Renesans w Europie

Zainteresowanie starożytnością

W 1453 roku Konstantynopol, stolica wschodniej części cesarstwa rzymskiego (zwanego Bizancjum), został zdobyty przez Turków. Oznaczało to koniec istnienia tego państwa. Wielu uczonych bizantyjskich opuściło ojczyznę i przeniosło się
do bezpieczniejszych Włoch. Uczeni przywozili ze sobą starożytne rzymskie i greckie rękopisy oraz traktaty naukowe. Wywołało to we Włoszech fascynację starożytnością. Modne stało się studiowanie greckiej filozofii i czytanie rzymskich dzieł w języku łacińskim. Zachwycano się antyczną architekturą. Efektem tego był niezwykły rozwój sztuki wzorowanej na dziełach antycznych. Z tego powodu nową epokę w dziejach kultury nazwano renesansem lub odrodzeniem.

Głównym prądem intelektualnym epoki renesansu, był humanizm.  Rozwinął się
w XV i XVI w. we Włoszech, skąd jego wpływy rozprzestrzeniły się na całą Europę.  Nurt ten miał dwie charakterystyczne cechy: fascynację kulturą starożytnej Grecji i Rzymu, oraz antropocentryzmantropocentryzm antropocentryzm.  Hasłem humanizmu stała się maksyma Terencjusza: Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce. Więcej informacji na temat humanizmu znajdziesz w materiale: Renesans i humanizmPKod5BCwIRenesans i humanizm

Architektura renesansu

We Florencji powstało wiele budynków wzorowanych właśnie na starożytnych budowlach rzymskich. Do najwspanialszych zaliczamy katedrę Santa Maria del Fiore i pałac wybudowany dla rodu Medyceuszy.

R1SHkcGJohCRw

Widok z góry na pałac Medyceuszy. Widoczne są liczne budynki, ciasno ulokowane. W centralnym punkcie placu, znajduje się największy budynek, zbudowany w kształcie litery C. Zbudowany jest z kamienia, pokryty dachówką. Na dwóch kondygnacjach, są rozmieszczone okna. Jest ich bardzo dużo i rozmieszczone są ciasno. Rozciągają się wokół budynku. Kolejne budynki są mniejsze. Również są pokryte dachówką. Są otynkowane (jasnymi kolorami).

R1PbWPvFLbHEF

Ilustracja przedstawia wewnętrzny dziedziniec na placu pałacu Medyceuszy. Widoczne są trzy ściany zabudowań. Ściana frontowa ma na parterze duże okna, z okiennicami. Na pierwszym piętrze także są okna i zewnętrzy balkon, o całej długości ściany. Ów balkon jest też widoczny na ścianie po prawej stronie. Na podłożu dziedzińca jest trawa i betonowe alejki. W prawym dolnym rogu, widać fragment podstawy fontanny. Na środku placu stoi rzeźba. Otaczają ją drzewka mandarynek, posadzone w dużych glinianych donicach. Donice z drzewkami są ustawione obok siebie w wzdłuż i poprzek placu dziedzińca.

Ciekawostka

Katedra florencka

W XV wieku wzniesiono we Florencji nową katedrę, którą wykończono w sposób nietypowy, jak na ówczesne czasy. Jej budowę rozpoczęto wprawdzie w obowiązującym w średniowiecznej Europie stylu gotyckim, jednak później zupełnie zmieniono projekt. Cechą charakterystyczną nowej świątyni była ogromna kopuła, górująca nad całym miastem. Rozwiązanie to stało się wkrótce niezwykle modne i w wielu miastach włoskich zaczęto budować podobne kościoły. Kopułę ma również wybudowana w XVI wieku Bazylika św. Piotra w Rzymie, najbardziej znana świątynia katolicka na świecie. Bazylika to czołowe dzieło z okresu renesansu i baroku.

