Tlenki to połączenia różnych pierwiastków z tlenem. Związki te mają różną budowę i właściwości chemiczne. Wiemy już, że niektóre z nich reagują z wodą. W zależności od rodzaju tlenku, w wyniku tej reakcji mogą powstawać kwasy lub zasady. Jak myślisz, czy tlenki mogą reagować także z kwasami lub zasadami? Czy każdy tlenek wykazuje taką zdolność? Co jest produktem takiej reakcji?

Aby zrozumieć poruszane w tym materiale zagadnienia, przypomnij sobie:
  • budowę soli;

  • sposób tworzenia nazw soli;

  • reakcje tlenków metali i niemetali z wodą;

  • barwy wskaźników kwasowo‑zasadowych w wodnych roztworach kwasów i wodorotlenków.

Nauczysz się
  • przeprowadzać i opisywać doświadczenia chemiczne polegające na przeprowadzeniu reakcji pomiędzy wybranymi tlenkami metali i niemetali z kwasami i zasadami;

  • opisywać otrzymywanie soli w reakcji niektórych tlenków metali z kwasami oraz niektórych tlenków niemetali z zasadami za pomocą równań.

iVOBymRHnS_d5e147

1. Reakcje niektórych tlenków metali z kwasami

Działanie kwasu solnego na tlenek wapnia
Doświadczenie 1

Przeprowadź doświadczenie chemiczne, polegające na przeprowadzeniu reakcji pomiędzy tlenkiem wapnia a chlorowodorem, z użyciem jego wodnego roztworu – kwasu chlorowodorowego (kwas solnego).

RGVGYHGgH9Z0X
Problem badawczy: Czy tlenek wapnia reaguje z kwasem chlorowodorowym?. Spośród podanych poniżej hipotez wybierz jedną, a następnie ją zweryfikuj. Hipoteza 1: Tlenek wapnia reaguje z kwasem chlorowodorowym. Hipoteza 2: Tlenek wapnia nie reaguje z kwasem chlorowodorowym. Twój wybór: (Wybierz: Hipoteza 1., Hipoteza 2.). Co będzie potrzebne: dwie probówki; łyżeczka; pipeta Pasteura; pręcik szklany; kwas chlorowodorowy; tlenek wapnia; wodny roztwór oranżu metylowego; wywar z czerwonej kapusty. Instrukcja: 1. Do dwóch probówek wlej po 2 cm3 kwasu chlorowodorowego za pomocą pipety Pasteura. 2. Do pierwszej z nich dodaj kilka kropli wodnego roztworu oranżu metylowego i zamieszaj zawartość probówki. 3. Do drugiej probówki dodaj kilka kropli wywaru z czerwonej kapusty i zamieszaj zawartość probówki. 4. Za pomocą łyżeczki dodawaj małymi porcjami do obu probówek tlenek wapnia i mieszaj zawartości za pomocą pręcika szklanego. Obserwuj zachodzące stopniowe zmiany.

Przeprowadzono doświadczenie chemiczne, polegające na przeprowadzeniu reakcji pomiędzy tlenkiem wapnia a chlorowodorem, z użyciem jego wodnego roztworu – kwasu chlorowodorowego (kwas solnego). Zapoznaj się z zamieszczonym poniżej opisem tego doświadczenia, a następnie wykonaj polecenie.

Problem badawczy:

Czy tlenek wapnia reaguje z kwasem chlorowodorowym?

Hipoteza:

Tlenek wapnia reaguje z kwasem chlorowodorowym.

Co było potrzebne:

  • dwie probówki;

  • łyżeczka;

  • pipeta Pasteura;

  • pręcik szklany;

  • 10% roztwór kwasu chlorowodorowego;

  • tlenek wapnia;

  • wodny roztwór oranżu metylowego;

  • wywar z czerwonej kapusty.

Przebieg doświadczenia:

Do dwóch probówek wlano po 2 cm3 kwasu chlorowodorowego za pomocą pipety Pasteura. Do pierwszej z nich dodano kilka kropli wodnego roztworu oranżu metylowego i zamieszano zawartość probówki. Do drugiej probówki dodano kilka kropli wywaru z czerwonej kapusty i zamieszano zawartość probówki. Za pomocą łyżeczki dodawano ówek, małymi porcjami, tlenek wapnia i mieszano ich zawartość za pomocą pręcika szklanego. Obserwowano zachodzące zmiany.

Obserwacje:

W pierwszej probówce ciało stałe roztworzyło się, a roztwór zmieniał barwę z czerwonej, poprzez żółtopomarańczową, aż po żółtą. W drugiej probówce ciało stałe roztworzyło się, a roztwór zmieniał barwę z czerwonej, poprzez fioletową, aż po zieloną.

Wnioski:

Użyte wskaźniki w kwasie chlorowodorowym przyjęły barwę czerwoną. Podczas dodawania tlenku wapnia roztwory zmieniły barwę, co świadczy o zajściu reakcji chemicznej. Przemianę opisuje poniższe równanie:

CaO+2 HClCaCl2+H2O
tlenek wapnia+chlorowodórchlorek wapnia+woda

Należy pamiętać, że substratami w tej reakcji są: tlenek wapnia oraz chlorowodór. Natomiast do przeprowadzenia reakcji wykorzystywany jest kwas chlorowodorowy jako wodny roztwór chlorowodoru.

W wyniku tej reakcji powstały sól (chlorek wapnia) i woda.

Dodanie nadmiaru tlenku wapnia skutkuje zmianą odczynu roztworu na zasadowy (barwa wywaru z czerwonej kapusty – zielona, a barwa wodnego roztworu oranżu metylowego – żółta), gdyż w wyniku reakcji tlenku wapnia z wodą powstaje wodorotlenek wapnia, zgodnie z poniższym równaniem reakcji:

CaO+H2OCaOH2
tlenek wapnia+wodawodorotlenek wapnia
RFSDVXc7WZcbX
Na filmie sprawdzono, co dzieje się w wyniku reakcji kwasu solnego z tlenkiem wapnia. W doświadczeniu wykorzystano dwa wskaźniki: wywar z kapusty i oranż metylowy.
1
Polecenie 1
RvcWPAEnb6Xtk
Obserwacje: (Uzupełnij). Weryfikacja hipotezy: (Uzupełnij). Wnioski: (Uzupełnij).
Polecenie 1

Dopasuj odpowiednie wskaźniki do barw, jakie ostatecznie przyjęły w wyniku dodania tlenku wapnia do probówek.

