Ważne daty

Przed lekcją

Polecenie 1

Zapoznaj się z nagraniem gawędy dr Bożeny Fabiani, zrealizowanym przez Program 2 Polskiego Radia. Zwróć uwagę na tematy podejmowane przez malarza i sposób ich realizacji. Zanotuj swoje spostrzeżenia i zapisz wnioski.

RSXJpRtnPdp5E1

Nagranie gawędy dr Bożeny Fabiani z cyklu „W stronę sztuki”. Nagranie pochodzi z zasobów strony drugiego kanału Polskiego Radia. Wraz z nagraniem widoczna jest ilustracja przedstawiająca obraz Francisco de Zurbarán „Baranek Boży”. Na ilustracji znajduje się biały baran leżący na ziemi. Zwierzę ma związane wszystkie łapy. W celu wysłuchania nagrania należy w dolnym prawym rogu nacisnąć ikonę nuty.

Nagranie gawędy dr Bożeny Fabiani z cyklu „W stronę sztuki”. Nagranie pochodzi z zasobów strony drugiego kanału Polskiego Radia. Wraz z nagraniem widoczna jest ilustracja przedstawiająca obraz Francisco de Zurbarán „Baranek Boży”. Na ilustracji znajduje się biały baran leżący na ziemi. Zwierzę ma związane wszystkie łapy. W celu wysłuchania nagrania należy w dolnym prawym rogu nacisnąć ikonę nuty.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DRpWGnJW

R133Hw4nUt2TY

Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

---

Wpływ Caravaggia na twórczość Zurbarána

Francisco de Zurbaran urodził się w 1598 roku w Fuente de Cantos w Estremadurze. Początek kariery Zurbarána przypadł na 1626 rok, w którym Sewilski klasztor dominikanów de San Pablo el Real zlecił artyście namalowanie dwadzieścia jeden obrazów. Kolejne wielkie zlecenie malarz otrzymał w sierpniu 1628 roku – z okazji kanonizacji założyciela zakonu, Piotra Nolasco klasztor mercedariuszy bosych zamówił dwadzieścia dwa obrazy. W tym samym czasie dla kościoła franciszkanów de San Buenaventura wykonał cztery dzieła (z zamówionych ośmiu). Tak liczne zapotrzebowanie na prace Zurbarana świadczą o konieczności posiadania pracowni. Młody artysta był zatem wziętym malarzem. W 1629 roku Zurbaran przeniósł się do stolicy Andaluzji i już w rok później radcy miejscy nadali mu tytuł malarza miasta Sevilli. Jego popularność rosła, został zaproszony do Madrytu, aby wziąć udział w dekoracji Wielkiego Salonu w pałacu Buen Retiro. Tam spotkał się ze sławnym już Velázquezem. W roku 1634 Filip IV nadał mu tytuł nadwornego malarza. Jednak Zurbaran wrócił do Sevilli, gdzie dla kościoła przy klasztorze San Jose wykonał dwa kolejne malowidła, w tym św. Wawrzyńca (1636). Na początku lat 50. XVI wieku Zurbarán ponownie udał się do Madrytu. Pod wpływem popularności Murilla zmienił styl, zrezygnował z dotychczasowego przedstawienia świętych w ascezie. Jego obrazy stały się bliższe wzorom renesansu włoskiego. Mimo tego nie zrezygnował z maniery tenebrosaManiera tenebrosa (tenebryzm)maniery tenebrosa – ciemne tło stosował także w późnym okresie twórczości. W znajdującym się w Muzeum Narodowym we Wrocławiu obrazie Chrystus przy kolumnie z 1661 roku artysta podjął temat, po który chętnie sięgali inni malarze barokowi, oddając w zarówno ból fizyczny, ale i cierpienie wewnętrzne, wynikające z samotności i poniżania Chrystusa.

RFAXjm1oJgRSQ1

Ilustracja przedstawia obraz Francisco de Zurbarán „Chrystus przy kolumnie”. Na ilustracji znajduje się Chrystus stojący przy kolumnie. Mężczyzna ma skrzyżowane ręce za plecami. W pasie przyodziany jest w białą szatę. Przed mężczyzną na ziemi leżą porozrzucane tkaniny.

