Scenariusz zajęć

III etap edukacyjny, język polski lub zajęcia z wychowawcą

Temat: Rusz głową! – twórcze i krytyczne myślenie

Treści kształcenia:

Uczeń:

1. Komunikuje się werbalnie i niewerbalnie – język polski (III),

2. Analizuje i interpretuje teksty kultury – język polski (II.2, 3),

3. Współpracuje w grupie – wstęp do podstawy programowej,

4. Tworzy wypowiedź ustną – język polski (III.1).

Cele operacyjne:

Uczeń:

• Tworzy mapę myśli,

• Planuje i organizuje pracę w grupie,

• Ustala zasady współpracy,

• Gromadzi argumenty,

• Uzupełnia tekst z luką,

• Tworzy scenariusz scenki,

• Odgrywa wymyśloną przez siebie scenkę,

• Wykonuje dekoracje i rekwizyty sceniczne,

• Wypowiada się na forum,

• Dostrzega różnice między myśleniem twórczym a krytycznym oraz charakteryzuje każde z tych pojęć,

• Doskonali umiejętność twórczego myślenia.

Nabywane umiejętności:

Uczeń:

• Wykorzystuje wiedzę w praktyce,

• Twórczo rozwiązuje problemy,

• Posługuje się poznanymi pojęciami,

• Komunikuje się w języku ojczystym.

Środki dydaktyczne:

• Zasoby multimedialne: słuchowisko Bohater czy oprawca?, karty pracy (Myślę kreatywnie oraz Sąd nad Kolumbem),

• Rekwizyty teatralne stworzone przez uczniów,

• Tablica, kreda/pisak,

• Komputer z głośnikami z dostępem do internetu/tablica interaktywna.

Metody nauczania:

• Podające: rozmowa, wyjaśnienia,

• Problemowe: aktywizujące – burza mózgów, mapa myśli, rzeźba, teatrzyk szkolny,

• Praktyczna: ćwiczenia przedmiotowe.

Formy pracy:

• Zbiorowa jednolita,

• Grupowa zróżnicowana,

• Indywidualna jednolita i zróżnicowana,

• W parach.

Przebieg zajęć:

1. Nauczyciel wita uczniów. Na tablicy zapisuje temat zajęć oraz formułuje ich cele, tłumacząc, że tematem przewodnim będzie kreatywność, twórcze i krytyczne myślenie. Na początek prosi młodzież, by metodą burzy mózgów podała swoje skojarzenia dotyczące kreatywności, np.:

• twórcze myślenie,

• wyobraźnia,

• łamanie stereotypów myślowych,

• tworzenie,

• oryginalne rozwiązania,

• innowacyjność,

• ciekawe pomysły itp.

Wszystkie odpowiedzi zapisywane są na tablicy na zasadzie mapy myśli.

Metoda burzy mózgów to dobra okazja do zaprezentowania się dla uczniów nieśmiałych i słabszych, ponieważ żaden z pomysłów nie jest oceniany.

Nauczyciel zadaje pytania (rozmowa kierowana):

• Co daje człowiekowi bycie kreatywnym?

• W jakich sytuacjach twórcze myślenie pomaga w życiu?

• Czy bycia kreatywnym można się nauczyć?

• W jaki sposób można to osiągnąć?

Prowadzący wyjaśnia uczniom, że na zajęciach będą wykonywali ćwiczenia pozwalające rozwijać umiejętność twórczego myślenia oraz wykorzystywania go w praktyce.

2. Praca w parach.

Nauczyciel prosi uczniów o dobranie się w pary (wskazane jest, by osoba zdolna znalazła się w parze ze słabszą). Zadaniem poszczególnych par jest zapisanie w ciągu 5 minut jak największej liczby rzeczowników z wykorzystaniem liczebnika „sto”, np. STOnoga, liSTOnosz itp. Grupa, która wymyśli jak najwięcej słów, po zakończeniu zadania czyta wszystkie wymyślone przez siebie wyrazy.

3. Praca z kartą pracy Myślę kreatywnie.

Nauczyciel rozdaje uczniom karty pracy Myślę kreatywnie. Zadaniem młodzieży jest dorysowanie do wypisanych liter różnych elementów w taki sposób, by powstały przedmioty związane z życiem szkolnym (w zależności od potrzeby zadanie można modyfikować, prosząc uczniów o stworzenie z wykorzystaniem liter np. zwierząt, owoców itp.). Dodatkowo po zakończeniu zadania chętni (np. ci, którzy wykazują talent aktorski) mogą przedstawić wybrane przez siebie litery za pomocą „żywej rzeźby”).

4. Psychozabawa – myślenie kreatywne.

Nauczyciel prosi uczniów o wymyślenie innych przykładów zastosowania dla np. ołówka, skarpetki, kubka, schodów, zachęcając do twórczych rozwiązań (po przedstawieniu propozycji uczniowskich, np. ołówek jako upięcie włosów, skarpetka jako woreczek na drobne przedmioty itp., prowadzący pokazuje uczniom przykład twórczości użytkowej ze Skandynawii – „pianino ze schodów”Indeks górny 1¹). Młodzież dzieli się swoimi opiniami.

5. Myślenie krytyczne: słuchowisko Bohater czy oprawca?.

Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie najważniejszych informacji o Krzysztofie Kolumbie i jego wyprawach. Następnie prosi uczniów o wysłuchanie nagrania Bohater czy oprawca?.