RGwEgp8F2jiWp

Zdjęcie przedstawia widok z daleka na katedrę. Katedra jest monumentalnych rozmiarów, w porównaniu z innymi zabudowaniami, które są wokół niej ulokowane. Katedra jest zbudowana na planie krzyża łacińskiego. Fasada bazyliki została zaprojektowana i wykonana w stylu gotyckim. Po lewej stronie jest wysoka, wąska wieża, zaś po prawej stronie widoczna wysoka kopuła. Wieża jest bogato zdobiona, na trzech kondygnacjach są wysokie okna. Na najwyższym piętrze katedry i kopuły są w ulokowane w rzędzie okrągłe okna. W oddali widoczna jest panorama na góry.

RhWlMm7aT1pm3

Zdjęcie przedstawia bazylikę. Budynek jest monumentalny, trzykondygnacyjny. Składa się z prostokątnej budowli zwieńczonej wysoką kopuła. Po lewej i prawej strony kopuły, umieszczone są po jednej małej kopule. Fasada budynku jest bogato zdobiona. Na jej szczycie ustawionych zostało trzynaście posągów. Na fasadzie znajdują się kolumny, które sięgają do pierwszego piętra. Na samej górze budynku, w prawym i lewym górnym rogu znajdują się zegary. Obok bazyliki są ulokowane budynki.

R1bwvTiJXby6Z

Obraz przedstawia wnętrze Panteonu. Wnętrze kopuły jest ogromne i wysokie. Na samej górze jest otwór, który oświetla wnętrze. Na samym dole kopuły są widoczne kolumny, półkoliste wnęki, w których znajdują się rzeźby. Wyżej są wnęki, swym wyglądem przypominające okna. Sama góra kopuły jest udekorowana kwadratami, ułożonymi jeden, obok drugiego. W kopule jest dużo ludzi: mężczyźni, kobiety, zakonnicy. Są chaotycznie rozlokowani. Jedni rozmawiają między sobą, inni klęczą, inni przemieszczają się.

Nowe spojrzenie na świat

Badaczy, znawców kultury i języków starożytnych zaczęto nazywać humanistami
(od łacińskiego słowa humanus – ludzki). W centrum zainteresowania stawiali oni człowieka i jego życie we wszystkich jego przejawach w odróżnieniu od średniowiecznego koncentrowania się na Bogu i wierze. Humaniści jako swoje hasło przyjęli cytat z dzieła rzymskiego pisarza 'Człowiekiem jestem, nic, co ludzkie nie jest mi obce'. Uważali, że Bóg stworzył człowieka na swoje podobieństwo, więc jest on istotą, którą trzeba akceptować i się nią zachwycać. Humaniści włoscy podróżowali po całej Europie, dlatego nowe idee stawały się popularne również w innych krajach, także w Polsce.

R1cLwHTGzxOS3

Obraz przedstawia postać, która jest ubrana w szatę sięgającą do kostek. Na głowie ma chustkę. Prawą rękę ma zgiętą w łokciu i uniesioną ku górze. W lewej ręce trzyma książkę. Pod postacią jest napis: Dominvs Francischvs Petrarcha. Dookoła postaci jest jasna ramka. Po lewej i prawej stronie widać fragmenty kolumn. Tło obrazu stanowi ciemny kolor.

RxM7jE3ZcHpun

Obraz przedstawia osobę, która jest ubrana w szatę sięgającą do kostek. Na głowie ma czapkę. Lewą rękę ma zgiętą w łokciu i uniesioną ku górze. W prawej ręce trzyma książkę. Pod postacią jest napis: Dantes Di Alegier’s Florentini. Dookoła postaci jest jasna ramka. Po prawej stronie widać fragment kolumny. Tło obrazu stanowi ciemny kolor.

