Od „bałkańskiego kotła” do upadku Habsburgów, Hohenzollernów i Romanowów - rewolucje i wojna domowa w Rosji oraz zmiany w powojennym świecie
Przystąpienie Stanów Zjednoczonych do I wojny światowej. Koniec Wielkiej Wojny
Po przejęciu władzy w listopadzie 1917 r. bolszewicy podjęli rokowania pokojowe z państwami centralnymi. Zmieniło to bieg Wielkiej Wojny. W Brześciu Litewskim delegacja sowiecka zaproponowała pokój „bez aneksji i kontrybucji”, przywołując także hasło prawa narodów do samostanowienia. Niemcy zaakceptowali tę zasadę, z tym że nie zamierzali wycofać się z ziem Polski, Litwy i Kurlandii. Lenin natomiast planował rozciągnąć władzę rad także na te obszary. Doszło do zerwania rozmów.
Technika w służbie wojny
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RIaDjQfWN5RDr
Nagranie video. Na początku wyświetla się plansza z tytułem „I wojna światowa. Uzbrojenie”. Następnie pojawia się prof. dr hab. Andrzej Chwalba z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Mężczyzna o siwych włosach, w ciemnych okularach siedzi na kanapie w przyciemnionym pokoju. W tle fragment dużego lustra i lampa. Film kończy się planszą z napisami: wystąpił prof. dr hab. Andrzej Chwalba, scenariusz i realizacja Contentplus.pl, na zlecenie Uniwersytetu Wrocławskiego, w ramach projektu "E‑podręczniki do kształcenia ogólnego”.
Wysłuchaj powyższego wykładu.
Wymień i scharakteryzuj nowe środki bojowe, zastosowane w czasie I wojny światowej.
Wyjaśnij przyczyny zastosowania gazów bojowych. Jakie były skutki ich użycia.
Sztaby wojenne państw europejskich opracowały plany działań militarnych,
lecz nie przewidziały, że wyposażając swoje armie w działa szybkostrzelne i artyleryjskie oraz karabiny maszynowe różnych typów, „wepchną” je na lata
do okopów, z których nie sposób będzie się wydostać pod ostrzałem artyleryjskim wroga.
Walka w dawnym stylu, w zwartym szyku żołnierzy, stała się niemożliwa. Prawie do końca wojny żadna z armii – jak zauważa historyk Paul Kennedy
– nie zdołała odkryć sposobu przeprowadzenia własnych żołnierzy przez linię obrony nieprzyjaciela, choćby na kilka kilometrów w głąb jego terytorium, bez wystawiania ich na huraganowy kontrostrzał i bez zrycia ziemi własnym wcześniejszym ostrzałem tak, że żołnierzom trudno było się posuwać. Toteż do przełamania frontu zachodniego próbowano użyć opancerzonych wozów bojowych (czyli czołgów, nazywanych wówczas tankami). Zostały one wprowadzone po raz pierwszy przez Brytyjczyków, a na większą skalę wykorzystane przez ententę i armię niemiecką pod koniec 1917 roku.
Wzrastało też militarne znaczenie lotnictwa.
Określ, jaki kształt miał sterowiec.
Prowadzone przez Niemcy i Wielką Brytanię przygotowania do decydującego starcia na morzu straciły dla Niemców sens z powodu przewagi Brytyjczyków. Wprowadzona przez nich blokada morska zatrzymała w portach pancerniki niemieckie, wielkim kosztem wybudowane przed wojną przez Wilhelma II.
Toteż względnie szybko porzucono ten element wojny, a nieliczne bitwy morskie były raczej dziełem przypadku. Z niemieckiej perspektywy więcej sensu miało atakowanie za pomocą łodzi podwodnych, których zaczęli oni używać na dużą skalę w I wojnie światowej.
Większość obrażeń żołnierzy pochodziła od pocisków artyleryjskich. Rany
od odłamków były zazwyczaj groźniejsze niż od postrzału z karabinu, gdyż łatwiej ulegały zakażeniom. Powodem śmierci mógł być wybuch pocisku i wywołany nim silny wstrząs. W przeciwieństwie do wcześniejszych wojen, częstą przyczyną śmierci żołnierzy było także… utonięcie w okopach lub zakażenie, wynikłe z długotrwałego przebywania w skrajnie trudnych warunkach, w brudzie i wilgoci. Wśród żołnierzy masowo odnotowywano przypadki tzw. stopy okopowej oraz nerwicy frontowej.
