RTEPMnwUInT66

Róbmy swoje! Postawy Polaków pod zaborami

Historyczna szkoła we Wrześni
domena publiczna
R1UbSY908eiY811
Źródło: a. nn., licencja: CC BY 3.0.
R1ZJk7JxJk6ZY
Samorządowa Szkoła Podstawowa nr 2 im. Dzieci Wrzesińskich we Wrześni
Klabon, licencja: CC BY-SA 4.0

Wprowadzenie

Na stronie internetowej szkoły podstawowej we Wrześni można przeczytać ciekawą historię.

Na przełomie XIX i XX wieku w szkołach ludowych [czyli podstawowych] na terenie Wielkopolski lekcje odbywały się w  języku niemieckim. Po polsku nauczano tylko religii i śpiewu kościelnego. Jednak w marcu 1901 roku inspektor szkolny w miejscowości Września otrzymał pismo, w którym regencja [tu: miejscowa administracja] zawiadamiała, że od nowego roku szkolnego również nauczanie religii należy prowadzić w języku niemieckim. Polecono zakupić dla biedniejszych uczniów niemieckie katechizmy.

Gdy zaczął się nowy rok szkolny, dzieci z najstarszej klasy postanowiły nie przyjąć niemieckich katechizmów oraz odmówiły udzielania odpowiedzi w języku niemieckim – zastosowały bierny opór. Z początku nauczyciele łagodnie namawiali i przekonywali oporne dzieci. Z czasem jednak posypały się groźby, dwugodzinne kary aresztu, wymierzono nawet karę chłosty (2 i 13 maja) najbardziej zbuntowanym dzieciom – Bronisławie Śmidowicz i Stanisławowi Jerszyńskiemu. Zastosowany masowy areszt nie wpłynął na zmianę postawy uczniów, a w ich obronie stanęli rodzice.

Kulminacja wydarzeń wrzesińskich przypadła na 20 maja, kiedy do szkoły przybył inspektor Winter. Wobec 26 uczniów z klasy I zarządził dwugodzinny areszt, w czasie którego miały nauczyć się po niemiecku słów pieśni Kto się w opiekę. O godzinie 12 zwolniono do domu tych, którzy wykonali zadanie. „Czternaścioro dzieci – relacjonował później inspektor Winter – które orzekły, iż nie będą uczyły się religii po niemiecku, postanowiłem ukarać przykładnie. Zarządziłem, ażeby wszystkie po kolei otrzymały chłostę z ręki nauczyciela Schölzchena. Dzieci otrzymały 4 do 8 uderzeń po siedzeniu i po rękach”. Pobite dzieci wychodziły ze szkoły z płaczem. Niektóre miały ręce tak spuchnięte, że niosły książki pod pachami. Sześćdziesiąt lat później Leokadia Wojciechowska‑Stankowska tak wspominała to wydarzenie: „lekarz po zbadaniu moich rąk wypisał zaświadczenie, że mam uraz cielesny. Miałam tak opuchnięte i obolałe ręce, że przez dwa tygodnie nie mogłam pisać ani rysować”.

Na podstawie informacji ze strony internetowej: www.ssp‑2.wrzesnia.pl.

R1MCOi9RSFpv6
Dzieci z Wrześni
licencja: CC 0

Zadanie na rozgrzewkę

Ćwiczenie 1
R1bDjP1ycn3SU1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000008NFB6v32_00000011

Bohaterskie dzieci – strajk szkolny we Wrześni

Ćwiczenie 2
RPtgnz9VEmTyt1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

O strajku uczniów ze szkoły we Wrześni usłyszała cała Europa. Opinia publiczna dowiedziała się o brutalnych metodach działania władz niemieckich oraz o tym, że Polacy sprzeciwiają się germanizacjij0000008NFB6v32_000tp001germanizacji.

Także w zaborze rosyjskim pod koniec XIX i na początku XX wieku (na tak zwanych ziemiach zabranychj0000008NFB6v32_000tp002ziemiach zabranych – czyli włączonych do Rosji w XVIII wieku – już wcześniej) szkoła była miejscem rusyfikowaniaj0000008NFB6v32_000tp003rusyfikowania polskich dzieci. Nawet na przerwach musiały rozmawiać po rosyjsku. Ich losy przedstawił Stefan Żeromski w książce Syzyfowe prace.

j0000008NFB6v32_000tp001
j0000008NFB6v32_000tp002
j0000008NFB6v32_000tp003
j0000008NFB6v32_0000001E

Ludzie sukcesu

Niektórzy Polacy, mimo zaborów, potrafili znaleźć swoje miejsce w życiu i osiągnąć sukces, a przy tym zasłużyć się dla Polski i Polaków. Albo przynajmniej walczyli o swoje, nie uciekając się do walki zbrojnej. Do takich osób należały między innymi te wymienione w tabeli.