Słuchowisko przedstawia przykładowe argumenty przemawiające za tym, że Kolumba należy uznać za bohatera, oraz takie, które wyrażają krytyczną opinię o podboju nowego kontynentu.

Uczniom z trudnościami słuchowymi (obniżona percepcja słuchowa, niedosłuch) lub z problemami ze skupieniem się można wręczyć wydruk z treścią słuchowiska, tak aby w trakcie odtwarzania materiału mogli w razie potrzeby jednocześnie śledzić tekst.

Po wysłuchaniu nagrania prowadzący zajęcia zwraca uwagę, że równie ważne jak twórcze myślenie jest myślenie krytyczne. Prowokuje krótką dyskusję mającą na celu zdefiniowanie tego pojęcia. (Myślenie krytyczne to umiejętność rozpatrywania zjawisk i doświadczeń z wielu punktów widzenia, ocenianie zdobytej wiedzy, rozważanie argumentów za i przeciw, wyciąganie na ich podstawie wniosków oraz dążenie do prawdy).

Młodzież zostaje podzielona na dwie grupy, które opierając się na własnej wiedzy oraz słuchowisku, będą gromadzić argumenty:

• Grupa I – argumenty dla oskarżyciela,

• Grupa II – argumenty dla obrońcy.

Uczniom wręczone zostają karty pracy Sąd nad Kolumbem. Gromadzą oni potrzebne informacje i uzupełniają tekst z luką; szukając wiadomości, mogą też korzystać z internetu (np. przykładów mów oskarżycielskich). Nauczyciel przypomina, by grupy stosowały umiejętność twórczego i krytycznego myślenia. Następnie każdy z zespołów typuje dwóch reprezentantów (mogą to być uczniowie obdarzeni talentem krasomówczym), którzy korzystając z tekstów na karcie pracy, prezentują scenkę przedstawiającą sąd nad Kolumbem.

Jeśli nauczyciel przeznaczy na zajęcia 90 minut, można podzielić uczniów na cztery grupy:

• Grupa I – opracowuje krótkie dialogi i scenariusz scenki dotyczącej sądu nad Krzysztofem Kolumbem (uczniowie uzdolnieni lingwistycznie),

• Grupa II – przygotowuje rekwizyty, np. togi, sędziowski młotek (uczniowie mający talent artystyczny i umiejętności techniczne),

• Grupa III – tworzy dekoracje (uczniowie obdarzeni talentem plastycznym i technicznym),

• Grupa IV – prezentuje scenkę (uczniowie uzdolnieni aktorsko).

6. Podsumowanie.

Nauczyciel, podsumowując zajęcia (albo jako zadanie domowe), prosi uczniów, by zastanowili się, co by się stało, gdyby zdarzyła się określona sytuacja:

• Co by było, gdyby Krzysztof Kolumb nie odkrył Ameryki?

• Co by było, gdyby Krzysztof Kolumb okrzyknięty został oprawcą?

• Co by było, gdyby Krzysztof Kolumb żył w dzisiejszych czasach?

Uczniowie udzielają odpowiedzi, a prowadzący zachęca ich do twórczych pomysłów.

Następnie nauczyciel proponuje zabawę w skojarzenia. Będzie ona polegać na podawaniu przez każdą osobę jednego skojarzenia do wymienionego wcześniej przez kolegę słowa, np. Kolumb – Ameryka – hamburger – otyłość – waga itp. Zabawa trwa tak długo, aż każdy uczeń poda chociaż jedno skojarzenie.

Na zakończenie zajęć uczniowie wypowiadają się, które ćwiczenie i dlaczego najbardziej im się podobało.

Uwagi:

Tekst słuchowiska Bohater czy oprawca? do wydrukowania dla uczniów z trudnościami słuchowymi (obniżona percepcja słuchowa, niedosłuch) lub z problemami z koncentracją:

Bohater czy oprawca?

– Uważam, że Krzysztof Kolumb jest bohaterem, bo dokonał czegoś wielkiego – odkrył nowy kontynent i odtąd Europejczycy mogli na przykład poznawać inne kultury.

– Zastanów się, czy na pewno można nazwać go bohaterem. Dopłynął do Ameryki i co potem się działo? Europejczycy głęboko wierzyli, że ich wiara oraz kultura są nadrzędne w stosunku do innych kultur, i tak właśnie potraktowali tubylców.

– Ale przyznasz, że Europa w tamtych czasach była na wyższym poziomie cywilizacyjnym i mieszkańcy Ameryki mogli z tego skorzystać.

– Na przykład z czego?

– Pomyśl… Wynaleziono druk, rozwijała się medycyna i wiele dziedzin rzemiosła. Europejscy żeglarze posługiwali się busolą i innymi przyrządami nawigacyjnymi…

– Kompas wynaleziono wcześniej w Chinach, w X wieku. A z europejskich wynalazków to Kolumb przywiózł do Nowego Świata broń palną, która raczej nie przyczyniła się do rozwoju tamtejszej cywilizacji, a służyła podporządkowaniu sobie rdzennej ludności, ograbieniu jej i zniszczeniu jej kultury.

– Hm, tak myślisz…, ale…

1. Źródło: http://otwieraczumyslow.pl/6‑zasad‑na‑tworcze‑myslenie (dostęp z dnia 10.12.2014).↩