Rzym – od założenia miasta do powstania republiki
Przypomnij, czym była wielka kolonizacja grecka.
Przedstaw podstawowe zasady funkcjonowania demokracji ateńskiej w czasach Peryklesa.
Latynowie i ich sąsiedzi
Rzym znajduje się w środkowo‑zachodniej Italii, na Półwyspie Apenińskim, pomiędzy Lacjum a Etrurią. Zamieszkujący Lacjum Latynowie graniczyli od północy z ludem Etrusków, którzy pojawili się na Półwyspie Apenińskim w X w. p.n.e. Wcześniej na półwysep dotarli mieszkający na wschodnim wybrzeżu Morza Śródziemnego Fenicjanie. Od VIII w. p.n.e. Sycylię i południową Italię objęła wielka kolonizacja Greków.
Wskaż na mapie tereny zajmowane przez Latynów, Rzym oraz rzekę Tyber.
Objaśnij, z jakimi ludami Latynowie mogli wchodzić w bezpośredni kontakt.
Podaj geograficzne wady i zalety położenia Rzymu.
Przyjrzyj się uważnie mapie, a następnie wybierz zdania, które są prawdziwe.
- Od północy Latynowie graniczyli z Etruskami.
- Przez Rzym przepływała rzeka Pad.
- Na Półwyspie Apenińskim swoje kolonie zakładali Grecy i Italikowie.
- Terytorium zamieszkane przez Latynów od południa opływało Morze Tyrreńskie.
- Sycylia była zamieszkana przez Brucjów.
- Granicę pomiędzy terytorium Latynów i Etrusków stanowił Tyber.
Etruskowie
Grecy i Etruskowie zdominowali historię Italii w omawianym okresie. Latynowie znaleźli się pod wpływem Etrusków, których pochodzenie pozostaje wielką zagadką. Grecki historyk Herodot twierdził, że przybyli z Azji Mniejszej, jednak wiele przemawia za tym, że byli rdzennymi mieszkańcami Italii. Etruskowie stworzyli wysoko rozwiniętą cywilizację. Prowadzili ożywione kontakty handlowe z Grekami i Fenicjanami. Wielką zasługą Etrusków było przejęcie pisma od Greków i rozpowszechnienie go w zmienionej postaci wśród ludów italskich.
Rzymianie nazywali Etrusków Tuskami, a Grecy – Tyrrenami. Od pierwszego określenia wzięła się dzisiejsza nazwa zamieszkiwanego przez Etrusków regionu – „Toskania”, a echo drugiego odnajdujemy w nazwie wód opływających ich ziemie – „Morze Tyrreńskie”. U swego szczytu, w VI w. p.n.e., cywilizacja Etrusków sięgała na północy aż do rzeki Pad. Właśnie tutaj zostały przez nich założone wielkie miasta (obecnie: Bolonia i Mediolan). Na południu podporządkowali sobie Lacjum, gdzie w Rzymie panowała dynastia władców pochodzenia etruskiego.
Etruskowie wznosili otoczone murami miasta, nad którymi górowały świątynie z kamienia. Wysoki poziom rozwoju technologicznego umożliwił im osuszanie i nawadnianie terenów. Drążyli w ziemi tunele i wydobywali cenne metale: cynę, miedź i żelazo, którymi handlowali z innymi ludami. Ponadto byli biegli w medycynie i astronomii, a starożytni uznawali ich za największych znawców wróżbiarstwa. Ta pierwsza wielka cywilizacja Zachodu zniknęła w ciągu kilku pokoleń, przede wszystkim za sprawą podbojów Rzymian.
Założenie Rzymu
Pod rządami Etrusków, w czasach ich dominacji w Italii, znajdowało się plemię Latynów. Zgodnie z tradycją w 753 r. p.n.e. na terenach tego ludu powstało miasto Rzym. Założono je na Palatynie, jednym ze wzgórz nad rzeką Tyber. Początkowo było niewielką osadą, ale wkrótce znacznie się rozrosło, wchłaniając następne obszary, wyznaczane przez kolejne wzgórza. Warunki naturalne sprzyjały temu rozwojowi. Rzym leżał pośrodku Italii, a Tyber stanowił naturalny łącznik z morzem. Miasto kontrolowało szlak handlowy biegnący z północy na południe oraz zasoby soli u ujścia rzeki. Ostatecznie miasto objęło siedem wzgórz, które zapewniały mieszkańcom schronienie. Najstarsi z nich należeli do plemienia Latynów. Posługiwali się językiem łacińskim i wyróżniała ich odrębna od otaczających ludów kultura.
Legenda wiązała powstanie Rzymu z bliźniakami Romulusem i Remusem. Ich dziadek, król miasta Alba Longa, został pozbawiony władzy przez swego brata, Amuliusza. Aby uniknąć zemsty ewentualnych potomków króla, Amuliusz uczynił jego córkę kapłanką i zmusił ją do złożenia ślubów czystości. Jednak w cudowny sposób powiła ona synów. Amuliusz nakazał utopić Romulusa i Remusa w Tybrze. Odnalazła je przy brzegu i wykarmiła wilczyca. Kiedy bracia podrośli, obalili Amuliusza i przywrócili swego dziadka do władzy. Zdecydowali się założyć własne miasto tam, gdzie rzeka wyrzuciła ich na brzeg. Między braćmi doszło jednak do sporu. Romulus zabił swego brata i sam założył miasto. Zostało nazwane od jego imienia „Roma”, czyli Rzym.