Trudności z przełamaniem frontów i determinacja, z jaką dążono do zwycięstwa, sprawiały, że szukano nowych, skuteczniejszych niż artyleria, sposobów masowego uśmiercania przeciwników. Ten wojenny racjonalizm doprowadził do wprowadzenia śmiercionośnych gazów bojowych, powodujących konanie żołnierzy w straszliwych męczarniach. Jako pierwsi zastosowali je Niemcy na początku 1915 roku, a po kilku miesiącach – ententa. W 1916 roku zmagania wojenne miały na celu całkowite wyczerpanie przeciwnika, dlatego mimo strat ponawiano ataki. W 1917 roku – w związku z wyczerpywaniem się zasobów społeczeństw i dążeniem do zakończenia wojny – zjawisko to przybrało na sile, nadając wojnie charakter totalny, choć jeszcze nie używano wówczas tego pojęcia.
W jaki sposób artysta przedstawił to, że żołnierze zostali oślepieni?
Administracja wojenna przejawiała coraz więcej pragmatyzmu, wprowadzając mundury w barwach ochronnych oraz hełmy. Sztab francuski zrezygnował z tradycyjnych czerwonych spodni, noszonych przez rekrutów, chociaż z tą decyzją zwlekał długo, tłumacząc się troską o morale armii i tradycję – w warunkach wojny okopowej straciły one racje bytu, gdyż wystawiały żołnierzy na pewną śmierć.
Zastanów się, jaki rodzaj broni mógł poczynić zniszczenia widoczne
na powyższych fotografiach.
Napisz, jak inaczej określano niegdyś czołgi.
Wojna doprowadziła do rozwinięcia produkcji zbrojeniowej na gigantyczną skalę,
gdyż rządy państw walczących przejęły kierowanie przemysłem, siłą roboczą i finansami. Emitowały pożyczki i skutecznie ściągały podatki na cele wojenne,
co sprawiło, że działania wojenne mogły trwać dłużej. Po raz pierwszy zatem działania cywilów oraz ich zaangażowanie miały takie samo znaczenie dla losów wojny jak wydarzenia na frontach.
Mobilizacja o charakterze totalnym (bez oglądania się na byt własnych społeczeństw) była skutkiem narastającej lawinowo liczby ofiar. Toteż zakończenie wojny uzależniono już nie od dyplomacji w dawnym stylu, lecz od całkowitego pokonania wroga. Ostatecznie ważniejszy od wynalazków technicznych okazał się potencjał przemysłowy oraz zasób sił społecznych i psychicznych walczących stron. Zwycięstwo mogło przypaść w udziale tylko tej stronie, która rozporządzała największymi siłami militarnymi oraz równie mocnym zapleczem przemysłowym i technicznym. Na tym polu do 1917 roku przewagę miały państwa centralne,
ale po przystąpieniu Stanów Zjednoczonych do wojny sytuacja całkowicie się zmieniła.
W czasie wojny osiągnięcia techniki próbowano wykorzystać do celów wojskowych. Prowadzono więc intensywne badania. Zastosowane wówczas na polu bitwy ulepszenia posłużyły później do celów pokojowych, zwłaszcza w dziedzinie komunikacji i łączności. Dzięki temu w okresie powojennym upowszechniły się samochód i radio.
„Wojna nowoczesna” wymagała od żołnierza więcej cierpliwości niż odwagi, jak zauważył jeden z biorących w niej udział Polaków. Na podstawie wiedzy wyniesionej z tej lekcji uzasadnij to stwierdzenie.
Jak myślisz, dlaczego pomimo zastosowania rozwiniętej technologii nadal ważne pozostały ludzkie umiejętności, męstwo i wytrwałość?
Przystąpienie Stanów Zjednoczonych do wojny
Film dostępny pod adresem /preview/resource/Rm54LS0t2CRye
Nagranie video dotyczące I Wojny Światowej
Wysłuchaj wykładu i odpowiedz na pytania.
Ilu sojuszników miały państwa centralne, a ilu – ententa?
Jaką rolę odegrało przystąpienie do wojny Stanów Zjednoczonych?
