy, przeniesione w niezmienionej formie z języka angielskiego do włoskiego, kończą się w wymowie spółgłoską. Z tego względu nie mogą podlegać takim samym zasadom tworzenia liczby mnogiej, jak włoskie rzeczowniki. Zwróć uwagę na rodzaje rzeczowników nieregularnych w języku włoskim i to, w jaki sposób tworzy się od nich liczbę mnogą.

Rodzaje rzeczowników nieregularnych w języku włoskim:

1. rzeczowniki zakończone samogłoską akcentowaną, np. la città, l’università, il caffè, la verità;

2. rzeczowniki zakończone spółgłoską, np. il film, il bar, lo sport;

3. rzeczowniki rodzaju żeńskiego zakończone na -si-si-si, np. l’analisi, la crisi;

Rzeczowniki należące do tych grup są nieodmienne. Liczbę mnogą można utworzyć w tym przypadku poprzez dodanie rodzajnika w liczbie mnogiej, np. i film, le università, gli sport. Zauważ, że rzeczowniki zapożyczone z innych języków mogą mieć taki sam rodzaj w języku polskim i włoskim: słowo „sport” ma rodzaj męski w obu tych językach.

4. rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone na -a-a-a, np. il tema, il problema, il programma.

Te rzeczowniki w liczbie mnogiej przybierają końcówkę typową dla liczby mnogiej rodzaju męskiego, np. i problemi, i programmi.

5. rzeczowniki określające nazwy zawodów zakończone na -ista, np. il/la camionista, il/la dentista, il/la farmacista.

Te rzeczowniki mają taką samą końcówkę -a, natomiast w liczbie mnogiej przybierają końcówkę typową dla swojego rodzaju, np. le camioniste, i camionisti, i farmacisti, le farmaciste.

6. rzeczowniki skrócone, np. l’auto (od l’automobile), la radio (od la radiofonia), il frigo (od il frigorifero), il cinema (od il cinematografo).

Te rzeczowniki w formie skróconej są nieodmienne. W wielu przypadkach są zresztą stosowane zdecydowanie częściej niż forma podstawowa. Ich rodzaj gramatyczny zależy jednak od pełnego brzmienia słowa. Na jego podstawie także dobieramy odpowiedni rodzajnik. Właśnie dlatego na przykład „radio” (radiofonia) ma w języku włoskim rodzaj żeński, pomimo że jego końcówka jest typowa dla rodzaju męskiego, a „cinema” (cinematografo) jest rodzaju męskiego pomimo typowej końcówki żeńskiej.

Uwaga! Wyraz la mano nie jest efektem takiego skrócenia, a też ma rodzaj żeński. Jest to jednak efekt jego pochodzenia z łaciny.

Dizionario

f = femminile - rodzaj żeński, m = maschile - rodzaj męski, pl = plurale - liczba mnoga