Bezrobocie wśród młodych (od 15. do 24. roku życia) w krajach Europy

Źródło: Eurostat

R1PDaseL0r8os

Biznes na świecie Źródło: pixabay, Biznes na świecie, licencja: CC 0.

Firma – przedsiębiorstwo ‒ spółka. Czy są jakieś różnice?

Prowadzenie własnego przedsiębiorstwa jest często poważnie rozważane jako alternatywna ścieżka kariery zawodowej, spróbujmy więc przybliżyć kilka pojęć z tym związanych.

W języku potocznym firma i przedsiębiorstwo oznaczają to samo. Gdy jednak weźmiemy pod uwagę przepisy prawne, regulujące prowadzenie działalności gospodarczej, okaże się, że są to jednak zupełnie różne pojęcia.
Firma jest nazwą, pod którą prowadzi się określoną działalność: może to być nazwa przedsiębiorstwa, mogą też być personalia (imię i nazwisko) osoby fizycznej.
Przedsiębiorstwo natomiast (lub inaczej jednostka gospodarcza) to wyodrębniona prawnie, organizacyjnie i ekonomicznie jednostka, prowadząca działalność gospodarczą. Celem działalności przedsiębiorstwa jest osiąganie zysku przez zaspokajanie potrzeb konsumentów (klientów). W jego skład mogą wchodzić mniej lub bardziej wyodrębnione jednostki gospodarcze nazywane zakładami. Przedsiębiorstwo mieć samodzielność ekonomiczną. Może również, lecz nie musi, posiadać osobowość prawną.

Do przedsiębiorstw zalicza się zwłaszcza osoby prowadzące działalność na własny rachunek oraz przedsiębiorstwa rodzinne zajmujące się rzemiosłem lub inną działalnością, a także spółki lub konsorcja zajmujące się regularną działalnością gospodarczą. Spółka tworzona jest zazwyczaj, na podstawie umowy lub statutut785aiyaTF_000tp001statutu, przez kilka osób (fizycznych lub prawnych) w celu prowadzenia działalności gospodarczej. Dlatego można powiedzieć, że każda spółka jest przedsiębiorstwem, ale nie każde przedsiębiorstwo funkcjonuje w formie spółki. Przez konsorcjum należy rozumieć organizację zrzeszającą kilka podmiotów gospodarczych, powoływaną najczęściej do realizacji konkretnego przedsięwzięcia gospodarczego, które ze względu na potencjał finansowy przekracza możliwości jednego podmiotu (np. budowa autostrady).

Rodzaje i typy przedsiębiorstw

Przedsiębiorstwo może przyjąć różną formułę działalności. Istnieje wiele kryteriów podziału.

Przedsiębiorstwa mogą mieć różną wielkość. Ocena wielkości dokonywana jest na podstawie danych finansowych przedsiębiorstwa i liczby osób w nim zatrudnionych. Najczęściej stosowany jest podział na:

• mikroprzedsiębiorstwa,

• przedsiębiorstwa małe,

• przedsiębiorstwa średnie,

• przedsiębiorstwa duże.

RQXVerwyVlnen1

wielkość przedsiębiorstwa

Z punktu widzenia typów własności można wyróżnić:
a) przedsiębiorstwa państwowe;
b) przedsiębiorstwa prywatne (w tym będące własnością pojedynczych osób i rodzin oraz spółki);
c) przedsiębiorstwa spółdzielcze;
d) przedsiębiorstwa komunalne (samorządowe);
e) przedsiębiorstwa będące własnością pracowników.

Jednoosobowa działalność gospodarcza

Jednoosobowa działalność gospodarcza to inaczej samozatrudnienie.
Jest to jedna z najpopularniejszych form działalności w Polsce. Założyć może ją każdy, kto ukończył 18 lat.
Tę formę działalności charakteryzują dwie podstawowe cechy:

• jeden właściciel,

• brak osobowości prawnej.