Człowiek renesansu

W epoce renesansu podziwiano ludzi dobrze wykształconych, aktywnych i przedsiębiorczych. Ideałem człowieka renesansu byli uczeni i artyści, którzy
nie skupiali się tylko na jednej dziedzinie, ale byli wszechstronni. Posiadali różne umiejętności, mieli rozległą wiedzę, którą wykorzystywali w różnych dziedzinach. Przedstawicielami swojej epoki byli:

• Leonardo da Vinci [czyt.: winczi] – konstruktor, wynalazca, malarz, poeta, muzyk, matematyk.

• Michał Anioł – włoski rzeźbiarz, malarz, architekt, poeta.

• Rafael Santi - malarz i architekt.

• Erazm z Rotterdamu -  filozof, pedagog, propagator kultury antycznej, pisarz, myśliciel chrześcijański, katolicki duchowny.

• Mikołaj Kopernik -  prawnik, urzędnik, dyplomata, lekarz i niższy duchowny katolicki, doktor prawa kanonicznego, zajmujący się również astronomią i astrologią, matematyką, ekonomią, strategią wojskową, kartografią i filologią.

• Galileusz -  astronom, astrolog, matematyk, fizyk doświadczalny, inżynier‑wynalazca.

Leonardo da Vinci

Był jednym z najwszechstronniej uzdolnionych ludzi w dziejach świata, jednak największą sławę przyniosło mu malarstwo. Od lat jego obrazy należą do najbardziej znanych dzieł światowej kultury. Leonardo był perfekcjonistą, dlatego nad obrazami pracował bardzo wolno i długo, a wielu z nich nigdy nie ukończył. Do dziś zachowało się zaledwie kilkanaście skończonych dzieł genialnego Włocha.

RgjNq4bWXc97G

Rysunek przedstawia starego człowieka z licznymi zmarszczkami, sumiastymi brwiami. Na czubku głowy nie ma włosów, tylko po bokach - są one bardzo długie. Ma długą, sięgającą do klatki piersiowej brodę.

Szkic autorstwa Leonarda da Vinci. Powstał około 1490 roku. Przedstawia idealnie symetryczne ciało ludzkie wpisane w okrąg i kwadrat. Wzorowany był na starożytnym traktacie rzymskim.

R1REJ4YfzY7qY

Rysunek przedstawia figurę nagiego mężczyzny w dwóch nałożonych na siebie pozycjach, wpisaną w okrąg i kwadrat. Mężczyzna, ma kręcone włosy sięgające ramion. Widoczne są genitalia mężczyzny. Jedna pozycja mężczyzny ma rozłożone ręce na wysokości ramion i nogi ustawione prosto, jedna przy drugiej. Druga pozycja mężczyzny ma nogi rozstawione i ręce uniesione ku górze, na wysokość głowy. Rysunkowi towarzyszy tekst na górze i na dole rysunku, sporządzony tzw. pismem lustrzanym.

Dama z gronostajem to jedyny obraz Leonarda da Vinci, który znajduje się w Polsce. Przechowywany jest w Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie. Jak większość obrazów Leonarda namalowany został na desce.

RZ8c1ZyxC2uQK

Portret kobiety ubranej w sukienkę z kwadratowym dekoltem. Włosy ma gładko uczesane z przedziałkiem po środku. Włosy zakrywają uszy i zachodzą pod brodę. Na czole kobieta ma okalającą głowę cienką przepaskę. Bezpośrednio nad brwiami na cienki, złoty łańcuszek. Szyję kobiety oplata sznur czarnych korali zawiniętych dwa razy wokół szyi. Suknia jest koloru niebieskiego i bordowego. Kobieta patrzy w lewą stronę. Na lewym ręku trzyma białego, niewielkiego gronostaja. Jej prawa dłoń dotyka grzbietu i szyi zwierzątka. Gronostaj patrzy w tym samym kierunku co kobieta.

Malowidło ścienne Leonarda 'Ostatnia Wieczerza' znajduje się w Mediolanie. Przedstawia Jezusa i jego uczniów podczas ostatniej wieczerzy. Obraz jest w bardzo złym stanie, mimo podejmowanych prób konserwacji.