RlWH0LP6Bnyag
(barwa wywaru z czerwonej kapusty – zielona, a barwa wodnego roztworu oranżu metylowego - żółta)
Działanie kwasu azotowego(V) na tlenek magnezu
Doświadczenie 2

Przeprowadź doświadczenie chemiczne polegające na przeprowadzeniu reakcji pomiędzy tlenkiem magnezu a kwasem azotowym(V).

RAsTXVZTTI7Ms
Problem badawczy: Czy tlenek magnezu reaguje z kwasem azotowym(V)?. Spośród podanych poniżej hipotez wybierz jedną, a następnie ją zweryfikuj. Hipoteza 1: Tlenek magnezu reaguje z kwasem azotowym(V). Hipoteza 2: Tlenek magnezu nie reaguje z kwasem azotowym(V). Twój wybór: (Wybierz: Hipoteza 1., Hipoteza 2.). Co będzie potrzebne: dwie probówki; łyżeczka; pipeta Pasteura; pręcik szklany; kwas azotowy(V); tlenek magnezu; wodny roztwór oranżu metylowego; wywar z czerwonej kapusty. Instrukcja: 1. Do dwóch probówek wlej po 2 cm3 kwasu azotowego(V) za pomocą pipety Pasteura. 2. Do pierwszej z nich dodaj kilka kropli wodnego roztworu oranżu metylowego i zamieszaj zawartość probówki. 3. Do drugiej probówki dodaj kilka kropli wywaru z czerwonej kapusty i zamieszaj zawartość probówki. 4. Za pomocą łyżeczki dodawaj małymi porcjami do obu probówek tlenek magnezu i mieszaj zawartości za pomocą pręcika szklanego. Obserwuj zachodzące stopniowe zmiany.

Przeprowadzono doświadczenie chemiczne polegające na przeprowadzeniu reakcji pomiędzy tlenkiem magnezu a kwasem azotowym(V). Zapoznaj się z zamieszczonym poniżej opisem tego doświadczenia, a następnie wykonaj polecenie.

Problem badawczy:

Czy tlenek magnezu reaguje z kwasem azotowym(V)?

Hipoteza:

Tlenek magnezu reaguje z kwasem azotowym(V).

Co było potrzebne:

  • dwie probówki;

  • łyżeczka;

  • pipeta Pasteura;

  • pręcik szklany;

  • 10% roztwór kwasu azotowego(V);

  • tlenek magnezu;

  • wodny roztwór oranżu metylowego;

  • wywar z czerwonej kapusty.

Przebieg doświadczenia:

Do dwóch probówek wlano po 2 cm3 kwasu azotowego(V) za pomocą pipety Pasteura. Do pierwszej z nich dodano kilka kropli wodnego roztworu oranżu metylowego i zamieszano zawartość probówki. Do drugiej probówki dodano kilka kropli wywaru z czerwonej kapusty i zamieszano zawartość probówki. Za pomocą łyżeczki dodawano do obu probówek, małymi porcjami, tlenek magnezu i mieszano ich zawartość za pomocą pręcika szklanego. Obserwowano zachodzące zmiany.

Obserwacje:

W pierwszej probówce ciało stałe roztworzyło się, a roztwór zmienił barwę z czerwonej na żółtopomarańczową. W drugiej probówce ciało stałe roztworzyło się, a roztwór zmienił barwę z czerwonej na fioletową.

Wnioski:

W kwasie azotowym(V) użyte wskaźniki przyjęły barwę czerwoną. Podczas dodawania tlenku magnezu roztwory zmieniły barwę, co świadczy o zajściu reakcji chemicznej. Tlenek magnezu przereagował zatem z kwasem azotowym(V). W wyniku tej reakcji powstały sól i woda.

Uwaga!
Magnez tworzy trudno rozpuszczalny w wodzie wodorotlenek magnezu, który otrzymuje się najczęściej metodą strąceniową. Dlatego nadmiar tlenku magnezu nie przereagował z wodą, powstającą w reakcji.

R17mC2XBLLoS2
Na filmie sprawdzono, co dzieje się w wyniku reakcji kwasu azotowego(<math aria‑label="pięć">V) z tlenkiem magnezu. W doświadczeniu wykorzystano dwa wskaźniki: wywar z kapusty i oranż metylowy.
1
Polecenie 2
R25Vi5dEAAqHt
Obserwacje: (Uzupełnij). Weryfikacja hipotezy: (Uzupełnij). Wnioski: (Uzupełnij).
Polecenie 2
R1Q3WeGIxS8Q3
Wybierz poprawnie zapisane równanie reakcji, która zaszła w czasie doświadczenia. Możliwe odpowiedzi: 1. MgO+2 HNO3MgNO32+H2O, 2. MgO+HNO3MgNO32+H2O, 3. MgO+2 HNO3MgNO32+2 H2O, 4. MgO+2 HNO3MgNO23+H2O
Działanie kwasu siarkowego(VI) na tlenek miedzi(II)
Doświadczenie 3

Przeprowadź doświadczenie chemiczne polegające na przeprowadzeniu reakcji pomiędzy tlenkiem miedzi(II) a kwasem siarkowym(VI).