Samozatrudnieni muszą też samodzielnie płacić składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotnet785aiyaTF_000tp002ubezpieczenie społeczne i zdrowotne.
Należy pamiętać, że jednoosobowa działalność nie nadaje się do tworzenia większego przedsięwzięcia. Przede wszystkim dlatego, że na skutek braku osobowości prawnej, jej właściciel (w wypadku straty lub bankructwa) reguluje zadłużenie, czerpiąc z całego swojego majątku. Poza tym, ten rodzaj działalności przenosi wszystkie obowiązki na jedną osobę - właściciela. Może się to wydawać kuszące, zwłaszcza dla osób aktywnych, mających własne zdanie i nielubiących się podporządkowywać - właściciel sam sobie decyduje o wszystkim, ustala kierunki rozwoju i zmiany w działalności, lecz często oznacza pracę po godzinach, brak urlopu i nadmierne obciążenie.

RPdM25yEhqo8y1

samozatrudnienie Źródło: pixabay, licencja: CC 0.

Rodzaje spółek

Spółki prawa cywilnego

Spółka cywilna

Spółka cywilna - w odróżnieniu od spółek prawa handlowego - nie posiada osobowości prawnej. Nie stanowi więc samodzielnego podmiotu prawa. Podmiotami prawa są wspólnicy spółki cywilnej.
W związku z tym spółka cywilna nie ma własnego mienia - nabywane prawa i zaciągane zobowiązania wchodzą do wspólnego majątku wspólników.
Nazwa spółki cywilnej powinna zawierać co najmniej imiona (ewentualnie ich pierwsze litery) i nazwiska wszystkich wspólników, ze wskazaniem, że zawarli oni spółkę cywilną (np. przez określenie spółka cywilna bądź jego skrót). Poza tym w nazwie spółki umieścić można określenie wskazujące na przedmiot działalności, miejsce jej prowadzenia czy inne dowolnie dobrane elementy.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej

Spółki prawa handlowego

Najczęściej spotykane są spółki kapitałowe.

Akcyjna

Jest spółką kapitałową posiadającą osobowość prawną, co oznacza, że jest wyodrębnionym organizacyjnie i majątkowo podmiotem prawa. Działa na podstawie kodeksu spółek handlowych. Jest to najbardziej skomplikowana forma działalności, raczej nieodpowiednia dla początkującego przedsiębiorcy. W formie spółki akcyjnej najczęściej działalność prowadzą średnie i duże przedsiębiorstwa.

Nazwa spółki może brzmieć dowolnie, powinna jednak zawierać dodatkowe oznaczenie „spółka akcyjna”. Powszechnie używa się skrótu S.A.t785aiyaTF_000tp003S.A.

Spółka akcyjna może działać tylko przez swoje organy: walne zgromadzenie, zarząd oraz radę nadzorczą.
Zarząd to obowiązkowy organ spółki akcyjnej. Powoływany jest przez radę nadzorczą maksymalnie na 5 lat. Zarząd reprezentuje spółkę na zewnątrz i prowadzi jej sprawy. Członkami zarządu mogą być wyłącznie osoby fizyczne, akcjonariusze oraz osoby spoza spółki.
Rada nadzorcza - to organ kontrolny w spółce. Ma prawo badać wszystkie dokumenty. W kompetencji rady jest także żądanie od pracowników oraz zarządu wyjaśnień, sprawozdań i analiz.
Walne zgromadzenie akcjonariuszy to organ, w którego skład wchodzą udziałowcy spółki. Decyduje o najważniejszych sprawach związanych z działalnością spółki. Akcjonariusze mogą brać udział w walnym zgromadzeniu osobiście, a także przez pełnomocników.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością

Jest spółką handlową, czyli taką, której funkcjonowanie regulowane jest w Polsce przez kodeks spółek handlowych. Może być utworzona przez jeden lub kilka podmiotów (wspólników). Zyskuje osobowość prawną przez wpis do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS). Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki wobec wierzycieli; odpowiada za nie tylko spółka swoim majątkiem utworzonym z wkładów wspólników. Liczba wspólników posiadających w niej udziały może być dowolna.

Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (spółka z o.o.) jest najpopularniejszą formą prawną spośród spółek handlowych w Polsce. Najwyższą władzą jest zgromadzenie wspólników spółki. Zarząd (minimalnie jednoosobowy) jest powoływany i odwoływany przez zgromadzenie wspólników. Prowadzi sprawy spółki i ją reprezentuje. Nieobowiązkowo może istnieć też rada nadzorcza bądź komisja rewizyjna.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej

Spółki osobowe

Jawna

To osobowa spółka prowadząca przedsiębiorstwo pod własną firmą i niebędąca inną spółką handlową. Posiada swój majątek, który stanowią wkłady wniesione do spółki oraz mienie nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia. Każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki bez ograniczenia, całym swoim majątkiem, solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką.

Partnerska

To typ spółki osobowej wprowadzony do systemu prawa z dniem 1 stycznia 2001 r. przez ustawę Kodeks spółek handlowych.

Cechy spółki partnerskiej:

• celem spółki jest wykonywanie wolnego zawodu (do wolnych zawodów zaliczani są, m.in.: lekarze, adwokaci, aptekarze, architekci);

• odpowiedzialność wspólników jest ograniczona, tzn. partner nie odpowiada za zobowiązania spółki wynikające z działalności innych partnerów;

• działa pod własną firmą;

• firma powinna zawierać nazwisko co najmniej jednego partnera, dodatkowe oznaczenie „i partner” bądź „i partnerzy” albo „spółka partnerska” oraz określenie wolnego zawodu wykonywanego w spółce.

Komandytowa

W spółce komandytowej funkcjonują dwie kategorie wspólników – komplementariusze i komandytariusze. Komplementariusz jest wspólnikiem aktywnym, który co do zasady prowadzi sprawy spółki i reprezentuje ją na zewnątrz. Czynne uczestniczenie w kierowaniu spółką przez tego wspólnika ustawodawca połączył jednak z przypisaniem mu nieograniczonej odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Komplementariusz odpowiada bowiem za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem.

Komandytariusz jest wspólnikiem pasywnym, który w zasadzie nie prowadzi spraw spółki i nie reprezentuje jej. Pasywny udział komandytariusza w kierowaniu działalnością spółki przesądził o przyznaniu mu przez ustawodawcę ograniczonej odpowiedzialności za jej zobowiązania. Wspólnik ten odpowiada bowiem za zobowiązania tylko do określonej w umowie spółki kwoty, tzw. sumy komandytowej. Jeżeli natomiast komandytariusz wniesie do spółki wkład o wartości co najmniej równej sumie komandytowej, wówczas wolny jest od osobistej odpowiedzialności. Ten sam wspólnik nie może być jednocześnie komplementariuszem i komandytariuszem.
Spółka komandytowa prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą. Celem takiej spółki musi być wykonywanie działalności gospodarczej. Firma spółki powinna zawierać nazwisko bądź firmę (nazwę) jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowa” (dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu „sp.k.”). Nazwisko komandytariusza nie może być zamieszczone w firmie spółki. Jeżeli tak się stanie, komandytariusz odpowiada wobec osób trzecich za zobowiązania spółki bez ograniczeń.

Komandytowo‑akcyjna

Jak sugeruje nazwa, spółka komandytowo‑akcyjna łączy w sobie zarówno cechy spółki komandytowej, jak i spółki akcyjnej.

Spółka komandytowo‑akcyjna prowadzi przedsiębiorstwo pod własną firmą. Celem takiej spółki jest prowadzenie działalności gospodarczej. Firma spółki powinna zawierać nazwisko bądź firmę (nazwę) jednego lub kilku komplementariuszy oraz dodatkowe oznaczenie „spółka komandytowo‑akcyjna” (dopuszczalne jest używanie w obrocie skrótu SKA). Nazwisko akcjonariusza nie może być zamieszczone w firmie spółki. Jeżeli tak się stanie, akcjonariusz ten odpowiada wobec osób trzecich za zobowiązania spółki bez ograniczeń, tak jak komplementariusz.

