RRQx8l5mNeHZi1

Na zdjęciu zespół bardzo nowoczesnych budynków. Wśród nich wysoki wieżowiec. Wokół budynków zieleń, między innymi palmy. W tle wzgórza porośnięte zielona roślinnością. Na wzgórzach w różnych miejscach kompleksy zabudowy.

1. Czynniki lokalizacji przemysłu

Przemysł jest częścią gospodarki. W gospodarce rynkowej poza pewnymi przypadkami (np. względy strategiczne i obronne, aktywizacja regionów, względy społeczne itp.) zakłady powstają, by przynosić zyski właścicielom. By tak się stało, trzeba wziąć pod uwagę szereg okoliczności noszących zbiorczą nazwę czynników lokalizacji.

• Kto będzie odbiorcą produkowanych towarów i gdzie on się znajduje?

• Ilu potrzeba pracowników i jakie muszą mieć kwalifikacje?

• Jakie cechy ma ich kultura?

• Skąd i w jakiej ilości będą brane surowce?

• Ile potrzebnej będzie na przykład energii elektrycznej?

• Jakie przepisy prawne będą obowiązywać?

• Jaki jest system transportu?

• Jakie cechy ma klimat?

To są przykłady pytań, na które trzeba odpowiedzieć, by dobrze wybrać miejsce pod fabrykę zarówno tradycyjnej, jak i nowoczesnej produkcji.
Niektóre z czynników są wymierne, jak np. podatki czy liczba potencjalnych pracowników, a inne niemierzalne, np. atrakcyjność kulturalna miasta czy nastawienie władz do inwestorów.

W rezultacie takiej analizy otrzymuje się obszar lub miejsce optymalne dla inwestycji. Ponieważ jednak często się zdarza, że jest już ono zajęte, lokalizacja nowej fabryki następuje w najlepszym możliwym miejscu.

RLbFx8vLdRf991

Na ilustracji schemat. W środku niebieskie koło z napisem lokalizacja od niego osiem strzałek na zewnątrz. Dookoła ciemniejszym kolorem niebieskim osiem czynników: prawo, środowisko, przestrzeń, gospodarka, ludność, polityka, zaawansowanie technologiczne, kultura. Strzałki między czynnikami oraz strzałki w stronę centralnego koła.

W tradycyjnym przemyśle największym ograniczeniem były wysokie koszty transportu surowców i produktów. Rozpowszechnienie elektryczności, wynalazek tworzyw sztucznych i elektroniki znacząco je zmniejszyły. Lokalizacja stała się w mniejszym stopniu ograniczona.

2. Przemysł zaawansowanej technologii

Nowoczesne gałęzie przemysłu to np.:

• elektronika,

• przemysł komputerowy,

• nanotechnologia,

• technologia lotnicza i kosmiczna,

• przemysł chemiczny,

• inżynieria materiałowa,

• przemysł farmaceutyczny i kosmetyczny,

• biotechnologia,

• optyka i branże je łączące, jak np. optoelektronika.

Firmy mogą być bardzo duże z oddziałami w wielu krajach, małe, kooperujące z gigantami albo samodzielnie wykorzystujące specyficzne luki na rynku.
Ich rozwój nie zależy bezpośrednio od dostępności surowców, ponieważ w wielu przypadkach nie potrzeba ich wielkich ilości. Niezbędna jest natomiast wiedza, wysoko wykwalifikowani, wykształceni, twórczy, a więc dobrze wynagradzani pracownicy. By ich potencjał mógł się rozwijać, potrzebują dobrze wyposażonych laboratoriów, nowoczesnych warsztatów, nowych materiałów, co oznacza kolejne koszty. Ponadto wiele pomysłów i wynalazków nie trafia do produkcji, choć poniesiono koszty ich opracowania, dlatego przemysł high‑tech jest bardzo kapitałochłonny.
Nieodzowna jest współpraca z ośrodkami naukowymi prowadzącymi badania podstawowebadania podstawowebadania podstawowe. Dzięki temu inżynierowie otrzymują wiedzę, a naukowcy dowiadują się, co jest inżynierom potrzebne.

Tabela pokazuje, że nakłady na badania i rozwój są wyraźnie powiązane z poziomem rozwoju ekonomicznego. Państwa już wysoko rozwinięte przeznaczają większy odsetek swojego PKB na działanie prorozwojowe niż te słabiej rozwinięte. To dlatego przemysł high‑tech istnieje przede wszystkim w krajach najbogatszych. Mniejszy odsetek na badania i rozwój od mniejszej wartości PKB powoduje pogłębianie się różnic między regionami słabiej i silniej rozwiniętymi.

3. Przemysł zaawansowanej technologii i czynniki lokalizacji

W skali świata jest kilkadziesiąt obszarów przemysłu zaawansowanych technologii. Najważniejsze to Dolina Krzemowa (Silicon Valley) koło San Francisco i Orange County w pobliżu Los Angeles w Kalifornii, Droga 128 koło Bostonu. W Europie ważne ośrodki to Silicon Fen koło Cambridge i Korytarz M4 między Londynem i Cardiff w Wielkiej Brytanii oraz Sophia Antipolis koło Nicei we Francji. W Japonii przykładem jest wyspa Kiusiu nazywana Silicon Island.

R1cGJYpDgLQvV1

Ilustracja przedstawia mapę świata. Wody zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie za pomocą kół zaznaczono wybrane obszary przemysłu zaawansowanych technologii. Duże kółko obrazuje duże obszary, kółko mniejsze obrazuje obszary średnie. Opisano nazwy obszarów, na przykład Dolina Krzemowa, Wyspa Krzemowa.Duże sygnatury występują na zachodnim i wschodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych, mniejsze porozrzucane są równomiernie na całym obszarze Stanów Zjednoczonych. W Europie jest duże zagęszczenie sygnatur obydwu rozmiarów. W Azji przemysł zaawansowanych technologii skupiony jest w Japonii, Korei Południowej i Malezji.Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwadzieścia stopni.Po lewej stronie mapy opisano użyte sygnatury.