R1DZLt9FzrjTM
Problem badawczy: Czy tlenek miedzi(II) reaguje z kwasem siarkowym(VI)?. Spośród podanych poniżej hipotez wybierz jedną, a następnie ją zweryfikuj. Hipoteza 1: Tlenek miedzi(II) reaguje z kwasem siarkowym(VI). Hipoteza 2: Tlenek miedzi(II) nie reaguje z kwasem siarkowym(VI). Twój wybór: (Wybierz: Hipoteza 1., Hipoteza 2.). Co będzie potrzebne: probówka; pipeta Pasteura; pręcik szklany; łapa drewniana; palnik spirytusowy; zapałki; kwas siarkowy(VI); tlenek miedzi(II). Instrukcja: 1. Do probówki wlej 2 cm3 roztworu kwasu siarkowego(VI). 2. Za pomocą łyżeczki dodaj niewielką porcję tlenku miedzi(II). 3. Wymieszaj zawartość probówki za pomocą pręcika szklanego. 4. Ogrzewaj mieszaninę delikatnie w płomieniu palnika przez kilka minut. 5. Obserwuj zachodzące zmiany.

Przeprowadzono doświadczenie chemiczne polegające na przeprowadzeniu reakcji pomiędzy tlenkiem miedzi(II) a kwasem siarkowym(VI). Zapoznaj się z zamieszczonym poniżej opisem tego doświadczenia, a następnie wykonaj polecenie.

Problem badawczy:

Czy tlenek miedzi(II) reaguje z kwasem siarkowym(VI)?

Hipoteza: Tlenek miedzi(II) reaguje z kwasem siarkowym(VI).

Co było potrzebne:

  • probówka;

  • pipeta Pasteura;

  • pręcik szklany;

  • łapa drewniana;

  • palnik spirytusowy;

  • zapałki;

  • 20% roztwór kwasu siarkowego(VI);

  • tlenek miedzi(II).

Przebieg doświadczenia:

Do probówki wlano 2 cm3 roztworu kwasu siarkowego(VI). Za pomocą łyżeczki dodano niewielką porcję tlenku miedzi(II), a zawartość probówki wymieszano za pomocą pręcika szklanego. Mieszaninę ogrzewano delikatnie w płomieniu palnika przez kilka minut i obserwowano zachodzące zmiany.

Obserwacje:

Po ogrzaniu ciało stałe roztwarza się i powstaje klarowny roztwór o barwie niebieskiej.

Wnioski:

Po dodaniu tlenku miedzi(II) do roztworu kwasu siarkowego(VI) nie obserwujemy objawów reakcji. Po ogrzaniu mieszaniny po pewnym czasie czarne ciało stałe ulega roztworzeniu i powstaje klarowny, niebieski roztwór. Tlenek miedzi(II) reaguje z kwasem siarkowym(VI), a w wyniku tej reakcji powstaje sól i woda. Ogrzanie mieszaniny przyspiesza tę reakcję.

Rclmm4Jj4Nva5
Na filmie sprawdzono, co dzieje się w wyniku reakcji kwasu siarkowego(<math aria‑label="sześć">VI) z tlenkiem miedzi(<math aria‑label="dwa">II), zarówno w temperaturze pokojowej, jak i w podwyższonej temperaturze.
1
Polecenie 3
RpIAfrH9ryIv7
Obserwacja: (Uzupełnij). Weryfikacja hipotezy: (Uzupełnij). Wnioski: (Uzupełnij).
Polecenie 3
RJqjC5fNppXcx
Wybierz poprawnie zapisane równanie reakcji, która zaszła w czasie doświadczenia. Możliwe odpowiedzi: 1. CuO+H2SO4CuSO4+H2O, 2. CuO+H2SO3CuSO3+H2O, 3. CuO+2 H2SO4CuSO4+2 H2O, 4. 2 CuO+H2SO4CuSO4+H2O
Polecenie 4
RLcNm8k5UKGQm
Tlenki metali reagują z kwasami, tworząc sole. Z poniższej rozsypanki ułóż trzy równania reakcji, zgodnie ze schematem: Opis alternatywny ilustracji
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R9tgCkzIpDW3Y
Tlenki metali reagują z kwasami, tworząc sole. Z poniższej rozsypanki ułóż trzy równania reakcji, zgodnie ze schematem: 1. 1. HNO3, 2. HCl, 3. H2SO4, 4. 3, 5. 2, 6. FeO, 7. Fe2SO43, 8. 2, 9. H2O, 10. HNO2, 11. H2SO4, 12. 2, 13. 3, 14. CaNO32, 15. 2, 16. LiCl, 17. MgO, 18. H2O, 19. Fe2O3, 20. HCl, 21. CaO, 22. H2O, 23. 3, 24. 3, 25. Li2O + 1. HNO3, 2. HCl, 3. H2SO4, 4. 3, 5. 2, 6. FeO, 7. Fe2SO43, 8. 2, 9. H2O, 10. HNO2, 11. H2SO4, 12. 2, 13. 3, 14. CaNO32, 15. 2, 16. LiCl, 17. MgO, 18. H2O, 19. Fe2O3, 20. HCl, 21. CaO, 22. H2O, 23. 3, 24. 3, 25. Li2O 1. HNO3, 2. HCl, 3. H2SO4, 4. 3, 5. 2, 6. FeO, 7. Fe2SO43, 8. 2, 9. H2O, 10. HNO2, 11. H2SO4, 12. 2, 13. 3, 14. CaNO32, 15. 2, 16. LiCl, 17. MgO, 18. H2O, 19. Fe2O3, 20. HCl, 21. CaO, 22. H2O, 23. 3, 24. 3, 25. Li2O 1. HNO3, 2. HCl, 3. H2SO4, 4. 3, 5. 2, 6. FeO, 7. Fe2SO43, 8. 2, 9. H2O, 10. HNO2, 11. H2SO4, 12. 2, 13. 3, 14. CaNO32, 15. 2, 16. LiCl, 17. MgO, 18. H2O, 19. Fe2O3, 20. HCl, 21. CaO, 22. H2O, 23. 3, 24. 3, 25. Li2O + 1. HNO3, 2. HCl, 3. H2SO4, 4. 3, 5. 2, 6. FeO, 7. Fe2SO43, 8. 2, 9. H2O, 10. HNO2, 11. H2SO4, 12. 2, 13. 3, 14. CaNO32, 15. 2, 16. LiCl, 17. MgO, 18. H2O, 19. Fe2O3, 20. HCl, 21. CaO, 22. H2O, 23. 3, 24. 3, 25. Li2O 1. HNO3, 2. HCl, 3. H2SO4, 4. 3, 5. 2, 6. FeO, 7. Fe2SO43, 8. 2, 9. H2O, 10. HNO2, 11. H2SO4, 12. 2, 13. 3, 14. CaNO32, 15. 2, 16. LiCl, 17. MgO, 18. H2O, 19. Fe2O3, 20. HCl, 21. CaO, 22. H2O, 23. 3, 24. 3, 25. Li2O
tlenek żelaza(III) + kwas siarkowy(VI) → siarczan(VI) żelaza(III) + woda