Gdy rozpoczęła się wojna w Europie, Stany Zjednoczone decyzją jej prezydenta Woodrowa Wilsona [czyt.: łudroł łilson] ogłosiły neutralność. Wprowadziły też zakaz udzielania pożyczek walczącym stronom konfliktu. Z czasem utrzymanie tej decyzji stało się jednak niemożliwe z ekonomicznego punktu widzenia. Finansowe realia były takie, że państwa ententy kupowały w Ameryce broń i żywność, a ze względu na wzrastające potrzeby starały się o przyznanie kolejnych kredytów.
Blokada morska wprowadzona przez ententę sprawiła natomiast, że państwa centralne zostały praktycznie pozbawione możliwości handlowania z Amerykanami. Początkowo nie wyrządziło to zbyt dotkliwych szkód, gdyż były one samowystarczalne żywnościowo, a do tego stosowały skuteczną politykę rabunkową na zdobytych w Europie obszarach. Jednak punktem zapalnym w stosunkach Stanów Zjednoczonych z Cesarstwem Niemieckim stała się – wymierzona w Brytyjczyków – akcja morska. Niemieckie łodzie podwodne atakowały statki handlowe i pasażerskie na wodach brytyjskich. Wśród ofiar byli także obywatele amerykańscy, co wzburzyło opinię publiczną w Ameryce.
Rozstrzygnij, czy dane z tabeli potwierdzają tezę, że czynniki gospodarcze zdecydowały o przystąpieniu USA do wojny po stronie ententy, czy raczej tezę, że polityczna decyzja o wsparciu ententy została podjęta znacznie wcześniej niż w 1917 r., co potwierdzają wskaźniki gospodarcze. Podaj dwa argumenty. Wyjaśnij na podstawie informacji zawartych w tabeli, dlaczego Stany Zjednoczone zdecydowały się na przyłączenie do wojny po stronie państw alianckich.
Wywóz ze Stanów Zjednoczonych w mln dol.
Kierunek wywozu | 1914 r. | 1915 r. | 1916 r. |
|---|---|---|---|
wywóz do państw koalicji | 824,8 | 1991,7 | 3214,5 |
wywóz do państw centralnych | 169,3 | 11,9 | 1,2 |
Źródło: M. Jefferson, Our trade in the Great War, Geographical Review, Vol. 3, No. 6, 1917, s. 477.
Szczególnie głośna stała się sprawa „Lusitanii”, luksusowego parowca transatlantyckiego, który zatonął na Atlantyku 7 maja 1915 roku, po storpedowaniu przez niemiecki okręt. Rząd amerykański zaczął wówczas rozważać mobilizację sił. Właśnie te reakcje sprawiły, że Niemcy, nie chcąc psuć swoich relacji z Waszyngtonem, przez pierwsze lata wojny mimo wszystko rzadko sięgały po tę metodę walki.
Nieograniczona wojna podwodna
Na zmianę stanowiska Niemców wpłynęła nieudana i wyczerpująca ofensywa pod Verdun latem 1916 roku. W konsekwencji wymieniono wówczas dowództwo niemieckie. Szefem sztabu generalnego został Paul von Hindenburg [czyt.: fon hindynburg], a nowym kwatermistrzem – Erich Ludendorff [czyt.: ludydorf]. Byli oni zwolennikami wojny prowadzonej zdecydowanie i przy pełnej mobilizacji społeczeństwa niemieckiego, jako najskuteczniejszej drogi do zwycięstwa. Miała to być „wojna totalna” – twórcą tego pojęcia był właśnie Ludendorff, który wprowadził je do teorii wojskowości już po zakończeniu I wojny światowej, lecz zastosował praktycznie jeszcze w trakcie jej trwania. Ważną częścią nowej taktyki stała się nieograniczona wojna podwodna, prowadzona bez przestrzegania prawa międzynarodowego dotyczącego nieatakowania statków państw neutralnych, o czym ostrzeżono ich rządy.
Wbrew nadziejom Niemców taktyka ta nie zdołała złamać morskiej przewagi Brytyjczyków, chociaż bardzo zaszkodziła ich gospodarce. Natomiast skutecznie zmieniła politykę Stanów Zjednoczonych. Atlantyckie szlaki transportowe z powodu działań Niemców stały się tak niebezpieczne, że zaczęło to zagrażać amerykańskiej gospodarce. Poza tym, co oczywiste, na zatapianych statkach licznie ginęli Amerykanie. Na początku lutego 1917 roku zerwano stosunki dyplomatyczne z Niemcami. Nie oznaczało to jeszcze przystąpienia do wojny. Tymczasem państwom ententy coraz bardziej zaczęło na tym zależeć.