R14myGtGavZH8

Fresk przedstawia scenę wieczerzy. W bogato dekorowanym pomieszczeniu na środku jest długi stół. Za stołem, wzdłuż jego długiego i dwóch mniejszych boków, siedzą obok siebie uczniowie (apostołowie), otaczając Chrystusa. Chrystus siedzi w centralnym miejscu. Stół przykryty jest białym obrusem. Znajdują się na nim naczynia oraz chleb. Na obrazie przedstawiono perspektywę. Na ścianie za stołem są trzy okna.

Ciekawostka

Mona Lisa to najsłynniejszy i najdroższy obraz na świecie. Znajduje się w muzeum Luwr w Paryżu. Obraz został zamówiony przez włoskiego mieszczanina Franciszka Giocondo [czyt.: dżiokondo] i przedstawia jego żonę. Ponieważ Leonardo
nie dotrzymał terminu wykonania obrazu, mieszczanin odmówił zapłaty i Leonardo nie dał mu dzieła. Artysta wiele lat woził obraz ze sobą i ciągle nad nim pracował.
Po śmierci malarza obraz został we Francji.
Malarstwo Leonarda charakteryzowało się nie tylko wiernym oddaniem cech osoby portretowanej, ale również pokazaniem jej nastroju. Widzów do dziś fascynuje zagadkowy uśmiech modelki, na którego temat powstało mnóstwo fantastycznych teorii. A co ty sądzisz o wyrazie twarzy Mony Lisy?

Rb7cElk3yAMW6

Portret przedstawia kobietę siedzącą na balkonie. Jej ciało ustawione jest pod kątem, a twarz zwrócona jest w kierunku widza. Ubrana jest w skromną szatę, na której brak jest oznak pozycji społecznej, majątkowej czy dworskiej. Kobieta ma włosy sięgające za ramiona, z przedziałkiem po środku. Są gładkie, ku końcom lekko falowane. Ręce jej opierają się o oparcie krzesła. Są założone jedna na drugą. Za nią artysta ustawił wysoki mur, a dalej melancholijny krajobraz pocięty zygzakowatymi liniami ścieżek i wijących się potoków.

Michał Anioł

Choć był człowiekiem o wszechstronnych zainteresowaniach i talentach, uważał siebie przede wszystkim za rzeźbiarza, ale zatrudniano go również jako malarza czy architekta. Już w młodym wieku zyskał tak wielką sławę, że papież Juliusz II zaprosił go do Rzymu na swój dwór.

Michał Anioł ozdobił malowidłami sklepienia Kaplicy Sykstyńskiej w Watykanie. Przedstawił na nich biblijną historię ludzkości. Najsłynniejszy z freskówfresk fresków przedstawia Stworzenie Adama.

R1QdFaDy5ktv8

Fresk przedstawia scenę z Księgi Rodzaju, w której Bóg daje życie Adamowi, pierwszemu człowiekowi. Jahwe jest przedstawiony jako starszy człowiek z brodą w jasnoróżowej zwiewnej szacie. Spoczywa na rozłożystej purpurowej szacie, razem z kilkoma cherubinami. Jego lewe ramię obejmuje kobietę, prawdopodobnie Ewę, która dopiero czeka w niebie na bycie stworzoną. Adam przedstawiony jest na wpółleżąco na tle zielonych ogrodów i błękitnych wód Edenu. Jest nagi. Prawą nogę ma wyprostowaną, lewą zgiętą w kolanie. Prawe ramię Boga wysuwa się, aby przekazać iskrę życia do palca Adama. Palce Boga i Adama znajdują się w bardzo niewielkiej odległości od siebie. W każdym z rogów fresku są przedstawione nagie postacie.

Jedną z cech charakterystycznych sztuki renesansu było przedstawianie nagich postaci podobnie, jak to czyniono w starożytności. Aby dobrze oddać kształt człowieka, należało znać jego budowę.