2. 1. HNO3, 2. HCl, 3. H2SO4, 4. 3, 5. 2, 6. FeO, 7. Fe2SO43, 8. 2, 9. H2O, 10. HNO2, 11. H2SO4, 12. 2, 13. 3, 14. CaNO32, 15. 2, 16. LiCl, 17. MgO, 18. H2O, 19. Fe2O3, 20. HCl, 21. CaO, 22. H2O, 23. 3, 24. 3, 25. Li2O + 1. HNO3, 2. HCl, 3. H2SO4, 4. 3, 5. 2, 6. FeO, 7. Fe2SO43, 8. 2, 9. H2O, 10. HNO2, 11. H2SO4, 12. 2, 13. 3, 14. CaNO32, 15. 2, 16. LiCl, 17. MgO, 18. H2O, 19. Fe2O3, 20. HCl, 21. CaO, 22. H2O, 23. 3, 24. 3, 25. Li2O 1. HNO3, 2. HCl, 3. H2SO4, 4. 3, 5. 2, 6. FeO, 7. Fe2SO43, 8. 2, 9. H2O, 10. HNO2, 11. H2SO4, 12. 2, 13. 3, 14. CaNO32, 15. 2, 16. LiCl, 17. MgO, 18. H2O, 19. Fe2O3, 20. HCl, 21. CaO, 22. H2O, 23. 3, 24. 3, 25. Li2O 1. HNO3, 2. HCl, 3. H2SO4, 4. 3, 5. 2, 6. FeO, 7. Fe2SO43, 8. 2, 9. H2O, 10. HNO2, 11. H2SO4, 12. 2, 13. 3, 14. CaNO32, 15. 2, 16. LiCl, 17. MgO, 18. H2O, 19. Fe2O3, 20. HCl, 21. CaO, 22. H2O, 23. 3, 24. 3, 25. Li2O + 1. HNO3, 2. HCl, 3. H2SO4, 4. 3, 5. 2, 6. FeO, 7. Fe2SO43, 8. 2, 9. H2O, 10. HNO2, 11. H2SO4, 12. 2, 13. 3, 14. CaNO32, 15. 2, 16. LiCl, 17. MgO, 18. H2O, 19. Fe2O3, 20. HCl, 21. CaO, 22. H2O, 23. 3, 24. 3, 25. Li2O
tlenek wapnia + kwas azotowy(V) → azotan(V) wapnia + woda

3. 1. HNO3, 2. HCl, 3. H2SO4, 4. 3, 5. 2, 6. FeO, 7. Fe2SO43, 8. 2, 9. H2O, 10. HNO2, 11. H2SO4, 12. 2, 13. 3, 14. CaNO32, 15. 2, 16. LiCl, 17. MgO, 18. H2O, 19. Fe2O3, 20. HCl, 21. CaO, 22. H2O, 23. 3, 24. 3, 25. Li2O + 1. HNO3, 2. HCl, 3. H2SO4, 4. 3, 5. 2, 6. FeO, 7. Fe2SO43, 8. 2, 9. H2O, 10. HNO2, 11. H2SO4, 12. 2, 13. 3, 14. CaNO32, 15. 2, 16. LiCl, 17. MgO, 18. H2O, 19. Fe2O3, 20. HCl, 21. CaO, 22. H2O, 23. 3, 24. 3, 25. Li2O 1. HNO3, 2. HCl, 3. H2SO4, 4. 3, 5. 2, 6. FeO, 7. Fe2SO43, 8. 2, 9. H2O, 10. HNO2, 11. H2SO4, 12. 2, 13. 3, 14. CaNO32, 15. 2, 16. LiCl, 17. MgO, 18. H2O, 19. Fe2O3, 20. HCl, 21. CaO, 22. H2O, 23. 3, 24. 3, 25. Li2O 1. HNO3, 2. HCl, 3. H2SO4, 4. 3, 5. 2, 6. FeO, 7. Fe2SO43, 8. 2, 9. H2O, 10. HNO2, 11. H2SO4, 12. 2, 13. 3, 14. CaNO32, 15. 2, 16. LiCl, 17. MgO, 18. H2O, 19. Fe2O3, 20. HCl, 21. CaO, 22. H2O, 23. 3, 24. 3, 25. Li2O 1. HNO3, 2. HCl, 3. H2SO4, 4. 3, 5. 2, 6. FeO, 7. Fe2SO43, 8. 2, 9. H2O, 10. HNO2, 11. H2SO4, 12. 2, 13. 3, 14. CaNO32, 15. 2, 16. LiCl, 17. MgO, 18. H2O, 19. Fe2O3, 20. HCl, 21. CaO, 22. H2O, 23. 3, 24. 3, 25. Li2O + 1. HNO3, 2. HCl, 3. H2SO4, 4. 3, 5. 2, 6. FeO, 7. Fe2SO43, 8. 2, 9. H2O, 10. HNO2, 11. H2SO4, 12. 2, 13. 3, 14. CaNO32, 15. 2, 16. LiCl, 17. MgO, 18. H2O, 19. Fe2O3, 20. HCl, 21. CaO, 22. H2O, 23. 3, 24. 3, 25. Li2O
tlenek litu + chlorowodór → chlorek litu + woda
Ważne!