Zapoznaj się z animacją, a następnie omów, dlaczego U‑Booty stanowiły zagrożenie w czasie I wojny światowej. Jak skuteczne były one podczas prowadzenia działań wojennych na morzu?
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1rUmCLWjCXSo
Film nawiązujący do treści materiału - dotyczy U‑botów, wojny podwodnej.
Wyjaśnij, dlaczego na początku XX wieku europejskie mocarstwa zainteresowały się budową podwodnej floty. Dlaczego jej rozwój przyspieszył?
Sprawa Meksyku
Ambicje Niemców sięgały jednak dalej. Celem misternie przygotowanej (oczywiście tajnej) akcji dyplomatycznej stała się destabilizacja sytuacji w Stanach Zjednoczonych. Rzesza postanowiła skłócić z USA Meksyk, sąsiadujący z nimi od południa. Na wypadek wojny z Waszyngtonem złożyła władzom Meksyku ofertę… sojuszu. Na czym miał polegać zysk południowego sąsiada? Sięgając do zadawnionych animozji między obu państwami w Ameryce, Niemcy oferowali temu państwu pomoc w odzyskaniu ziem zagarniętych przez Stany Zjednoczone w wojnie 1846‑1848 roku. Realizacja tego planu oznaczałaby oderwanie pokaźnej liczby amerykańskich stanów. Ujawnienie tych informacji w prasie wywołało burzę. Wilson uznał wówczas, że ma realne i wystarczające poparcie opinii publicznej dla wojny z Niemcami. 6 kwietnia 1917 roku wypowiedział im wojnę – wniosek w tej sprawie przedstawiony Kongresowi przeszedł znaczną większością głosów. Niemcy do końca mieli nadzieję, że Stany Zjednoczone nie zechcą się angażować się w europejski konflikt.
Telegram Zimmermanna [czyt.: cimerman], odszyfrowany przez Brytyjczyków, doprowadził do odkrycia tajników negocjacji niemiecko‑meksykańskich.
Długo oczekiwana zmiana układu sił
W początkach 1917 roku ententa omal nie przegrała wojny z Niemcami. Decyzja Stanów Zjednoczonych była więc dla niej kluczowa. Alianci zachodni byli silni w dziedzinach, które nie dawały szans na decydujące zwycięstwo nad państwami centralnymi, czyli na morzu i w koloniach. Wprawdzie przystąpienie Japonii do wojny po stronie ententy (na mocy dawnego sojuszu z Wielką Brytanią) w 1914 roku sprowadziło się w zasadzie do zajęcia posiadłości niemieckich w Chinach i na środkowym Pacyfiku, nie zmieniło jednak w żadnym razie biegu wojny. Utrata kolonii nie uderzyła w gospodarkę Niemiec.
Działania wojenne najszybciej i najskuteczniej osłabiły Rosję i Francję. Wielka Brytania, nękana podwodną agresją niemiecką, także zaczęła popadać w tarapaty. Niewiele brakowało, aby głód zmusił ją do kapitulacji. Do tego Anglii powoli kończyły się zasoby finansowe, co w sytuacji uzależnienia od amerykańskich dostaw żywności i broni było niebezpieczne. Pod koniec 1916 roku zaczęto się w Londynie obawiać, że w następnym roku prezydent republiki amerykańskiej będzie mógł, jeśli zechce, dyktować nam warunki.
Amerykanie rozpoczęli wojnę najpierw poprzez użycie floty wojennej. Szerokim strumieniem popłynęła do Europy pomoc finansowa i materialna. Dopiero po wielu miesiącach wojska amerykańskie weszły do akcji na lądzie. Oznaczało to olbrzymie wzmocnienie obozu państw ententy. Niemcom pozostała wiara, że zdołają pokonać Francję, zanim losy wojny odmieni amerykański potencjał przemysłowy. Najbardziej jednak liczyły na kryzys, związany ze zmianą władzy w Rosji po rewolucji lutowej 1917 roku. Pomoc w dotarciu do Piotrogrodu, udzielona Leninowi przez niemiecki wywiad, miała służyć dalszej destabilizacji Rosji, i pośrednio uderzyć w całą ententę.
