Ja wśród moich najbliższych

Role społeczne. Kim byłem? Kim jestem? Kim będę?

Role społeczne

Odgrywając role społeczne, staramy się spełniać oczekiwania stawiane nam przez grupy, w których funkcjonujemy. Jednak jesteśmy osobami o określonych cechach i doświadczeniach. Tym samym, w odgrywanej przez każdego z nas roli społecznej spotykają się uniwersalne normy (oczekiwania wobec roli) i nasza niepowtarzalność jako jednostki (czyli konkretne działania i zachowania).

Jeśli chcesz wiedzieć więcej

Etapy życia

Przyjrzyjmy się rolom społecznym dziecka i dorosłego. Oczekiwania wobec każdej z tych ról odwołują się zarówno do cech, które uważa się za wrodzone, jak i  cech oraz umiejętności, które powinno się nabyć.

JESTEM DZIECKIEM

Już w dzieciństwie spędzamy czas poza domem i wchodzimy w relacje z grupą rówieśniczą. Uczymy się bycia kolegą: wspólnej zabawy, wymyślania sposobów spędzania wolnego czasu, pomocy innym. Dorośli mają swoje oczekiwania wobec dzieci, np. posłuszeństwa, gotowości do uczenia się i zdobywania kolejnych umiejętności. Jako wnuczek lub wnuczka w określony sposób wyrażamy swoje uczucia, przywiązanie do dziadków i babć, np. przygotowując skromne upominki i wręczając je w dniach 21 i 22 stycznia. W przedszkolu i szkole stajemy się uczniami. Zaczynamy podlegać obowiązkowi edukacji - większości z was rola ucznia kojarzy się zapewne z mnóstwem zadań, koniecznością podejmowania kolejnych wyzwań. Jednak jako nastolatkowie macie dostęp do wielu rzeczy, prawo do rozwijania swoich zainteresowań. Nikt nie oczekuje (a polskie prawo nawet tego zabrania) podejmowania pracy zarobkowej przez osoby poniżej 16. roku życia.

JESTEM DOROSŁYM

Kolejnym etapem życia jest dorosłość. Zmieniają się wtedy nasze role w rodzinie i społeczeństwie. Zaczynamy sami decydować o własnej przyszłości i ponosimy odpowiedzialność (np. prawną) za nasze decyzje. Mamy zobowiązania wobec naszych życiowych partnerów oraz swoich dzieci, w pewnym okresie życia również naszych rodziców. W dorosłym życiu odgrywamy też rolę pracodawcy lub pracownika. Bez względu na to, w jakim zawodzie pracujemy i jaka rola społeczna jest nam przypisana, powinniśmy pamiętać, że od jej właściwego wypełniania zależy nie tylko pomyślność i bezpieczeństwo ekonomiczne naszej rodziny, ale też dobro innych ludzi. Dlatego bardzo często poszczególne zawody tworzą własne kodeksy etyczne.

Z biegiem lat zaczynamy odgrywać kolejne role społeczne, np. w życiu rodzinnym stajemy się dziadkami i babciami. Możemy też podejmować inne zobowiązania społeczne, np. zaangażować się w działalność polityczną.

Znaczenie więzi społecznych w odgrywaniu ról społecznych

Pierwsze więzi łączą nas z członkami rodziny. Mają one charakter przede wszystkim emocjonalny i dotyczą wzajemnego zaspokajania potrzeb w gronie najbliższych. Dzięki więziom w rodzinie uczymy się empatii i odpowiedzialności, które są fundamentem większości ról społecznych. Więzi koleżeńskie sprawiają, że współpraca czy życzliwość okazują się naturalnym elementem odgrywania roli kolegi/koleżanki. Jeśli podzielamy z naszymi nauczycielami pasje czy zainteresowania, to rola ucznia okazuje się fantastyczną przygodą. Można powiedzieć, że więzi stanowią serce ról społecznych, które dzięki naszym związkom z innymi ludźmi stają się naszą formą doświadczania świata, nie zaś narzuconymi odgórnie obowiązkami.

Jeśli chcesz wiedzieć więcej

Specyficznym rodzajem ról są odgrywane przez nas role grupowe.

Podsumowanie

Przez całe życie odgrywamy różne role społeczne. Wynikają one np. z naszego wieku, płci, sytuacji życiowej czy dokonywanych wyborów i predyspozycji. Przygotowanie do odgrywania większości ról społecznych zaczyna się już w dzieciństwie. Abyście mogli z sukcesem odgrywać różne role społeczne, powinniście być do nich przygotowani i przekonani o ich wartości i znaczeniu. Nie zawsze jest to możliwe. Pamiętajcie, że niejednokrotnie będziecie musieli sprostać kilku zadaniom jednocześnie. Będziecie godzili wymagania wynikające z odgrywania kilku ról społecznych, dokonywali wyborów, rozwiązywali konflikty. To bardzo trudne zadanie, ale potrafi sprawić, że życie to pasjonująca przygoda.

Literatura uzupełniająca

Goffman E., Człowiek w teatrze życia codziennego, Aletheia, Warszawa 2008. Goodman N., Wstęp do socjologii, Zysk i S‑ka, Poznań 2001.
Sztompka P., Socjologia. Analiza społeczeństwa, Znak, Kraków 2012.

1. Tomek i jego brat bliźniak mają zupełnie inne zainteresowania. Jeden uwielbia czytać książki, a drugi interesuje się sportem. Często nie daje się tego pogodzić, kiedy rodzice planują wspólny urlop.

2. Anna martwi się, że nie zdąży posprzątać domu przed przyjazdem gości. Musi do jutra sprawdzić zaległe klasówki swoich uczniów.

3. Adam kolejny raz pokłócił się z kolegą z klasy. Siedzą razem w jednej ławce, a nie mogą osiągnąć porozumienia. To dla nich coraz większy problem.

4. Nauka matematyki i biologii jednocześnie jest bardzo trudna – narzeka Hania. W tym tygodniu musi się przygotować do dwóch trudnych klasówek.