Podczas dodawania wielu tlenków metali do kwasów obserwujemy zanikanie tych tlenków w roztworach kwasów. Zachodzi reakcja chemiczna, prowadząca do utworzenia soli. Nie jest to więc proces rozpuszczania. Taki proces nazywa się roztwarzaniem

R109X9PPBRnSu
Tlenek wapnia roztwarza się w kwasie solnym. W wyniku tej reakcji powstają chlorek wapnia (sól) i woda.
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ro3d1UeQ3NTZZ
Tlenek magnezu roztwarza się w kwasie azotowym(<math aria‑label="pięć">V).
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1NvTrDy21Nfs
Tlenek miedzi(<math aria‑label="dwa">II) roztwarza się w kwasie siarkowym(<math aria‑label="sześć">VI). Reakcję przyspiesza podwyższona temperatura.
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
iVOBymRHnS_d5e432

2. Reakcje niektórych tlenków niemetali z wodorotlenkami

Tlenki niemetali reagują z wodorotlenkami. W wyniku tej reakcji powstają sól oraz woda.

Działanie tlenku węgla(IV) na roztwór wodorotlenku wapnia
Doświadczenie 4

Przeprowadź doświadczenie chemiczne polegające na przeprowadzeniu reakcji pomiędzy tlenkiem węgla(IV) a wodorotlenkiem wapnia.

RpPifPNL7t3K7
Problem badawczy: Czy tlenek węgla(IV) reaguje z wodorotlenkiem wapnia?. Spośród podanych poniżej hipotez wybierz jedną, a następnie ją zweryfikuj. Hipoteza 1: Tlenek węgla(IV) reaguje z wodorotlenkiem wapnia. Hipoteza 2: Tlenek węgla(IV) nie reaguje z wodorotlenkiem wapnia. Twój wybór: (Wybierz: Hipoteza 1., Hipoteza 2.). Co będzie potrzebne: zlewka; słomka do napojów lub rurka szklana; nasycony roztwór wodorotlenku wapnia (woda wapienna). Instrukcja: 1. Do zlewki wlej wodę wapienną. 2. Powietrze wydychane z płuc wprowadzaj do wody wapiennej przez słomkę (lub rurkę szklaną) aż do momentu pojawienia się w wodzie zmian. Uwaga! Doświadczenie chemiczne przeprowadź z zachowaniem szczególnych środków ostrożności.

Przeprowadzono doświadczenie chemiczne polegające na przeprowadzeniu reakcji pomiędzy tlenkiem węgla(IV) a wodorotlenkiem wapnia. Zapoznaj się z zamieszczonym poniżej opisem tego doświadczenia, a następnie wykonaj polecenie.

Problem badawczy:

Czy tlenek węgla(IV) reaguje z wodorotlenkiem wapnia?

Hipoteza:

Tlenek węgla(IV) reaguje z wodorotlenkiem wapnia.

Co było potrzebne:

  • zlewka;

  • słomka do napojów lub rurka szklana;

  • nasycony roztwór wodorotlenku wapnia (woda wapienna).

Przebieg doświadczenia:

Do zlewki wlano wodę wapienną. Powietrze wydychane z płuc wprowadzano do wody wapiennej przez słomkę, aż do momentu pojawienia się w wodzie zmian.

Obserwacje:

W zlewce pojawia się zmętnienie.

Wnioski:

Po pewnym czasie woda wapienna ulega zmętnieniu, pod wpływem wydychanego powietrza zawierającego zwiększoną ilość tlenku węgla(IV).

Tlenek węgla(IV) reaguje z wodorotlenkiem wapnia, zgodnie z poniższym równaniem reakcji:

tlenek węglaIV+wodorotlenek wapniawęglan wapnia↓+woda

W wyniku tej reakcji powstały sól i woda.

R6RhUMV92jXnb
Na filmie sprawdzono, co dzieje się w wyniku reakcji tlenku węgla(<math aria‑label="cztery">IV) z wodorotlenkiem wapnia. W tym celu wykorzystano powietrze wydychane z płuc.
1
Polecenie 5
RC4ZiAYQlDKVK
Obserwacje: (Uzupełnij). Weryfikacja hipotezy: (Uzupełnij). Wnioski: (Uzupełnij).
Polecenie 5
RtlyAkx4dYNkI
Wybierz poprawnie zapisane równanie reakcji, która zaszła w czasie doświadczenia. Możliwe odpowiedzi: 1. CO2+CaOH2CaCO3↓+H2O, 2. CO2+CaOH2CaCO3↓+H2O, 3. CO2+CaOH2CaCO3↓+2 H2O, 4. CO2+CaOH2CaCO3+2 H2O
Ciekawostka

Czy suchy lód powoduje mętnienie wody wapiennej?

R1aTPGCgvAn0x
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Doświadczenie 5

Przeprowadź doświadczenie chemiczne polegające na przeprowadzeniu reakcji pomiędzy tlenkiem fosforu(V) a wodorotlenkiem sodu.

R6qpO8lWKwP10
Problem badawczy: Czy tlenek fosforu(V) reaguje z wodorotlenkiem sodu?. Spośród podanych poniżej hipotez wybierz jedną, a następnie ją zweryfikuj. Hipoteza 1: Tlenek fosforu(V) reaguje z wodorotlenkiem sodu. Hipoteza 2: Tlenek fosforu(V) nie reaguje z wodorotlenkiem sodu. Twój wybór: (Wybierz: Hipoteza 1., Hipoteza 2.). Co będzie potrzebne: probówka; pręcik szklany; alkoholowy roztwór fenoloftaleiny; wodny roztwór wodorotlenku sodu; tlenek fosforu(V). Instrukcja: 1. Do probówki wlej kilka cm3 wodnego roztworu wodorotlenku sodu oraz kilka kropli fenoloftaleiny. 2. Do probówki wsyp niewielką ilość tlenku fosforu(V). 3. Zawartość probówki mieszaj za pomocą pręcika szklanego.

Przeprowadzono doświadczenie chemiczne polegające na przeprowadzeniu reakcji pomiędzy tlenkiem fosforu(V) a wodorotlenkiem sodu. Zapoznaj się z zamieszczonym poniżej opisem tego doświadczenia, a następnie wykonaj polecenie.

Problem badawczy:

Czy tlenek fosforu(V) reaguje z wodorotlenkiem sodu?

Hipoteza:

Tlenek fosforu(V) reaguje z wodorotlenkiem sodu.

