Przyroda tajgi
Zimą w tajdze aktywne są głównie niektóre ptaki i ssaki, ale latem obszar kipi życiem: rozwijają się rośliny zielne, pojawia się mnóstwo owadów. Z racji tego, że człowiek rzadko zapuszcza się w głąb lasów, zwierzęta te często nie okazują przed nim strachu.
jaki jest związek między klimatem a organizmami zamieszkujacymi dany region;
jakie warunki klimatyczne panują w tajdze.
wymieniać przystosowania roślin do klimatu tajgi;
rozpoznawać kilka gatunków drzew iglastych;
rozpoznawać wybrane zwierzęta żyjące w tajdze.
1. Rośliny tajgi
Tajga kojarzy się z bezkresnymi lasami iglastymi. Istotnie, typowymi roślinami tajgi są świerki, modrzewie i sosny. Ich liście mają postać igieł. Mała powierzchnia zapobiega nadmiernej utracie wody. Igły pokryte są warstwą nieprzepuszczalnego wosku. Chroni je to przed niszczącym działaniem silnego mrozu i utratą wody podczas długiej zimy. Drzewa iglaste mają drewno nasączone żywicą, która nie zamarza na mrozie, co zabezpiecza pnie i gałęzie przed niskimi temperaturami. Drzewa są zwykle wysokie, strzeliste i mają zwarte, korony z krótkimi gałęziami. Taki „choinkowy” kształt zabezpiecza drzewa przed połamaniem gałęzi po obfitych opadach śniegu, który się po nich zsuwa. Ponadto wysokie drzewa z wąskimi koronami przechwytują więcej światła słonecznego, gdy Słońce jest nisko nad horyzontem.
Krzewów w tajdze jest niewiele i najczęściej są to iglaste jałowce, a czasem niskie krzewy odpornych na mróz leśnych malin lub porzeczek. Bardzo bogate jest natomiast piętro runa leśnego, które ma doskonały dostęp do światła wśród rzadkich drzew i stały dostęp do wody, której latem w podłożu jest aż nadto. Powszechnie występują mchy i wrzosy, częste są borówki i żurawina. Ważnym składnikiem runa leśnego są grzyby, które znakomicie rosną na wilgotnym podłożu.
Modrzewie, a także nieliczne w tajdze drzewa o drobnych liściach, jak brzozy, topole, wierzby i olsze, wytrzymują długą zimę, zrzucając liście. Wiosną muszą stosunkowo szybko zazielenić się na nowo, aby po kilku miesiącach aktywności życiowej przeczekać kolejną zimę.
Wyjaśnij, dlaczego wiele gatunków drzew typowych dla tajgi występuje na terenie Polski.
Drzewa tajgi rosną znacznie wolniej niż podobne gatunki spotykane na obszarze Polski, gdyż żyją w znacznie mniej korzystnych warunkach.
2. Zwierzęta tajgi
Tajgę porastają głównie rośliny zimozielone – są nimi nawet liściaste krzewy. Wiele roślin wytwarza owoce, które przez całą zimę utrzymują się na pędach. Dzięki temu zwierzęta roślinożerne przez cały rok mają dostęp do pokarmu. Oprócz owoców zjadają liście, nasiona oraz przysypane śniegiem mchy i porosty. Latem cała roślinność gwałtownie zieleni się, kwitnie i owocuje. Wtedy pokarmu roślinnego jest pod dostatkiem.
Na wiosnę wylęgają się chmary owadów, których rozwojowi sprzyjają rozległe mokradła. Bezkręgowce są pokarmem dla licznych ryb oraz innych zwierząt. Na południu tajgi spotykamy nieliczne płazy i węże, w tym żmije i zaskrońce. Są one aktywne tylko przez kilka miesięcy, a potem zapadają w bardzo długi, zimowy sen. Liczne są za to ptaki, gdyż lasy zapewniają im dobre warunki do zdobywania pokarmu, schronienie i bezpieczne miejsca do zakładania gniazd. Spośród licznych gatunków wymienić należy głuszce, cietrzewie, sowy, sikorki i jemiołuszki. Polują na nie na przykład jastrzębie i krogulce. Licznie występują tu także ssaki, w tym gatunki duże, jak łosie, jelenie i renifery, mniejsze – jak zając bielak, wiewiórka oraz wiele gryzoni. W tajdze żyją także drapieżniki: tygrysy i niedźwiedzie, mniejsze od nich wilki, rysie, lisy, rosomaki i borsuki, a także niewielkie łasice i gronostaje.
