Różnica między normą moralną a normą obyczajową

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• zna pojęcie normy, rodzaje norm, różnice między normami,

• zapoznaje się z jednym z nadrzędnych problemów współczesności związanych z płynnością granic miedzy normą obyczajową i moralną.

b) Umiejętności

Uczeń:

• wykazuje umiejętność dyskutowania na temat współczesnego problemu moralno‑obyczajowego dotyczącego młodzieży szkolnej,

• potrafi dostrzec zarówno pozytywne jak i negatywne strony poruszanego problemu,

• uczy się tolerancji wobec odmiennego zdania i odmiennej kultury,

• potrafi odnieść problem innej kultury do własnego środowiska,

• uczy się analizy tekstu,

• zdobywa umiejętności pracy w grupie.

c) Podstawy

Lekcja realizuje podstawę programową w zakresie:

• celów edukacyjnych – rozwija wrażliwość moralną na problemy współczesności, uczy rozpoznawania wartości i norm oraz przyjmowania odpowiedzialności za słowa, a także podjęcia samokontroli i pracy nad sobą (w dyskusji).

• zadań szkoły – uświadamia istotne znaczenie zasad i wartości w rozwoju człowieka, w kształtowaniu wzajemnych stosunków między ludźmi oraz w życiu publicznym, kształtuje rozumienie własnej indywidualności i uczy samokontroli.

• treści – należy do bloku tematycznego „moralność, etos, prawo, obyczaje i styl życia”,

• osiągnięć – znajomość podstawowych pojęć etycznych, umiejętność lepszego poznawania siebie, dokonywania wyborów moralnych i podejmowania decyzji w świetle wartości i norm moralnych.

2. Metoda i forma pracy

Krótki wykład, dyskusja klasowa (praca w grupie), praca grupowa i indywidualna.

3. Środki dydaktyczne

• Karta pracy ucznia.

• Tekst Wole Soynki Równość i świętość, Gazeta Wyborcza 19‑20 czerwca 2004.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Na zajęciach poprzedzających nauczyciel zadaje do domu przeczytanie tekstu Wole Soyinki Równość i świętość. Na zajęciach zapoznaje uczniów z tematem lekcji i informuje o celu zajęć. Informuje o formalnym przebiegu zajęć: krótkim wykładzie w fazie wstępnej lekcji i późniejszej debacie.

b) Faza realizacyjna

1. Nauczyciel omawia następujące zagadnienia:

• definicja normy,

• rodzaje norm – moralne prawne obyczajowe,

• różnice między normami.

2. Nauczyciel rozpoczyna rozmowę na temat zakazu noszenia symboli religijnych we Francji. Prosi o przypomnienie najważniejszych treści artykułu Wole Soyinki. Następnie prowadzi w klasie dyskusję w oparciu o następujące pytania:

• Czy zgadzacie się ze stanowiskiem W. Soyinki?

• Jakie wartości moralne są wskazane w tym artykule i na czym polega ich konflikt?

• Czy państwo powinno i może ingerować w wolność wyznania?

• Czy każdy obywatel ma prawo do poszanowania obyczajów związanych z ich przynależnością religijną?

• Jak rozwiązać spór „chust muzułmańskich” tak aby nikt nie ucierpiał?

• Czy zawsze i wszędzie ludzie powinni okazywać tolerancję? Gdzie znajdują się granice tolerancji? Kiedy wolność przeradza się w samowolę?

• Czy młodzież powinna być przyzwyczajana już we wczesnym wieku do różnic występujących w społecznościach, które to różnice i tak się będą uwidoczniać?

Nauczyciel na zakończenie dyskusji podkreśla płynność granic między normą obyczajową i moralną występującą w omawianym tekście.

3. Nauczyciel prosi uczniów o wskazanie przykładów wskazujących na omawianą wcześniej płynność granic. Następnie prosi o wypełnienie w parach tabeli zamieszczonej w karcie pracy. Uczniowie mają wymyślić argumenty za i przeciw noszeniu mundurków w szkole.

4. Nauczyciel dzieli klasę na dwie grupy i rozpoczyna debatę na temat noszenia mundurków. Jedna grupa broni stanowiska wprowadzenia mundurków do szkół, druga jest temu pomysłowi przeciwna. Nauczyciel pełni rolę koordynatora. Pod koniec dyskusji uczniowie poszukują wartości moralnych, które pojawiły się w bezpośrednio lub pośrednio w argumentacji.

c) Faza podsumowująca

Nauczyciel kończy dyskusji i omawia jakość i styl argumentacji. Podkreśla odpowiedzialności za wypowiadane poglądy. Wskazuje na istotę debaty: kwestia ubioru może być nie tylko kwestią oceny obyczajowej, ale też wiązać się z oceną moralną i dotyczyć wartości moralnych. Wskazuje również na konflikt wartości moralnych takich, jak równość, sprawiedliwość, wolność, autonomia, indywidualizm pojawiających się podczas omawianych problemów (noszenia chust i mundurków).

d) Praca domowa

Nauczyciel zadaje do domu sformułowanie wypowiedzi pisemnej na następujące dwa pytania: „W jakich sytuacjach wolność i równość się wykluczają a w jakich warunkują? Czy każdy przymus ma na celu ograniczenie wolności?”.

5. Bibliografia

1. Kalita Z. (red.), Etyka w teorii i praktyce. Antologia tekstów, Wydawnictwo Uniwesytetu Wrocławskiego, Wrocław 2001.

2. Ossowska M., Normy moralne. Próba systematyzacji, PWN, Warszawa 2000.

3. Soyinka W., Równość i świętość, Gazeta Wyborcza 19‑20 czerwca 2004.

4. Środa M., Idee etyczne starożytności i średniowiecza, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1994.

Załączniki

Karta pracy ucznia

Argumenty ZA noszeniem mundurków Argumenty PRZECIW noszeniu mundurków

Materiały pomocnicze dla nauczyciela

Argumenty ZA noszeniem mundurków Argumenty PRZECIW noszeniu mundurków

1. Brak zróżnicowania na bogatych i biednych 1. Brak indywidualności

2. Równość wśród dzieci 2. Naruszenie autonomii

3. Skupienie się na wysiłkach intelektualnych 3. Niemożność asymilacji z grupami zainteresowań

4. Brak zawiści i zazdrości 4. Brak wolności wyboru

5. Brak poczucia pokrzywdzonym 5. Sztywne reguły

6. Równość 6. Ingerencja szkoły w obszar kształtowania tożsamości

7. Sprawiedliwość 7. Formalizacja życia codziennego

8. Świat dziecka oddzielony od świata dorosłych

7. Czas trwania lekcji

90 minut (2x45 minut)

8. Uwagi do scenariusza

Brak