Rozkazuj, proś, życz sobie
Na podstawie: Umberto Eco, 'Zapiski na pudełku od zapałek', Warszawa 1993.
Objaśnij znaczenia powstałych w poprzednim ćwiczeniu związków wyrazowych.
Z poniższego fragmentu pochodzącego ze słownika języka polskiego wypisz te wyrazy, które występują w 2. os. lp. trybu rozkazującego.
chodzić ndk VIa, chodzę, chodzisz, chodź, chodził
oświetlić dk VIa, ~lę, ~lisz, oświetl, ~lił, ~lony
wziąć dk 10c, wezmę, weźmiesz, weź, wziął, wzięła, wzięli, wzięty, wziąwszy
jeździć ndk VIc, jeżdżę, jeździsz, jeźdź, jeździł
ssać ndk IX, ssę, ssiesz, ssij, ssał, ssany
zdjąć dk Xc, zdejmę, zdejmiesz, zdejmij, zdjął, zdjęła, zdjęli, zdjęty, zdjąwszy
Zaproponuj prośby i rozkazy, w których użyjesz trzech wybranych przez ciebie czasowników w trybie rozkazującym z poprzedniego ćwiczenia. Zapisz je tutaj lub w zeszycie. Zastanów się i powiedz, co świadczy o tym, że dane wypowiedzenie jest prośbą, a nie rozkazem.
Utwórz poprawne formy trybu rozkazującego od podanych czasowników i wpisz je do diagramu, a dowiesz się, jak inaczej można nazwać tryb rozkazujący.
- zwrócić 2. os. lp.
- pożyczyć 2. os. lm.
- włączyć 1. os. lm.
- kupić 1. os. lm.
- wstać 2. os. lp.
- jechać 1. os. lm.
- ciągnąć 2. os. lp.
- ponieść 2. os. lp.
- czekać 2. os. lm.
1 | |||||||||||||||
2 | |||||||||||||||
3 | |||||||||||||||
4 | |||||||||||||||
5 | |||||||||||||||
6 | |||||||||||||||
7 | |||||||||||||||
8 | |||||||||||||||
9 |
Znajdź trzy reklamy, w których użyto czasowników w trybie rozkazującym. Zastanów się, dlaczego zastosowano właśnie taką formę. Porozmawiaj w klasie na temat funkcji trybu rozkazującego w reklamie. Sformułuj z kolegami i koleżankami wspólny wniosek. Zapisz go poniżej.
Zaproponuj hasło reklamowe, w którym wykorzystasz czasowniki w trybie rozkazującym. Zapisz je poniżej.
Tworzenie trybu rozkazującego czasami bywa trudne. Poniżej wypisane zostały przykłady trudniejszych form rozkaźnika:
rozumieć - rozumiej (nie: rozum);
umieć - umiej;
karać - karz (nie: karaj), karzcie;
wziąć - weź.
Ułóż zdania w trybie rozkazującym z trzema wybranymi wyrazami: rozumiej, umiej, karz, karzcie, weź.
Wyrażając prośbę, pamiętaj o użyciu form grzecznościowych, np.:
Proszę, podejdź bliżej.
Mam prośbę, pomóż mi rozwiązać to zadanie.
Wyjaśnij znaczenie związków frazeologicznych: rusz głową; nie rzucaj słów na wiatr; nie wtykaj nosa w nie swoje sprawy; weź się w garść; łącz przyjemne z pożytecznym; wypisz, wymaluj; nie pleć, co ci ślina na język przyniesie; (komuś) w to graj. Ułóż z nimi zdania.