Zakłady nowoczesnego przemysłu lokalizowane są w pobliżu ważnych ośrodków naukowych i badawczych. Z jednej strony korzystają z badań i wdrażają ich rezultaty do produkcji, a z drugiej otrzymują wysoko kwalifikowanych pracowników.

Drugim czynnikiem jest infrastruktura komunikacyjna, w tym lotnicza. Pozwala ona na szybkie i bezpieczne przewożenie materiałów, komponentów i gotowych wyrobów oraz wygodne przemieszczanie się pracowników czy kontrahentów.
Ważnym elementem jest stan środowiska. Czysta woda, niezanieczyszczone powietrze są wymogiem procesów technologicznych na przykład podczas wytwarzania superczystych materiałów dla elektroniki lub przemysłu farmaceutycznego. Poza tym atrakcyjność krajobrazowa, która często wiąże się z czystym środowiskiem, sprzyja odpoczynkowi i regeneracji sił, zwiększając tym samym wydajność pracowników. Jest to o tyle ważne, że ich praca często nie odbywa się w regularnych godzinach i wymaga dużego wysiłku intelektualnego. Z tego samego powodu istotna jest bliskość i łatwy dostęp do centrów kulturalnych.

R1MmbHOUHsl0f1

Na zdjęciu nowoczesna zabudowa biurowa. Kilka wieżowców, na pierwszym planie niższe budynki. Całość ładnie zagospodarowana, drzewa rosną w równych szpalerach, przed biurowcami akwen wodny. W tle zabudowania i zieleń, dalej morze.

RRQx8l5mNeHZi1

Na zdjęciu zespół bardzo nowoczesnych budynków. Wśród nich wysoki wieżowiec. Wokół budynków zieleń, między innymi palmy. W tle wzgórza porośnięte zielona roślinnością. Na wzgórzach w różnych miejscach kompleksy zabudowy.

4. Nowe formy przestrzenne i ich funkcje

Ze względu na złożoność procesów produkcyjnych oraz wielość komponentów składających się na finalny produkt zakłady przemysłu zaawansowanych technologii często lokalizowane są blisko siebie. Korzystają z tej samej infrastruktury, tych samych uczelni; pracownicy mogą zmieniać miejsce zatrudnienia, nie zmieniając branży. Produkt finalny jednego zakładu staje się komponentem dla innej firmy. Istnieje więc dynamiczna równowaga między konkurowaniem i współpracą. W taki sposób powstają klastry przemysłoweklaster przemysłowyklastry przemysłowe.

RI4blEkLxtcL01

Ilustracja przedstawia mapę „doliny lotniczej” zlokalizowanej w południowo-wschodniej Polsce w rejonie Rzeszowa. Na mapie za pomocą sygnatur przedstawiono koncentrację firm przemysłu lotniczego oraz centrum badawczo-rozwojowe. W Mielcu jest fabryka samolotów i śmigłowców, a w Świdniku fabryka śmigłowców. Na mapie przedstawiono również dziesięć miast, w których występuje produkcja komponentów lotniczych.Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co jeden stopień.W legendzie mapy objaśniono znaki użyte na mapie: produkcja samolotów, produkcja śmigłowców, produkcja komponentów lotniczych, centrum badawczo-rozwojowe.

Zbliżony znaczeniowo do klastra jest dystrykt przemysłowydystrykt przemysłowydystrykt przemysłowy. W tym przypadku jednak bardzo istotną rolę odgrywają małe i średnie przedsiębiorstwa, które często powiązane rodzinnie lub sąsiedzko, a przynajmniej kulturowo, tworzą specyficzną strukturę poprzez kapitał społeczny i więzy kooperacyjne.

Z kolei biegun technologicznybiegun technologicznybiegun technologiczny to jednostka przestrzenna, w której instytucje badawcze i zakłady produkcyjne mają prawie takie samo znaczenie. Zbiór biegunów technologicznych to technopoliatechnopoliatechnopolia.

Ośrodki i obszary nowoczesnych technologii pełnią więcej funkcji niż tylko ekonomiczną. Poprzez budowę zakładów i koniecznej infrastruktury organizują przestrzeń. Wysokie wymogi ochrony środowiska i poczucie estetyki inwestorów powodują, że zyskuje ona na jakości. Potrzeba kwalifikowanych pracowników również na niższych szczeblach wymusza wysoką jakość kształcenia ogólnego i zawodowego – jest to przykład funkcji społecznej. Innym przykładem tego typu funkcji jest wzajemne poszerzanie wiedzy o kulturach świata pomiędzy pracownikami pochodzącymi z wielu krajów i lokalnymi mieszkańcami.

Podsumowanie

• Czynniki lokalizacji to przesłanki pozwalające wybrać optymalną lokalizację zakładu przemysłowego.

• Czynniki lokalizacji nowoczesnego przemysłu to nowoczesna infrastruktura, zaplecze naukowo‑badawcze, czyste i przyjazne człowiekowi środowisko.

• Wysoka kapitałochłonność przemysłu high‑tech powoduje, że rozwija się on przede wszystkim w państwach wysoko rozwiniętych.

• Zakłady przemysłu zaawansowanych technologii grupują się w klastry i dystrykty przemysłowe, tworząc bieguny technologiczne, które z kolei skupiają się w technopolie.

• Obszary przemysłu wysokiej technologii pełnią funkcje ekonomiczne, przestrzenne i społeczne.

Słowniczek

Zadania