Wskaż w tekście sformułowania określające cele polityki amerykańskiej, jakie zadeklarował Wilson w swojej mowie wygłoszonej w Kongresie USA w styczniu 1918 roku.
fioletowy
Celem naszymi i życzeniem jest zapewnienie procesom pokojowym – kiedy już ten etap osiągniemy – pełnej otwartości, wykluczającej możliwość jakichkolwiek sekretnych porozumień czy tajnych sojuszy. Dni bezprzykładnej pychy i zaborczości odchodzą w przeszłość, kończą się czasy tajnych sojuszy zawieranych w partykularnych interesach umawiających się rządów, ciemnych paktów, które – w porę niewykryte – zagrażały pokojowi na świecie. [...] Przystąpiliśmy do tej wojny, przynagleni jawnymi pogwałceniami prawa międzynarodowego, gdyż naród amerykański nie wyobraża sobie życia bez naprawiania szkód, zapewnienia światu bezpieczeństwa i pewności, że nie wróci to, co było. Nasze dążenia i cele nie są niczym nowym ani wymyślnym. Chcemy świata przyjaznego i bezpiecznego; chcemy takiego świata dla każdego narodu, miłującego pokój, każdego, który – jak nasz naród – pragnie żyć po swojemu, powoływać swoje własne instytucje, utrzymywać sprawiedliwe i uczciwe stosunki z innymi narodami, również przeciwnymi używaniu siły i stosowaniu egoistycznej agresji.
Przepisz do pola poniżej sformułowania określające cele polityki amerykańskiej, jakie zadeklarował Wilson w swojej mowie wygłoszonej w Kongresie USA w styczniu 1918 roku.
Celem naszymi i życzeniem jest zapewnienie procesom pokojowym - kiedy już ten etap osiągniemy - pełnej otwartości,wykluczającej możliwość jakichkolwiek sekretnych porozumień czy tajnych sojuszy. Dni bezprzykładnej pychy i zaborczości odchodzą w przeszłość, kończą się czasy tajnych sojuszy zawieranych w partykularnych interesach umawiających się rządów, ciemnych paktów, które - w porę niewykryte - zagrażały pokojowi na świecie. [...] Przystąpiliśmy do tej wojny, przynagleni jawnymi pogwałceniami prawa międzynarodowego, gdyż naród amerykański nie wyobraża sobie życia bez naprawiania szkód, zapewnienia światu bezpieczeństwa i pewności, że nie wróci to, co było. Nasze dążenia i cele nie są niczym nowym ani wymyślnym. Chcemy świata przyjaznego i bezpiecznego; chcemy takiego świata dla każdego narodu, miłującego pokój, każdego, który - jak nasz naród - pragnie żyć po swojemu, powoływać swoje własne instytucje, utrzymywać sprawiedliwe i uczciwe stosunki z innymi narodami, również przeciwnymi używaniu siły i stosowaniu egoistycznej agresji.
Wyjaśnij jak Wilson widział przyszłość dyplomacji?
Koniec zmagań
Na początku 1918 roku ruszyła ofensywa niemiecka na wschodnim froncie. Powodem stało się zerwanie rozmów pokojowych z Rosją – rozpoczętych w Brześciu pod koniec grudnia poprzedniego roku i celowo przez bolszewików przedłużanych. Leninowi i Trockiemu chodziło o efekt propagandowy, a także o odwlekanie konfrontacji zbrojnej. W odpowiedzi na to Niemcy taktycznie wsparli ukraiński ruch narodowy i uznali powołany przez niego rząd. Wczesną wiosną dotarli daleko w głąb Rosji, gdyż w kierownictwie partii bolszewickiej nie było zgody co do tego, czy zrealizować żądania terytorialne Niemców przedstawione jeszcze przed zerwaniem rokowań, czy też podjąć walkę zbrojną. Początkowo władze rosyjskie stosowały taktykę unikania starć, ostatecznie jednak pod presją militarnej przewagi Niemiec – Rosja zdecydowała się na podpisanie traktatu pokojowego z państwami centralnymi 3 marca 1918 roku.