Co było potrzebne:

  • probówka;

  • pręcik szklany;

  • alkoholowy roztwór fenoloftaleiny;

  • 15% wodny roztwór wodorotlenku sodu;

  • tlenek fosforu(V).

Przebieg doświadczenia:

Do probówki wlano kilka cm3 wodnego roztworu wodorotlenku sodu oraz kilka kropli fenoloftaleiny. Do probówki wsypano niewielką ilość tlenku fosforu(V). Zawartość probówki zamieszano za pomocą pręcika szklanego.

Obserwacje:

Ciało stałe roztwarza się. Roztwór odbarwia się.

Wnioski:

Tlenek fosforu(V) reaguje z wodnym roztworem wodorotlenku sodu, zgodnie z poniższym równaniem reakcji:

tlenek fosforuV+wodorotlenek sodufosforanV sodu+woda

W wyniku tej reakcji powstały sól i woda.

1
Polecenie 6
R6S1sjEHKUNAJ
Obserwacje: (Uzupełnij). Weryfikacja hipotezy: (Uzupełnij). Wnioski: (Uzupełnij).
Polecenie 6
Rt1NcEFxwIxRp
Wybierz poprawnie zapisane równanie reakcji, która zaszła w czasie doświadczenia. Możliwe odpowiedzi: 1. P4O10+12 NaOH4 Na3PO4+6 H2O, 2. P4O10+NaOHNa3PO4+H2O, 3. P4O10+3 NaOHNa3PO4+H2O, 4. P4O10+12 NaOH4 Na3PO4+6 H2O
Ciekawostka

Pozostawione, po przelewaniu odczynników, na ściankach naczynia resztki roztworu wodorotlenku sodu po pewnym czasie przekształcają się w białe smugi. Pochodzą one od węglanu sodu, który powstaje w reakcji wodorotlenku sodu z tlenkiem węgla(IV) zawartym w powietrzu. Po odparowaniu wody sól pozostaje na ściankach naczynia

Ryx8M1iYO5Se9
Pozostawione, po przelewaniu odczynników, na ściankach naczynia resztki roztworu wodorotlenku sodu po pewnym czasie przekształcają się w białe smugi.
Źródło: Tomorrow Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 7
RY7oI3lwlPFHt
Tlenki niemetali, które reagują z wodą, tworząc kwasy, wchodzą także w reakcje z wodorotlenkami. W ich wyniku powstaje sól i woda.
Dopasuj nazwy związków chemicznych do odpowiednich wzorów według poniższego schematu.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
RXJUPfBhOBfyU
Tlenki niemetali, które reagują z wodą, tworząc kwasy, wchodzą także w reakcje z wodorotlenkami. W ich wyniku powstaje sól i woda.
Dopasuj nazwy związków chemicznych do odpowiednich wzorów według poniższego schematu. 1. CO2+2 NaOHNa2CO3+H2O
1. siarczan(VI) baru, 2. siarczan(IV) potasu, 3. tlenek węgla(IV), 4. woda, 5. wodorotlenek sodu, 6. fosforan(V) potasu, 7. woda, 8. siarczan(VI) potasu, 9. tlenek fosforu(V), 10. tlenek siarki(VI), 11. woda, 12. węglan sodu, 13. wodorotlenek potasu, 14. siarczan(IV) baru, 15. tlenek węgla(II), 16. wodorotlenek potasu, 17. woda, 18. tlenek siarki(IV), 19. wodorotlenek baru + 1. siarczan(VI) baru, 2. siarczan(IV) potasu, 3. tlenek węgla(IV), 4. woda, 5. wodorotlenek sodu, 6. fosforan(V) potasu, 7. woda, 8. siarczan(VI) potasu, 9. tlenek fosforu(V), 10. tlenek siarki(VI), 11. woda, 12. węglan sodu, 13. wodorotlenek potasu, 14. siarczan(IV) baru, 15. tlenek węgla(II), 16. wodorotlenek potasu, 17. woda, 18. tlenek siarki(IV), 19. wodorotlenek baru → 1. siarczan(VI) baru, 2. siarczan(IV) potasu, 3. tlenek węgla(IV), 4. woda, 5. wodorotlenek sodu, 6. fosforan(V) potasu, 7. woda, 8. siarczan(VI) potasu, 9. tlenek fosforu(V), 10. tlenek siarki(VI), 11. woda, 12. węglan sodu, 13. wodorotlenek potasu, 14. siarczan(IV) baru, 15. tlenek węgla(II), 16. wodorotlenek potasu, 17. woda, 18. tlenek siarki(IV), 19. wodorotlenek baru + 1. siarczan(VI) baru, 2. siarczan(IV) potasu, 3. tlenek węgla(IV), 4. woda, 5. wodorotlenek sodu, 6. fosforan(V) potasu, 7. woda, 8. siarczan(VI) potasu, 9. tlenek fosforu(V), 10. tlenek siarki(VI), 11. woda, 12. węglan sodu, 13. wodorotlenek potasu, 14. siarczan(IV) baru, 15. tlenek węgla(II), 16. wodorotlenek potasu, 17. woda, 18. tlenek siarki(IV), 19. wodorotlenek baru

