R1ZJk7JxJk6ZY

Samorządowa Szkoła Podstawowa nr 2 im. Dzieci Wrzesińskich we Wrześni Samorządowa Szkoła Podstawowa nr 2 im. Dzieci Wrzesińskich we Wrześni Źródło: Klabon, licencja: CC BY-SA 4.0.

Wprowadzenie

Na stronie internetowej szkoły podstawowej we Wrześni można przeczytać ciekawą historię.

Na przełomie XIX i XX wieku w szkołach ludowych [czyli podstawowych] na terenie Wielkopolski lekcje odbywały się w  języku niemieckim. Po polsku nauczano tylko religii i śpiewu kościelnego. Jednak w marcu 1901 roku inspektor szkolny w miejscowości Września otrzymał pismo, w którym regencja [tu: miejscowa administracja] zawiadamiała, że od nowego roku szkolnego również nauczanie religii należy prowadzić w języku niemieckim. Polecono zakupić dla biedniejszych uczniów niemieckie katechizmy.

Gdy zaczął się nowy rok szkolny, dzieci z najstarszej klasy postanowiły nie przyjąć niemieckich katechizmów oraz odmówiły udzielania odpowiedzi w języku niemieckim – zastosowały bierny opór. Z początku nauczyciele łagodnie namawiali i przekonywali oporne dzieci. Z czasem jednak posypały się groźby, dwugodzinne kary aresztu, wymierzono nawet karę chłosty (2 i 13 maja) najbardziej zbuntowanym dzieciom – Bronisławie Śmidowicz i Stanisławowi Jerszyńskiemu. Zastosowany masowy areszt nie wpłynął na zmianę postawy uczniów, a w ich obronie stanęli rodzice.

Kulminacja wydarzeń wrzesińskich przypadła na 20 maja, kiedy do szkoły przybył inspektor Winter. Wobec 26 uczniów z klasy I zarządził dwugodzinny areszt, w czasie którego miały nauczyć się po niemiecku słów pieśni Kto się w opiekę. O godzinie 12 zwolniono do domu tych, którzy wykonali zadanie. „Czternaścioro dzieci – relacjonował później inspektor Winter – które orzekły, iż nie będą uczyły się religii po niemiecku, postanowiłem ukarać przykładnie. Zarządziłem, ażeby wszystkie po kolei otrzymały chłostę z ręki nauczyciela Schölzchena. Dzieci otrzymały 4 do 8 uderzeń po siedzeniu i po rękach”. Pobite dzieci wychodziły ze szkoły z płaczem. Niektóre miały ręce tak spuchnięte, że niosły książki pod pachami. Sześćdziesiąt lat później Leokadia Wojciechowska‑Stankowska tak wspominała to wydarzenie: „lekarz po zbadaniu moich rąk wypisał zaświadczenie, że mam uraz cielesny. Miałam tak opuchnięte i obolałe ręce, że przez dwa tygodnie nie mogłam pisać ani rysować”.

Na podstawie informacji ze strony internetowej: www.ssp‑2.wrzesnia.pl.

R1MCOi9RSFpv6

Dzieci z Wrześni Dzieci z Wrześni Źródło: licencja: CC 0.

Zadanie na rozgrzewkę

Bohaterskie dzieci – strajk szkolny we Wrześni

O strajku uczniów ze szkoły we Wrześni usłyszała cała Europa. Opinia publiczna dowiedziała się o brutalnych metodach działania władz niemieckich oraz o tym, że Polacy sprzeciwiają się germanizacjij0000008NFB6v32_000tp001germanizacji.

Także w zaborze rosyjskim pod koniec XIX i na początku XX wieku (na tak zwanych ziemiach zabranychj0000008NFB6v32_000tp002ziemiach zabranych – czyli włączonych do Rosji w XVIII wieku – już wcześniej) szkoła była miejscem rusyfikowaniaj0000008NFB6v32_000tp003rusyfikowania polskich dzieci. Nawet na przerwach musiały rozmawiać po rosyjsku. Ich losy przedstawił Stefan Żeromski w książce Syzyfowe prace.

Ludzie sukcesu

Niektórzy Polacy, mimo zaborów, potrafili znaleźć swoje miejsce w życiu i osiągnąć sukces, a przy tym zasłużyć się dla Polski i Polaków. Albo przynajmniej walczyli o swoje, nie uciekając się do walki zbrojnej. Do takich osób należały między innymi te wymienione w tabeli.

Wskazówki:

• Pierwszy w kolejności alfabetycznej był w swoim życiu kolejno: nauczycielem, właścicielem warsztatu, a potem fabryki maszyn rolniczych, wreszcie redaktorem gazety w Poznaniu. Swoją wiedzą fachową dzielił się także w książkach.

• Z tych samych okolic pochodził prosty chłop, Michał Drzymała, który próbował sprytnie ominąć antypolskie zarządzenia zaborcy.

• Jedyna kobieta wśród bohaterów tego zadania urodziła się pod berłemj0000008NFB6v32_000tp004pod berłem cara, tak jak zaprezentowany w  tabeli ksiądz (a zarazem geograf i geolog). Potem jednak zamieszkała na ziemiach innego władcy niż wszyscy pozostali nasi bohaterowie. Była znana nie tylko jako autorka książek dla dzieci (np. O krasnoludkach i sierotce Marysi), lecz także jako działaczka na rzecz kobiet, ludzi biednych i prześladowanych, w tym cierpiących ucisk narodowy.

Galicja, czyli zabór austriacki

W II połowie XIX wieku i na początku wieku XX najłatwiej żyło się Polakom w zaborze austriackim, gdzie cieszyli się dużą autonomią i mogli „robić swoje”. Nie byli germanizowani jak dzieci we Wrześni ani rusyfikowani jak mieszkańcy zaboru rosyjskiego po upadku powstania styczniowego. Mieszkający tam Polacy wykorzystali tę sytuację, by rozwijać polską naukę, kulturę i sztukę. We Lwowie działał Uniwersytet Jana Kazimierza. W Krakowie – Uniwersytet Jagielloński. Uroczyście obchodzono rocznice ważnych wydarzeń z dziejów Polski, na które przybywali Polacy z pozostałych zaborów oraz z emigracji.

Podsumowanie