W spółce komandytowo‑akcyjnej, podobnie jak w spółkach kapitałowych, utworzony jest kapitał zakładowy, którego minimalna wysokość wynosi 50 000 złotych.

Inną cechą spółki komandytowo‑akcyjnej, charakterystyczną dla spółek kapitałowych, jest funkcjonowanie w niej organów: walne zgromadzenie oraz rada nadzorcza. Powołanie rady nadzorczej w spółce komandytowo‑akcyjnej jest obowiązkowe tylko  wtedy, gdy liczba akcjonariuszy przekracza dwadzieścia pięć osób. Za dopuszczalne uznaje się też odpowiednie stosowanie przepisów o zarządzie spółki akcyjnej do prowadzenia spraw spółki przez komplementariuszy.

Prawa i obowiązki pracownika

R1JtIviDNmddW

Rejestrator czasu pracy Źródło: Rejestrator czasu pracy, licencja: CC 0, [online], dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/wiki/Time_clock#/media/File:Time_clock_at_wookey_hole_cave_museum.JPG [dostęp 12.11.2015 r.].

Trzeba pamiętać, że słowa „pracujący” i „pracownik”, mimo że są używane zamiennie, a w życiu często dochodzi do ich bardzo dużego upodobnienia, nie oznaczają tego samego. Każdy pracownik jest pracującym, ale nie każdy pracujący jest pracownikiem, np. pracującym jest pracodawca lub osoba pracująca na własny rachunek.

Podstawowe obowiązki pracownika

Podstawowym obowiązkiem pracownika jest sumienne i staranne wykonywanie swojej pracy oraz stosowanie się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, chyba że są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę.
Ponadto, pracownik jest zobowiązany do:

• przestrzegania czasu pracy ustalonego w zakładzie,

• przestrzegania regulaminu pracy i ustalonego w zakładzie pracy porządku,

• przestrzegania przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (m.in. wykonywania pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp, dbania o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o ład i porządek w miejscu pracy, niezwłocznego zawiadomienia przełożonego o zauważonym w zakładzie wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego), a także przepisów przeciwpożarowych,

• dbania o dobro zakładu pracy, chronienia jego mienia oraz zachowania w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę,

• wykonywania okresowych badań lekarskich,

• przestrzegania w zakładzie zasad współżycia społecznego.

Podstawowe prawa pracownika

Podstawowym prawem pracownika jest wykonywanie pracy zgodnie z  warunkami określonymi w umowie o pracę. Warunki te nie mogą być mniej korzystne niż przepisy prawa pracy.
Z przepisów prawa pracy wynika nadto, że pracownik ma między innymi prawo do:

• poszanowania godności,

• terminowego otrzymywania wynagrodzenia; wypłata wynagrodzenia za pracę powinna być dokonywana co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry terminie,

• sprawiedliwego oceniania swojej pracy,

• wypoczynku i płatnego urlopu (prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego),

• bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,

• informacji o sposobie wykonywania pracy na określonych stanowiskach,

• podnoszenia swoich kwalifikacji,

• świadczeń socjalnych,

• nagród i wyróżnień.
  Pracownicy mają równe prawa z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków. Dotyczy to zwłaszcza równego traktowania mężczyzn i kobiet.

Podsumowanie

Przedsiębiorstwo jest podstawową jednostką organizacyjną gospodarki narodowej tworzoną w celu osiągania efektów ekonomicznych przez produkcję dóbr rzeczowych, świadczenie usług lub inną działalność. Działalność ta służy w ostateczności zaspokajaniu potrzeb człowieka.

Literatura

Godziszewski B. i in., Przedsiębiorstwo. Teoria i praktyka, PWE, Warszawa 2011.
Nauka o przedsiębiorstwie. Wybrane zagadnienia, I. Lichniak (red.), Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa 2009.

Przydatne linki

Centralna Ewidencja i Informacja o Działalności Gospodarczej