Poszukaj informacji dotyczących Pałacu Buen Retiro i na ich podstawie scharakteryzuj założenie pałacowo‑ogrodowe powstałe na zlecenie Filipa IV.

Poszukaj informacji dotyczących Pałacu Buen Retiro i na ich podstawie scharakteryzuj założenie pałacowo‑ogrodowe powstałe na zlecenie Filipa IV.

Poszukaj informacji dotyczących Pałacu Buen Retiro i na ich podstawie scharakteryzuj założenie pałacowo‑ogrodowe powstałe na zlecenie Filipa IV.

Porównaj obraz Chrystusa przy kolumnie Zurbarána z ukazującym ten sam temat, dziełem Caravaggia. Zwróć uwagę na sposób realizacji tematu i środki formalne, zastosowane przez artystów.

6,6

RFAXjm1oJgRSQ1

Ilustracja przedstawia obraz Francisco de Zurbarán „Chrystus przy kolumnie”. Na ilustracji znajduje się Chrystus stojący przy kolumnie. Mężczyzna ma skrzyżowane ręce za plecami. W pasie przyodziany jest w białą szatę. Przed mężczyzną na ziemi leżą porozrzucane tkaniny.

RzeKferB3NJJX1

Ilustracja przedstawia obraz Michelangelo Merisi da Caravaggio „Chrystus przy kolumnie”. Na ilustracji znajduje się Chrystus stojący przy kolumnie. Mężczyzna jest przywiązany rękoma do kolumny. W pasie przyodziany jest w białą szatę. Przed mężczyzną na ziemi leżą porozrzucane tkaniny. Obok Chrystusa stoi dwóch innych mężczyzn.

R115nOW6rsAO6

Wykonaj zadanie zgodnie z polcecniem.

---

Mistycyzm w obrazach ze świętym Bonawenturą

We wczesnym okresie u Zurbarána widoczna była maniera tenebrosa, malarz uzyskał nawet miano hiszpańskiego Caravaggia. Jego mistrzem był również Jusepe de Ribera, caravaggionista, tworzący sceny mistyczne. ChiaroscuroChiaroscuroChiaroscuro malarza z Sewilli zostało zapożyczone od Francisca de Herrera. Ciemne dzieła Zurbarán tworzył przez prawie całe życie. Malarz oddawał w nich mistyczną atmosferę, wydobywając temat z mrocznego tła i modelując światłem bryłę postaci. W 1629 roku na zlecenie franciszkańskiego kolegium z Sevilli powstał obraz Wystawienie ciała świętego Bonawentury.

Scenę z życia Bonawentury przedstawia także obraz namalowany trzy lata przed śmiercią świętego, podczas wizji, w której objawił mu się anioł z informacją, aby podczas wyborów na nowego papieża głosował na Tebalda Viscontiego – przyszłego Grzegorza X.

Ascetyczna twórczość Zurbarána

Obrazy Zurbarana pozbawione zostały materializmu i typowej cielesności. Po to, aby wydobyć kształty, artysta operował głównie prostotą, światłem i cieniem, które wpływały na ekstatyczną żarliwość. Ascetyczne środki wyrazu w Świętym Franciszku cudem zabalsamowanym są tego doskonałym przykładem. Obraz nawiązuje do cudu, który zdarzył się w Bazylice w Asyżu, głoszącego, iż ciało zmarłego Franciszka znaleziono w krypcie w pozycji stojącej i nie miało ono oznak rozkładu. Powstały wcześniej Św. Franciszek klęczący z czaszką ukazuje natomiast świętego pogrążonego w modlitwie.

Z późnego okresu twórczości pochodzi symboliczny obraz Agnus Dei. Ciemne tło i szary stół są scenerią jedynego motywu tego obrazu: jagnięcia w wieku pomiędzy ósmym a dwunastym miesiącem. Jeszcze żywy, spoczywa ze związanymi nogami w ofiarnej postaci, nawiązując do obrazów męczeńskich świętych. Obraz łączy w sobie mistrzostwo techniczne i ekspresyjność, a także ma subtelność emocjonalną. Baranek jako symbol Chrystusa złożonego w ofierze pozbawiony jest jakichkowiek atrybutów.