R1ekAVZK9mq941
Ludzie sukcesu
Ludzie sukcesu, różne, licencja: CC BY 3.0
1
Ćwiczenie 3
RIwZyY2KGgrad1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Wskazówki:

  • Pierwszy w kolejności alfabetycznej był w swoim życiu kolejno: nauczycielem, właścicielem warsztatu, a potem fabryki maszyn rolniczych, wreszcie redaktorem gazety w Poznaniu. Swoją wiedzą fachową dzielił się także w książkach.

  • Z tych samych okolic pochodził prosty chłop, Michał Drzymała, który próbował sprytnie ominąć antypolskie zarządzenia zaborcy.

  • Jedyna kobieta wśród bohaterów tego zadania urodziła się pod berłemj0000008NFB6v32_000tp004pod berłem cara, tak jak zaprezentowany w  tabeli ksiądz (a zarazem geograf i geolog). Potem jednak zamieszkała na ziemiach innego władcy niż wszyscy pozostali nasi bohaterowie. Była znana nie tylko jako autorka książek dla dzieci (np. O krasnoludkach i sierotce Marysi), lecz także jako działaczka na rzecz kobiet, ludzi biednych i prześladowanych, w tym cierpiących ucisk narodowy.

Ćwiczenie 4
RFweN0RmsAD5y1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j0000008NFB6v32_000tp004
j0000008NFB6v32_00000028

Galicja, czyli zabór austriacki

W II połowie XIX wieku i na początku wieku XX najłatwiej żyło się Polakom w zaborze austriackim, gdzie cieszyli się dużą autonomią i mogli „robić swoje”. Nie byli germanizowani jak dzieci we Wrześni ani rusyfikowani jak mieszkańcy zaboru rosyjskiego po upadku powstania styczniowego. Mieszkający tam Polacy wykorzystali tę sytuację, by rozwijać polską naukę, kulturę i sztukę. We Lwowie działał Uniwersytet Jana Kazimierza. W Krakowie – Uniwersytet Jagielloński. Uroczyście obchodzono rocznice ważnych wydarzeń z dziejów Polski, na które przybywali Polacy z pozostałych zaborów oraz z emigracji.

Polecenie 1

Poniżej znajdują się pamiątki związane z dwiema rocznicami. Na podstawie dat określ, jakie wydarzenia upamiętniano.

uzupełnij treść
R1COXdeOlK4zT1
Lwów 1894
Andrzej Otrębski, licencja: CC BY-SA 3.0
RjD5XpbvEFHTu1
Kraków 1910
Zygmunt Put, licencja: CC BY-SA 4.0
Polecenie 2

Przyjrzyj się pocztówce przedstawiającej rocznicowe obchody w roku 1910 i wymień trzy elementy, które świadczą o tym, że była to wielka uroczystość.

uzupełnij treść
R1EXJ4ZE8Sjau1
Uroczystość odsłonięcia Pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie, 15 lipca 1910 r.
Uroczystość odsłonięcia Pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie, 15 lipca 1910 r., domena publiczna
j0000008NFB6v32_0000002Z

Podsumowanie

Co wiem?

Choć życie pod zaborami było ciężkie, w każdym zaborze byli Polacy, którzy potrafili osiągnąć sukces, a równocześnie nie zatracili polskości, a nawet przyczynili się do jej rozwoju. Stanisław Staszic rozwijał gospodarkę i szkolnictwo w Królestwie Polskim. Hipolit Cegielski założył wielkie zakłady przemysłowe w Poznaniu. Maria Konopnicka tworzyła polską literaturę i podtrzymywała ducha oporu. Michał Drzymała pokazał, jak walczyć z represjami władz niemieckich, używając środków prawnych. Dzięki dzieciom z Wrześni o germanizacji ludności polskiej dowiedział się cały świat, a opór przeciw niej przybrał na sile.

Co potrafię?
  • Argumentować na podstawie fotografii.

  • Uporządkować wydarzenia na podstawie przeczytanego tekstu.

R13EHxKyTsDr91
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Zapamiętaj!

Wyszukaj w Internecie nagranie utworu Róbmy swoje Wojciecha Młynarskiego i odpowiedz na pytania.

Ćwiczenie 5

Do jakich trzech wydarzeń nawiązuje piosenka?

Ćwiczenie 6

Jak można ją odnieść do postaw Polaków pod zaborami?

Ćwiczenie 7

W jaki sposób Ty możesz dziś realizować przesłanie piosenki „Róbmy swoje”? Jakie problemy stoją przed Tobą? Jakie masz pomysły na ich pokonanie?