Wycofanie się Rosji, po rokowaniach w Brześciu, z udziału w koalicji było poważnym ciosem dla państw ententy, ale łagodziły to nieco przybywające oddziały amerykańskie. Natomiast Niemcy w 1918 roku straciły nadzieję na całkowite rozbicie państw zachodnich. W związku z przystąpieniem Stanów Zjednoczonych do wojny, pod presją upływającego czasu kierownictwo polityczne i wojskowe Rzeszy chciało
już tylko zapewnić sobie możliwość zawarcia pokoju na korzystnych warunkach,
toteż podjęło ostatnią ofensywę na froncie zachodnim. Tymczasem w kraju narastały nastroje rewolucyjne, mnożyły się strajki robotnicze. W lipcu 1918 roku udało się sprzymierzonym, wspartym przez siły amerykańskie, po raz drugi zatrzymać Niemców nad Marną. Także ich sojusznicy przegrywali – wojska ententy złamały opór Bułgarii (rozejm zawarto we wrześniu), a w październiku poddało się imperium osmańskie.
Rozpad Austro‑Węgier
W czerwcu 1918 r. załamała się austriacka ofensywa na froncie włoskim. We wrześniu 1918 r. korpus wojsk ententy z Salonik zaatakował Bułgarię, która 29 września 1918 r. zawarła rozejm ze sprzymierzonymi. Miesiąc później w jej ślady poszła Turcja.
Dnia 16 października 1918 r. nastąpił formalny rozpad Austro‑Węgier. Manifest cesarski z tego dnia, zapowiadający przekształcenie monarchii w państwo federacyjne, był spóźniony. Narody wchodzące w skład cesarstwa wykorzystały bowiem słabość Austrii i wzięły sprawę we własne ręce. Już 28 października w Pradze proklamowano powstanie republiki Czechosłowacji. Utworzenie odrębnego państwa ogłosili także Serbowie, Chorwaci i Słoweńcy. Ostatniego dnia października rządy w Krakowie przejęła Polska Komisja Likwidacyjna, a dzień później (1 listopada) Ukraińcy próbowali opanować Lwów. W dniu 11 listopada 1918 r. ostatni cesarz austriacki Karol I zrezygnował z udziału w rządach.
Rewolucja listopadowa w Niemczech i rozejm w Compiègne
Kiedy jesienią 1918 r., na skutek ofensywy stu dniowej przeprowadzonej przez państwa ententy, oddziały niemieckie zostały wyparte za Sommę, głównodowodzący gen. Erich Ludendorff zwrócił się do kanclerza Rzeszy z prośbą o rozpoczęcie negocjacji. Los Niemiec przypieczętowała zapoczątkowana buntem marynarzy w Kilonii rewolucja, która wybuchła 3 listopada 1918 roku. W ciągu jednego dnia żołnierze opanowali miasto, a bunt poparli robotnicy. W Niemczech zaczęły się zawiązywać rady robotnicze i żołnierskie. Przywództwo nad przewrotem próbowali przejąć komuniści ze Związku Spartakusa, z Karlem Liebknechtem i Różą Luksemburg na czele, ostatecznie jednak władzę w państwie zdobyli socjaldemokraci.
Dnia 9 listopada cesarz Wilhelm II został zmuszony do abdykacji, a socjaldemokratyczny polityk Philipp Scheidemann proklamował w Berlinie republikę demokratyczną. Nowy rząd pod przewodnictwem Friedricha Eberta, chcąc spacyfikować nastroje rewolucyjne, zapowiedział reformy społeczne, m.in. wprowadzenie ośmiogodzinnego dnia pracy, ubezpieczeń dla bezrobotnych i wolności zgromadzeń, czym zyskał poparcie większości społeczeństwa. Spartakusowcy zostali rozbici z pomocą wojska i oddziałów ochotniczych (freikorpsów).
Dopisz swój własny komentarz do powyższej pocztówki z 1916 r., czyli z okresu I wojny światowej, przedstawiającej cesarza Wilhelma II.
Napisz, jaką oficjalnie datę uważa się za datę zakończenia I wojny światowej.