Rzeźbą, która przyniosła wielką sławę Michałowi Aniołowi, był Dawid. Posąg, mierzący prawie cztery i pół metra wysokości, powstał w latach 1501–1504. Jest uważany za wzór renesansowej rzeźby. Przez ponad 350 lat stał on na głównym placu Florencji. Obecnie przechowywany jest w muzeum we Florencji, a na placu postawiono kopię rzeźby.

R1c5pKuLOCmM0

Zdjęcie przedstawiające rzeźbę nagiego mężczyzny. Ciało jego jest młode, smukłe, wysportowane. Widoczne są genitalia mężczyzny. Jego lewa noga jest lekko zgięta w kolanie, stopa opiera się na palcach. Prawa ręka jest położona wzdłuż prawej nogi. Lewa ręka dotyka lewego ramiona. Mężczyzna patrzy w lewą stronę. Ma krótkie, kręcone włosy. Tło stanowią białe ściany kopuły.

Wynalezienie druku

Od początku istnienia pisma przez wiele wieków wszystkie teksty pisano ręcznie.
Nie inaczej było w średniowieczu, kiedy to książki przepisywali nieliczni wykształceni duchowni. Były one niezwykle drogie – za jedną można było kupić kilka wsi! W połowie XV wieku niemiecki złotnik Jan Gutenberg wpadł na pomysł, jak w łatwy sposób zastąpić pracochłonne ręczne pisanie książek. W tym celu stworzył metalowe czcionki, na których wyryta była osobno każda litera. Wynalazek pozwolił na drukowanie książek w wielu egzemplarzach. Dzięki książkom idee humanizmu rozprzestrzeniały się szybko po Europie.

Gutenberg założył również pierwszą w Europie drukarnię. Najstarszą wydrukowaną przez niego książką była Biblia. Jedyny w Polsce egzemplarz dwutomowej Biblii Gutenberga przechowuje Muzeum Diecezjalne w Pelplinie znajdujące się tuż obok pocysterskiego klasztoru.

ReZECgfLZ2yx2

Zdjęcie przedstawia otwartą biblię. Pośrodku jest cienki pasek, stanowiący zakładkę. Tekst napisany jest na każdej stronie w dwóch kolumnach. Grzbiet książki jest koloru złotego. Książka jest na plastikowym stojaku. Po prawej stronie jest karta z zapisanym tekstem.

R10vJfH6ehxjq

Zdjęcie przedstawia małe pudełka połączone ze sobą, w których znajdują się małe prostokąty, czyli czcionki. Na górze pudełek przedstawiony jest ułożony tekst, który składa się z dopasowanych do siebie prostokątnych czcionek. Na każdej czcionce są wykute litery. Dopasowanie odpowiednich czcionek, tworzy wyraz.

Ciekawostka

Słowo 'druk' pochodzi z języka niemieckiego. Umoczone w tuszu czcionki należało mocno docisnąć do papieru. W języku niemieckim słowo 'drücken' [czyt.: dryken] oznacza 'przycisnąć'. Czcionki przyciskano do papieru w specjalnej prasie.

R1I23SjUi0QoD

Zdjęcie przedstawia maszynę drukarską z drewnianą obudową i metalowymi elementami na tle ściany z opisami maszyny oraz przykładami druku. Maszyna jest potężnych rozmiarów, a jej trzon stanowią dwie długie nogi ciągnące się przez całą wysokość maszyny. W środku maszyny są metalowe pokrętła, rączka i haczyki. W 1/3 wysokości przez maszynę przechodzi stół, gdzie dociskane są elementy maszyny.

RTo1blzV4p8Om

Rycina przedstawia czterech mężczyzn pracujących przy składaniu książek. Dwaj z nich nakładają farbę na czcionki. Są widoczni w oddali. Dwaj odbijają tekst na papierze. Przed nimi leżą w dwóch rzędach kartki. Te po lewej są zapisane, po prawej są czyste. Na ścianie po prawej stronie wiszą narzędzia drukarskie.