2. SO2+2 KOHK2SO3+H2O
1. siarczan(VI) baru, 2. siarczan(IV) potasu, 3. tlenek węgla(IV), 4. woda, 5. wodorotlenek sodu, 6. fosforan(V) potasu, 7. woda, 8. siarczan(VI) potasu, 9. tlenek fosforu(V), 10. tlenek siarki(VI), 11. woda, 12. węglan sodu, 13. wodorotlenek potasu, 14. siarczan(IV) baru, 15. tlenek węgla(II), 16. wodorotlenek potasu, 17. woda, 18. tlenek siarki(IV), 19. wodorotlenek baru + 1. siarczan(VI) baru, 2. siarczan(IV) potasu, 3. tlenek węgla(IV), 4. woda, 5. wodorotlenek sodu, 6. fosforan(V) potasu, 7. woda, 8. siarczan(VI) potasu, 9. tlenek fosforu(V), 10. tlenek siarki(VI), 11. woda, 12. węglan sodu, 13. wodorotlenek potasu, 14. siarczan(IV) baru, 15. tlenek węgla(II), 16. wodorotlenek potasu, 17. woda, 18. tlenek siarki(IV), 19. wodorotlenek baru → 1. siarczan(VI) baru, 2. siarczan(IV) potasu, 3. tlenek węgla(IV), 4. woda, 5. wodorotlenek sodu, 6. fosforan(V) potasu, 7. woda, 8. siarczan(VI) potasu, 9. tlenek fosforu(V), 10. tlenek siarki(VI), 11. woda, 12. węglan sodu, 13. wodorotlenek potasu, 14. siarczan(IV) baru, 15. tlenek węgla(II), 16. wodorotlenek potasu, 17. woda, 18. tlenek siarki(IV), 19. wodorotlenek baru + 1. siarczan(VI) baru, 2. siarczan(IV) potasu, 3. tlenek węgla(IV), 4. woda, 5. wodorotlenek sodu, 6. fosforan(V) potasu, 7. woda, 8. siarczan(VI) potasu, 9. tlenek fosforu(V), 10. tlenek siarki(VI), 11. woda, 12. węglan sodu, 13. wodorotlenek potasu, 14. siarczan(IV) baru, 15. tlenek węgla(II), 16. wodorotlenek potasu, 17. woda, 18. tlenek siarki(IV), 19. wodorotlenek baru

3. SO3+BaOH2BaSO4+H2O
1. siarczan(VI) baru, 2. siarczan(IV) potasu, 3. tlenek węgla(IV), 4. woda, 5. wodorotlenek sodu, 6. fosforan(V) potasu, 7. woda, 8. siarczan(VI) potasu, 9. tlenek fosforu(V), 10. tlenek siarki(VI), 11. woda, 12. węglan sodu, 13. wodorotlenek potasu, 14. siarczan(IV) baru, 15. tlenek węgla(II), 16. wodorotlenek potasu, 17. woda, 18. tlenek siarki(IV), 19. wodorotlenek baru + 1. siarczan(VI) baru, 2. siarczan(IV) potasu, 3. tlenek węgla(IV), 4. woda, 5. wodorotlenek sodu, 6. fosforan(V) potasu, 7. woda, 8. siarczan(VI) potasu, 9. tlenek fosforu(V), 10. tlenek siarki(VI), 11. woda, 12. węglan sodu, 13. wodorotlenek potasu, 14. siarczan(IV) baru, 15. tlenek węgla(II), 16. wodorotlenek potasu, 17. woda, 18. tlenek siarki(IV), 19. wodorotlenek baru → 1. siarczan(VI) baru, 2. siarczan(IV) potasu, 3. tlenek węgla(IV), 4. woda, 5. wodorotlenek sodu, 6. fosforan(V) potasu, 7. woda, 8. siarczan(VI) potasu, 9. tlenek fosforu(V), 10. tlenek siarki(VI), 11. woda, 12. węglan sodu, 13. wodorotlenek potasu, 14. siarczan(IV) baru, 15. tlenek węgla(II), 16. wodorotlenek potasu, 17. woda, 18. tlenek siarki(IV), 19. wodorotlenek baru + 1. siarczan(VI) baru, 2. siarczan(IV) potasu, 3. tlenek węgla(IV), 4. woda, 5. wodorotlenek sodu, 6. fosforan(V) potasu, 7. woda, 8. siarczan(VI) potasu, 9. tlenek fosforu(V), 10. tlenek siarki(VI), 11. woda, 12. węglan sodu, 13. wodorotlenek potasu, 14. siarczan(IV) baru, 15. tlenek węgla(II), 16. wodorotlenek potasu, 17. woda, 18. tlenek siarki(IV), 19. wodorotlenek baru

4. P4O10+12 KOH4 K3PO4+6 H2O
1. siarczan(VI) baru, 2. siarczan(IV) potasu, 3. tlenek węgla(IV), 4. woda, 5. wodorotlenek sodu, 6. fosforan(V) potasu, 7. woda, 8. siarczan(VI) potasu, 9. tlenek fosforu(V), 10. tlenek siarki(VI), 11. woda, 12. węglan sodu, 13. wodorotlenek potasu, 14. siarczan(IV) baru, 15. tlenek węgla(II), 16. wodorotlenek potasu, 17. woda, 18. tlenek siarki(IV), 19. wodorotlenek baru + 1. siarczan(VI) baru, 2. siarczan(IV) potasu, 3. tlenek węgla(IV), 4. woda, 5. wodorotlenek sodu, 6. fosforan(V) potasu, 7. woda, 8. siarczan(VI) potasu, 9. tlenek fosforu(V), 10. tlenek siarki(VI), 11. woda, 12. węglan sodu, 13. wodorotlenek potasu, 14. siarczan(IV) baru, 15. tlenek węgla(II), 16. wodorotlenek potasu, 17. woda, 18. tlenek siarki(IV), 19. wodorotlenek baru → 1. siarczan(VI) baru, 2. siarczan(IV) potasu, 3. tlenek węgla(IV), 4. woda, 5. wodorotlenek sodu, 6. fosforan(V) potasu, 7. woda, 8. siarczan(VI) potasu, 9. tlenek fosforu(V), 10. tlenek siarki(VI), 11. woda, 12. węglan sodu, 13. wodorotlenek potasu, 14. siarczan(IV) baru, 15. tlenek węgla(II), 16. wodorotlenek potasu, 17. woda, 18. tlenek siarki(IV), 19. wodorotlenek baru + 1. siarczan(VI) baru, 2. siarczan(IV) potasu, 3. tlenek węgla(IV), 4. woda, 5. wodorotlenek sodu, 6. fosforan(V) potasu, 7. woda, 8. siarczan(VI) potasu, 9. tlenek fosforu(V), 10. tlenek siarki(VI), 11. woda, 12. węglan sodu, 13. wodorotlenek potasu, 14. siarczan(IV) baru, 15. tlenek węgla(II), 16. wodorotlenek potasu, 17. woda, 18. tlenek siarki(IV), 19. wodorotlenek baru
iVOBymRHnS_d5e554

Podsumowanie

  • Niektóre tlenki niemetali, które reagują z wodą, tworząc kwasy, reagują także z zasadamizasadazasadami. W wyniku tej reakcji powstają sól i woda.