Z poznanych organizmów ułóż 3 łańcuchy pokarmowe. Uwzględnij liście, owoce i nasiona roślin.
Niektóre z ptaków występujących w Polsce wcale nie przebywają u nas przez cały rok. Na przykład żyjące u nas latem gawrony odlatują na zimę do ciepłych krajów. Ich miejsce zajmują gawrony przybyłe z rejonów tajgi. Dlatego wydaje nam się, że są to ptaki osiadłe.
Zwierzęta tajgi, nawet te o dużych rozmiarach, należą do najsłabiej poznanych. Wynika to z faktu, że są niezwykle ruchliwe – w poszukiwaniu pokarmu przemierzają znaczne przestrzenie i trudno je obserwować.
Intensywne polowania, kłusownictwo i wyrąb lasów sprawiły, że niektórym zwierzętom tajgi grozi wyginięcie. Wydaje się, że lasy tajgi są olbrzymie, ale wiele zwierząt tajgi potrzebuje dużych przestrzeni do życia. Wycinka lasów może im więc zaszkodzić, nawet jeśli wydaje się niezbyt wielka.
Podsumowanie
W tajdze występuje mniej gatunków roślin i zwierząt niż w dotychczas poznanych strefach.
W tajdze rosną głównie wysokie drzewa iglaste, nieliczne krzewy i bardzo wiele roślin runa.
Latem w tajdze pojawia się bardzo dużo owadów i innych bezkręgowców.
W tajdze żyją liczne gatunki ptaków i ssaków, za to niewiele jest płazów i gadów.
Za pomocą dostępnych źródeł informacji (np. Internetu) dowiedz się, jakie zwierzęta występujące w tajdze pojawiają się w Polsce.
Zobacz także
Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Jak pogoda wpływa na przyrodę?
Strefy oświetlenia Ziemi
Strefy krajobrazowe Ziemi
Rośliny i zwierzęta lasów równikowych
Przyroda sawanny
Przyroda pustyni
Przyroda stepu
Przyroda w klimacie śródziemnomorskim
Lasy liściaste
Tajga
Zadania
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących przystosowań drzew tajgi do mroźnych i śnieżnych zim.
| Prawda | Fałsz | |
| Drzewa tajgi gromadzą na zimę wodę w liściach i pniach. | □ | □ |
| Kształt koron chroni drzewa tajgi przed połamaniem przez śnieg i szadź. | □ | □ |
| Pokrycie woskiem chroni igliwie przed mrozem i utratą wody. | □ | □ |
| Drzewa iglaste nie mają specjalnych przystosowań do mroźnej zimy. | □ | □ |
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących odżywiania się zwierząt tajgi.
| Prawda | Fałsz | |
| Zimą głuszce zjadają duże ilości borówek i żurawiny. | □ | □ |
| Jemiołuszkom zimą brakuje pożywienia, więc przylatują do Polski. | □ | □ |
| Łoś latem zjada rośliny na bagnach i torfowiskach. | □ | □ |
| Łosie i jelenie zimą jedzą igliwie, korę i drobne gałązki. | □ | □ |
| W tajdze zwierzęta roślinożerne nie mają co jeść zimą. | □ | □ |
Wskaż nazwy ssaków żyjących w tajdze.
- rosomak
- tygrys
- gronostaj
- suhak
- leming
- muflon
- kret
- lew
- fenek
Spośród wymienionych gatunków drzew wybierz nazwy typowych dla tajgi drzew iglastych.
- świerk
- jodła
- modrzew
- sosna
- dąb
- buk
- lipa
- brzoza
- topola
- wierzba
- jarząb
W którym ze znanych ci krajobrazów strefowych może występować łańcuch pokarmowy: trawa – zając – rosomak – tygrys?
- w krajobrazie lasów iglastych na półkuli północnej
- w krajobrazie lasów iglastych na półkuli południowej
- w krajobrazie lasów liściastych klimatu umiarkowanego
- w krajobrazie lasów podzwrotnikowych
- w krajobrazie lasów klimatu śródziemnomorskiego
Wskaż sformułowanie opisujące przetrwanie zimy wykorzystywane przez żaby i niedźwiedzie.
- zapadanie w sen zimowy
- jedzenie igieł z drzew zimą
- wędrówki w cieplejsze rejony
- gromadzenie pod śniegiem zapasów pożywienia
- wzmożona ruchliwość w celu ogrzania się