Wytłumacz, dlaczego wilczyca stała się symbolem Rzymu.
Wskaż rok, w którym według tradycji założono Rzym.
- 753 p.n.e.
- 753 n.e.
- 655 p.n.e.
- 100 n.e.
Rzym republikański – ustrój
Według rzymskiej tradycji do VI w. p.n.e. w Rzymie panowali królowie pochodzenia etruskiego. Zostali oni obaleni w końcu VI w. p.n.e. Rzym stał się republiką, w której, podobnie jak w starożytnej Grecji, rządziła obywatelska wspólnota – „res publica” (czyt. res publika), określana także mianem „civitas” (czyt. ciwitas). Od tych nazw wywodzą się współczesne terminy, takie jak „republika”, „rzeczpospolita”, „cywilny” itd. Wspólnota była złożona z obywateli, którzy podlegali jednemu prawu, mieli określone obowiązki i przywileje.
Kompetencje obalonych królów zostały rozdzielone pomiędzy urzędników. Prowadzenie polityki i dowodzenie wojskiem powierzono dwóm konsulom – wybieranym co roku najwyższym urzędnikom, którzy także pełnili funkcję wodzów. Obaj mieli identyczną pozycję i uprawnienia, co pozwalało im na wzajemną kontrolę, a tym samym zapobiegało nadużywaniu przez nich swoich wpływów.
Konsulowie sprawowali najwyższą władzę w ścisłym porozumieniu z senatem, w którym zasiadali starsi, doświadczeni obywatele, często piastujący wcześniej rozmaite urzędy. Senat czuwał nad finansami państwa i służył radą stojącemu nad nim ludowi i jego urzędnikom. Prestiż i pozycja tej instytucji sprawiały, że jej postanowienia albo bez wahania wprowadzano w życie, albo od razu poddawano pod głosowanie ludowi.
Gdy państwu groziło niebezpieczeństwo, na miejsce dwóch konsulów wybierano dyktatora. Przejmował on zarówno rządy, jak i dowództwo nad armią, maksymalnie na okres 6 miesięcy. Nie musiał się liczyć – jak konsulowie – z prawami, zgromadzeniami ludu i senatem. Od jego decyzji nie było odwołania.
Kapsuła czasu
Obecnie słowo „dyktator” ma zdecydowanie negatywny wydźwięk. Oznacza osobę, która sprawuje władzę absolutną w państwie, uzyskaną najczęściej wskutek przewrotu (zamachu stanu).
Dorośli mężczyźni uczestniczyli w dwóch zgromadzeniach. Były to tzw. komicja (lp. komicjum) centurialne i trybusowe. Na pierwszych obywatele wybierali urzędników: konsulów, pretorów i edylów, a na drugich stanowili prawo oraz podejmowali decyzje w ważnych sprawach wagi państwowej. Na komicjach centurialnych głosowano zgodnie z przynależnością do jednostek wyborczych („centurii”), natomiast na komicjach trybusowych według okręgów („tribus”). Każdy obywatel dysponował jednym głosem w ramach danej jednostki lub okręgu, podobnie jak każdej jednostce/każdemu okręgowi przysługiwał jeden głos na zgromadzeniu.
W Rzymie funkcjonowały także inne urzędy. Kwestorzy pomagali konsulom w sprawach finansowych. Cenzorzy przygotowywali spis obywateli i na podstawie ich majątku przydzielali ich do odpowiednich centurii i tribusów. Pretorzy zajmowali się sądownictwem. Działali również trybuni wojskowi, pomagający konsulom w sprawach wojskowych, oraz trybuni ludowi, których zadaniem było chronienie ludu przed nadużywaniem władzy przez innych urzędników.
Połącz w pary nazwy rzymskich instytucji i urzędów z ich uprawnieniami.
Bronił ludność przed nadużywaniem władzy przez innych urzędników., Przygotowywał spis obywateli., Czuwał nad finansami państwa i służył radą stojącemu nad nim ludowi i jego urzędnikom., Dowodził wojskiem., Zajmował się sądownictwem.
| Konsul | |
| Pretor | |
| Senat | |
| Trybun ludowy | |
| Cenzor |
Podsumowanie
Polecenia
Opisz, w jaki sposób warunki naturalne wpłynęły na powstanie cywilizacji rzymskiej.
Przedstaw historyczne i legendarne okoliczności założenia Rzymu.
Wytłumacz, dlaczego ustrój panujący w Rzymie od końca VI w. p.n.e. nazywamy republiką.
Wymień urzędników rzymskich i opisz ich zadania.
Wytłumacz, na czym polegała rola senatu i zgromadzeń obywateli w starożytnym Rzymie.