RA7JdgjVWiQ6l1

Ilustracja przedstawia obraz Francisco de Zurbarána „Agnus Dei” („Baranek Boży”). Na ilustracji znajduje się biały baran leżący na ziemi. Zwierzę ma związane wszystkie kończyny.

Znaczenie koloru i symbole w przedstawieniach religijnych

W 1634 roku Zurbarána odbył podróż do Madrytu, w okresie tym tenebryzm z pierwszego okresu twórczości ustąpił miejsca silnemu światłocieniowi, a kolorystyka stała się bogatsza. Figuralne sceny religijne wzbogacone zostały o kontrastowe zestawienia barwne. Kolor modelowany jest przez światło, które w partiach nieba i aniołów jest łagodniejsze i rozproszone. Niebo i ziemię łączą kolumny, a przestrzeń pomiędzy nimi została wypełniona architekturą, tworząc efekt teatralizacji. Symbolicznemu wymiarowi martwych natur, lilii, białego płótna, książki towarzyszy medytacyjna aura podkreślana przez powagę bohaterów.

Popularność w Hiszpanii zyskał kult Niepokalanego Poczęcia, rozpowszechniony szczególnie przez Murilla. Tematu tego podjął się także Zurbarán. Jego Maria o dziewczęcej urodzie, z rękami złączonymi do modlitwy, została otoczona symbolami z Litanii Loretańskiej, które są cnotami towarzyszącymi wizerunkowi Dziewicy (Najczystsza, Najroztropniejsza, Najpokorniejsza, Najwierniejsza, Najpobożniejsza, Najposłuszniejsza, Najuboższa, Najcierpliwsza, Najmiłosierniejsza, Najboleśniejsza). Znaki zamieszczone po obu stronach dzieła mają odniesienie teologiczne i można je odczytać na dwa sposoby: jako manifest doktrynalny oraz wotywny obraz Maryi.

Polecenie 6

Dokonaj porównania dwóch poniższych dzieł. Szczególną uwagę zwróć na różnice w sposobie przedstawienia tematu oraz zastosowane środki formalne.

6,6

RLbCPDQbt5chd1

Ilustracja przedstawia obraz Francisco de Zurbarán pt. „Niepokalane Poczęcie”. Na obrazie znajduje się kobieta w różowej sukni oraz zielonym okryciu. Dłonie ma złożone do modlitwy. Dookoła postaci widzimy chmury oraz malutkie symbole. Są to: brama niebieska, dom złoty, gwiazda zaranna, wieża Dawidowa, zwierciadło sprawiedliwości oraz wieża z kości słoniowej. Pod postacią widzimy liczne drzewa.

RD4Av2ziWK9zh1

Ilustracja przedstawia obraz Esteban Murillo pt. „Niepokalane Poczęcie z Aranjuez”. Na obrazie znajduje się kobieta w białej sukni oraz niebieskim okryciu. Dłonie ma skrzyżowane oraz ułożone na piersiach. Kobieta spogląda w górę. Dookoła postaci widzimy chmury. Na wysokości stóp kobiety znajdują się małe, nagie aniołki.

RKuoXJbA5uTJi

Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

---

Zadania

RL5GVVQ7s7IiD

Ćwiczenie 1

Wymień trzy tytuły dzieł Zurbarána

Wymień trzy tytuły dzieł Zurbarána

Rozpoznaj obrazy. Wpisz ich tytuły w puste pola.

.................

.................

.................

R9a3olVtwnlff

Ćwiczenie 2

Wymień imiona dwóch świętych, których malował Zurbarán.

Wymień imiona dwóch świętych, których malował Zurbarán.

Rozpoznaj postacie na poniższych obrazach. Ich imiona wpisz w puste pola.

.................

.................