Wyczerpane Niemcy nie były w stanie prowadzić działań wojennych. Dnia 10 listopada 1918 r. w lasku Compiègne pod Paryżem doszło do spotkania delegacji niemieckiej, której przewodził Mathias Erzberger, i przedstawicieli Ententy, reprezentowanej m.in. przez francuskiego marszałka Ferdynanda Focha. Niemcom podyktowano twarde warunki rozejmu - mieli oni przeprowadzić szybką ewakuację swoich wojsk z terenów Belgii i Francji oraz na wschodzie, wydać Sprzymierzonym amunicję, sprzęt, pojazdy, broń i samoloty, zaś flota niemiecka miała zostać internowana. Mimo początkowego sprzeciwu delegacja niemiecka ostatecznie zgodziła się na zawieszenie broni. Przywódcy nowo utworzonej republiki podpisali rozejm z ententą o godzinie 5:20 rano 11 listopada 1918 r. w wagonie kolejowym w Compiègne. Walki zostały przerwane tego samego dnia o godzinie 11. Warunki rozejmu zostały potwierdzone traktatem wersalskim z 28 czerwca 1919 r., który wszedł w życie kilka miesięcy później, 10 stycznia 1920 roku. W lipcu 1919 r. w Weimarze uchwalono konstytucję nowego państwa, zwanego potocznie Republiką Weimarską. Pierwszym jej prezydentem został Friedrich Ebert.
Dolchstoss
Wybuch rewolucji, która obaliła cesarza w momencie, gdy wojska niemieckie ciągle kontrolowały zdobyte terytoria (przede wszystkim na wschodzie) oraz to, że rozejm został podpisany przez rząd złożony głównie z socjaldemokratów, posłużył przeciwnikom republiki za podstawę do oskarżenia rewolucjonistów o zadanie zdradzieckiego „ciosu w plecy” (niem. Dolchstoss) niezwyciężonej armii niemieckiej. Winą obarczano głównie demokratów i socjalistów, co wykorzystano później w hitlerowskiej propagandzie w latach 30.
Ćwiczenia
Przeanalizuj mapę przedstawiającą działania na frontach I wojny światowej i określ, gdzie głównie prowadziły działania jednostki amerykańskie. Czy udział żołnierzy amerykańskich miał znaczący wpływ na przebieg wojny?
Odpowiedz jaki był wpływ wojsk amerykańskich na przebieg I wojny światowej. Gdzie głównie prowadzili działania? Czy udział żołnierzy amerykańskich miał znaczący wpływ na przebieg wojny?
Przeanalizuj mapę przedstawiającą przebieg frontów w czasie I wojny światowej i wybierz odpowiedni tytuł do niej.
- Działania wojenne w Europie w 1914 r.
- Działania wojenne w Europie w 1916 r.
- Działania wojenne w Europie w 1918 r.
- Działania wojenne w Europie w 1917 r.
Na podstawie powyższej ilustracji zapisz liczbę żołnierzy trójprzymierza
(bez Włoch) i trójporozumienia (bez Włoch).
Podaj, które państwo z bloku trójporoumienia posaidało największą liczbę żołnierzy.
Wojna zakończyła się 11 listopada 1918 roku. Ile było wojennych wydań tygodnika, takiego, jak ten, z którego zaczerpnięto zestawienie sił? A ile wydań gazet codziennych (odlicz niedziele – wtedy gazety się nie ukazywały!)?
Tygodniki ukazały się ............ razy, a wydań gazet codziennych było .............
Która ze stron miała przewagę liczebną?
- ententa
- państwa centralne
Nie liczyliśmy żołnierzy włoskich, ponieważ Włochy najpierw zachowały neutralność, a w 1915 roku przystąpiły do wojny po stronie ententy. Natomiast po stronie państw centralnych opowiedziały się Turcja i Bułgaria. Przewaga ententy została jednak zachowana.
Słownik
rodzaj umowy międzynarodowej zawarty między jakimiś państwami
traktat zawarty 3 marca 1918 r. między Rosją bolszewicką a Niemcami, kończący działania wojenne na froncie wschodnim
(łac. abdicatio – zrzeczenie się) rezygnacja z tronu, zrzeczenie się monarchy z przysługujących mu z tytułu monarszego praw; abdykacja może być dobrowolna, bądź wymuszona przez okoliczności, które uniemożliwiają sprawowanie władzy
układ rozejmowy zawarty między państwami ententy a Cesarstwem Niemieckim 11 listopada 1918 r., kończący I wojnę światową
tymczasowy organ władzy polskiej, działający w latach 1918–1919 na terenie Galicji i Śląska Cieszyńskiego; PKL zajęła się likwidacją stosunków państwowo‑prawnych łączących Galicję z Austro‑Węgrami, do jej zadań należało także utrzymanie bezpieczeństwa i spokoju publicznego; w składzie tymczasowego prezydium Komisji znaleźli się m.in. Wincenty Witos i Ignacy Daszyński