  • Niektóre tlenki metali reagują z kwasami. W wyniku tych reakcji powstają sól i woda.

iVOBymRHnS_d5e610

Słownik

roztwarzanie
roztwarzanie

przechodzenie substancji do roztworu, proces któremu towarzyszy reakcja chemiczna pomiędzy substancją a rozpuszczalnikiem lub innym składnikiem roztworu

zasada
zasada

wodny roztwór wodorotlenku

iVOBymRHnS_d5e655

Ćwiczenia

Pokaż ćwiczenia:
1
Ćwiczenie 1
R12yRo3TYzvu1
Dopasuj, które z podanych tlenków reagują z zasadą sodową, tworząc sól i wodę, a które nie. tlenki reagujące z zasadą sodową Możliwe odpowiedzi: 1. SO3, 2. MgO, 3. CO2, 4. CO, 5. SO2, 6. CaO, 7. Na2O, 8. P4O10 tlenki, które nie reagują z zasadą sodową Możliwe odpowiedzi: 1. SO3, 2. MgO, 3. CO2, 4. CO, 5. SO2, 6. CaO, 7. Na2O, 8. P4O10
1
Ćwiczenie 2
RRIUa8T84UhAP
Dopasuj, które z podanych tlenków reagują z kwasem chlorowodorowym, tworząc sól i wodę, a które nie. tlenki, które reagują z kwasem chlorowodorowym Możliwe odpowiedzi: 1. SO3, 2. BaO, 3. K2O, 4. SO2, 5. P4O10, 6. Al2O3, 7. CO2, 8. CaO tlenki, które nie reagują z kwasem chlorowodorowym Możliwe odpowiedzi: 1. SO3, 2. BaO, 3. K2O, 4. SO2, 5. P4O10, 6. Al2O3, 7. CO2, 8. CaO
1
Ćwiczenie 3
R1XMZvlncVMFp
Który ze wzorów przedstawia sól – produkt reakcji tlenku glinu z kwasem chlorowodorowym? Wskaż prawidłową odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. AlCl3, 2. AlOH3, 3. Al2SO43, 4. Al2O3, 5. HCl
1
Ćwiczenie 4
R1D0e7hYh51k8
Który ze wzorów przedstawia sól – produkt reakcji tlenku siarki(VI) z wodorotlenkiem potasu? Wskaż prawidłową odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. KNO3, 2. K2S, 3. K2SO3, 4. K2SO4, 5. KOH
2
Ćwiczenie 5
R1VeikUyFAzbf
Wskaż równania przedstawiające reakcje tlenków niemetali z roztworami wodorotlenków, prowadzące do powstania soli i wody. Możliwe odpowiedzi: 1. CO2+2 LiOHLi2CO3+H2O, 2. SO2+2 NaOHNa2SO3+H2O, 3. P4O10+12 NaOH4 Na3PO4+6 H2O, 4. Al2O3+6 HCl2 AlCl3+3 H2O, 5. P4O10+6 H2O4 H3PO4, 6. 2 CO+O22 CO2
2
Ćwiczenie 6
R1TC5drb9Qqeq
Wskaż równania, które przedstawiają reakcje tlenków metali z kwasami, prowadzące do powstania soli i wody. Możliwe odpowiedzi: 1. Fe2O3+6 HCl2 FeCl3+3 H2O, 2. BaO+2 HNO3BaNO32+H2O, 3. ZnO+H2SO4ZnSO4+H2O, 4. SO2+2 KOHK2SO3+H2O, 5. P4O10+12 NaOH4 Na3PO4+6 H2O, 6. CO2+2 LiOHLi2CO3+H2O, 7. 2 Mg+O22 MgO
2
Ćwiczenie 7
R1ANFm3MDtkhG
Wskaż prawidłowy ciąg współczynników stechiometrycznych reakcji tlenku baru z kwasem siarkowym(VI):
BaO+H2SO4BaSO4+H2O
Możliwe odpowiedzi: 1. 1, 1, 1, 1, 2. 2, 1, 2, 2, 3. 1, 1, 1, 2, 4. 2, 1, 1, 2, 5. 2, 2, 2, 4
2
Ćwiczenie 8
RFEzlgTWvMtY1
Wskaż prawidłowy ciąg współczynników stechiometrycznych reakcji:
tlenek wapnia+kwas fosforowyVfosforanV wapnia+woda
Możliwe odpowiedzi: 1. 3, 2, 1, 3, 2. 2, 3, 2, 1, 3. 1, 1, 1, 2, 4. 1, 1, 1, 1, 5. 3, 1, 1, 2
3
Ćwiczenie 9
R12Ome3ONtOXx
Complete the reaction scheme below by selecting the appropriate chemicals from the ones given.
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
R1aNkr8U928HM
Complete the reaction scheme below by selecting the appropriate chemicals from the ones given.
S 1. O2, 2.   KOH  , 3.   2 O  , 4.   K2O  
SO2 1. O2, 2.   KOH  , 3.   2 O  , 4.   K2O   K2SO3
3
Ćwiczenie 10
R1NYVtfaRXe1w
One student poured an aqueous solution of sodium hydroxides directly from a glass bottle into a test tube. He left the glass bottle on the laboratory table for several days. After a few days, he noticed that a white sediment had formed on the bottle. It turned out that some salt was the white sediment. What kind of salt is it? Możliwe odpowiedzi: 1. calcium carbonate, 2. sodium carbonate, 3. sodium phosphate, 4. sodium chloride
Glossary

Bibliografia

Kulawik J., Kulawik T., Litwin M., Podręcznik do chemii dla klasy siódmej szkoły podstawowej, Warszawa 2020.

Łasiński D., Sporny Ł., Strutyńska D., Wróblewski P., Podręcznik dla klasy siódmej szkoły podstawowej, Mac Edukacja 2020.

bg‑gray3

Notatnik

R1VELCBpG7X2V
(Uzupełnij).