RFz7Gs9w5s49x

Ćwiczenie 4

Polecenie do zadania brzmi: W puste pola wpisz właściwe określenia zaczerpnięte z Litanii Loretańskiej. Poniżej umieszczony jest obraz Francisco de Zurbarán pt. „Niepokalane Poczęcie”. Na obrazie znajduje się kobieta w różowej sukni oraz zielonym okryciu. Dłonie ma złożone do modlitwy. Dookoła postaci widzimy chmury oraz malutkie symbole. Pod postacią widzimy liczne drzewa. Na obrazie znajdują się pola, w które należy wpisać poprawne odpowiedzi. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest przycisk „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania, przycisk "Pokaż podpowiedź" oraz przycisk „Wyczyść”.

Polecenie do zadania brzmi: W puste pola wpisz właściwe określenia zaczerpnięte z Litanii Loretańskiej. Poniżej umieszczony jest obraz Francisco de Zurbarán pt. „Niepokalane Poczęcie”. Na obrazie znajduje się kobieta w różowej sukni oraz zielonym okryciu. Dłonie ma złożone do modlitwy. Dookoła postaci widzimy chmury oraz malutkie symbole. Pod postacią widzimy liczne drzewa. Na obrazie znajdują się pola, w które należy wpisać poprawne odpowiedzi. W prawym dolnym rogu zadania umieszczony jest przycisk „Sprawdź” służący sprawdzeniu poprawności jego wykonania, przycisk "Pokaż podpowiedź" oraz przycisk „Wyczyść”.

W puste pola wpisz właściwe określenia zaczerpnięte z Litanii Laterańskiej.

.................

.................

.................

.................

.................

.................

R1U5GATnLP3U5

Ćwiczenie 5

Zaznacz dwa dzieła, powstałe we wczesnym okresie twórczości Zurbarána. Możliwe odpowiedzi: 1. „Niepokalane poczęcie”. 2. „Zwiastowanie”, 3. „Modlitwa św. Franciszka o wybór nowego papieża”. 4. „Wystawienie ciała świętego Bonawentury”.

Zaznacz dwa dzieła, powstałe we wczesnym okresie twórczości Zurbarána. Możliwe odpowiedzi: 1. „Niepokalane poczęcie”. 2. „Zwiastowanie”, 3. „Modlitwa św. Franciszka o wybór nowego papieża”. 4. „Wystawienie ciała świętego Bonawentury”.

Zaznacz dzieła powstałe we wczesnym okresie twórczości Zurbarána.

• 1
• 2
• 3
• 4

Słownik pojęć

Słownik pojęć został opracowany na podstawie:

Słownik terminologiczny sztuk pięknych, opr. zbiorowe pod red. Krystyny Kubalskiej‑Sulkiewicz, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2003

Galeria dzieł sztuki

RFAXjm1oJgRSQ1

Ilustracja przedstawia obraz Francisco de Zurbarán „Chrystus przy kolumnie”. Na ilustracji znajduje się Chrystus stojący przy kolumnie. Mężczyzna ma skrzyżowane ręce za plecami. W pasie przyodziany jest w białą szatę. Przed mężczyzną na ziemi leżą porozrzucane tkaniny.

RzeKferB3NJJX1

Ilustracja przedstawia obraz Michelangelo Merisi da Caravaggio „Chrystus przy kolumnie”. Na ilustracji znajduje się Chrystus stojący przy kolumnie. Mężczyzna jest przywiązany rękoma do kolumny. W pasie przyodziany jest w białą szatę. Przed mężczyzną na ziemi leżą porozrzucane tkaniny. Obok Chrystusa stoi dwóch innych mężczyzn.

R158GIMZG9ZZ41

Ilustracja przedstawia obraz Francisco de Zurbarán pt. „Wystawienie ciała świętego Bonawentury”. Na centralnym punkcie ilustracji znajduje się łoże ze zmarłym świętym Bonawenturym. Mężczyzna ubrany jest w biała suknię oraz na głowie ma piuskę. W jego nogach znajduje się kardynalski kapelusz. Dookoła postaci widzimy tłum mężczyzn. Część z nich oddaje się modlitwie. Wśród zebranych znajdują się także Papież, Król, Biskup i inni członkowie rodów szlacheckich.

RxYBdNfpnksm41

Ilustracja przedstawia obraz Francisco de Zurbarán pt. „Modlitwa św. Franciszka o wybór nowego papieża”. Na obrazie widzimy klęczącego przed stołem świętego Franciszka. Mężczyzna ma dłonie złożone do modlitwy. Na stole widoczne jest czerwone okrycie, na którym stoi korona na tacy. Nad stołem znajduje się anioł pośród chmur. Z prawej strony obrazu widzimy mężczyzn - kardynałów w czerwonych ubraniach oraz trzy nieznane postacie w ciemnych ubraniach. Wszystkie postacie rozmawiają. W tle znajdują się budynki.

RB3Yel6jKrv901

Ilustracja przedstawia obraz Francisco de Zurbarán pt. „Święty Franciszek cudem zabalsamowany”. Na obrazie znajduje się święty Franciszek w długim, brązowym habicie. W pasie ma wiązanie ze sznura. Dłonie ma złączone oraz schowane w rękawach kostiumu. Mężczyzna spogląda w górę. Za postacią znajduje się ciemne tło.

R1AtK8Kl55ThU1

Ilustracja przedstawia obraz Francisco de Zurbarán pt. „Święty Franciszek klęczący z czaszką”. Na obrazie widzimy świętego Franciszka w pozycji klęczącej. Mężczyzna ubrany jest w brązowy habit. W ręku trzyma czaszkę. Łokciem opiera się na skale, na której znajduje się także książka. W tle za mężczyzną widoczne są liczne drzewa oraz zapadający zmrok.

RA7JdgjVWiQ6l1

Ilustracja przedstawia obraz Francisco de Zurbarána „Agnus Dei” („Baranek Boży”). Na ilustracji znajduje się biały baran leżący na ziemi. Zwierzę ma związane wszystkie kończyny.

R6AvNqhHidmrv1

Ilustracja przedstawia obraz Francisco de Zurbarán pt. „Zwiastowanie”. Na ilustracji znajduje się Maria podczas modlitwy. Kobieta klęczy przed ławką, na której leży otwarty modlitewnik. Ubrana jest w różowo-zieloną suknię. Obok znajduje się kosz z jasnymi tkaninami oraz wazon z liliami. Z prawej strony widzimy archanioła Gabriela. Mężczyzna ubrany jest w biało-pomarańczową suknię. Znajduje się w pozycji klęczącej, skrzyżowane dłonie trzyma na piersiach. W tle postaci znajduje się budynek. Natomiast nad nimi widzimy niebo z aniołami.

RLbCPDQbt5chd1

Ilustracja przedstawia obraz Francisco de Zurbarán pt. „Niepokalane Poczęcie”. Na obrazie znajduje się kobieta w różowej sukni oraz zielonym okryciu. Dłonie ma złożone do modlitwy. Dookoła postaci widzimy chmury oraz malutkie symbole. Są to: brama niebieska, dom złoty, gwiazda zaranna, wieża Dawidowa, zwierciadło sprawiedliwości oraz wieża z kości słoniowej. Pod postacią widzimy liczne drzewa.

RD4Av2ziWK9zh1

Ilustracja przedstawia obraz Esteban Murillo pt. „Niepokalane Poczęcie z Aranjuez”. Na obrazie znajduje się kobieta w białej sukni oraz niebieskim okryciu. Dłonie ma skrzyżowane oraz ułożone na piersiach. Kobieta spogląda w górę. Dookoła postaci widzimy chmury. Na wysokości stóp kobiety znajdują się małe, nagie aniołki.

Bibliografia

A. Bochnak, Historia sztuki nowożytnej, PWN, Warszawa 1981.

W. Tomkiewicz, Piękno wielorakie – sztuka baroku, Wiedza Powszechna, Warszawa 1971.

Wielcy Malarze, Ich życie, inspiracje i dzieło. Murillo, nr 71, 2003.