Adam Mickiewicz Stepy akermańskie

Wpłynąłem na suchego przestwór oceanu,
Wóz nurza się w zieloność i jak łódka brodzi,
Śród fali łąk szumiących, śród kwiatów powodzi,
Omijam koralowe ostrowy burzanu.

Już mrok zapada, nigdzie drogi ni kurhanu;
Patrzę w niebo, gwiazd szukam, przewodniczek łodzi;
Tam z dala błyszczy obłok – tam jutrzenka wschodzi;
To błyszczy Dniestr, to weszła lampa Akermanu.

Stójmy! – jak cicho! – słyszę ciągnące żurawie,
Których by nie dościgły źrenice sokoła;
Słyszę, kędy się motyl kołysa na trawie,

Kędy wąż śliską piersią dotyka się zioła.
W takiej ciszy – tak ucho natężam ciekawie,
Że słyszałbym głos z Litwy. – Jedźmy, nikt nie woła.

j0000000DRB2v23_00000_BIB_001Adam Mickiewicz, Stepy akermańskie, [w:] tegoż, Wybór poezyj, t. 2, oprac. Czesław Zgorzelski, Wrocław 1997, s. 80–81.

Adam Mickiewicz Cisza morska

Na wysokości Tarkanutj0000000DRB2v23_000tp001Tarkanut

Już wstążkę pawilonuj0000000DRB2v23_000tp002pawilonu wiatr zaledwie muśnie,
Cichemi gra piersiami rozjaśniona woda;
Jak marząca o szczęściu narzeczona młoda,
Zbudzi się, aby westchnąć, i wnet znowu uśnie.

Żagle, na kształt chorągwi gdy wojnę skończono,
Drzemią na masztach nagich; okręt lekkim ruchem
Kołysa się, jak gdyby przykuty łańcuchem;
Majtek wytchnął, podróżne rozśmiało się grono.

O morze! pośród twoich wesołych żyjątek
Jest polipj0000000DRB2v23_000tp003polip, co śpi na dnie, gdy się niebo chmurzy,
A na ciszę długiemi wywija ramiony.

O myśli! w twojej głębi jest hydra pamiątek,
Co śpi wpośród złych losów i namiętnej burzy;
A gdy serce spokojne, zatapia w niem szpony.

j0000000DRB2v23_00000_BIB_002Adam Mickiewicz, Cisza morska, [w:] , Wybór poezyj, t. 2, oprac. Czesław Zgorzelski, Wrocław 1997, s. 83–84.

Adam Mickiewicz Bakczysaraj w nocy

Rozchodzą się z dżamidów pobożni mieszkańcej0000000DRB2v23_000tp004Rozchodzą się z dżamidów pobożni mieszkańce
Odgłos izanuj0000000DRB2v23_000tp005izanu w cichym gubi się wieczorze,
Zawstydziło się licem rubinowem zorze,
Srebrny królj0000000DRB2v23_000tp006Srebrny król nocy dąży spocząć przy kochance.

Błyszczą w haremie niebios wieczne gwiazd kagańce
Śród nich po safirowym żegluje przestworze
Jeden obłok, jak senny łabędź na jeziorze,
Pierś ma białą, a złotem malowane krańce.

Tu cień pada z menaru i wierzchu cyprysa,
Dalej czernią się kołem olbrzymy granitu,
Jak szatany, siedzące w dywaniej0000000DRB2v23_000tp007dywanie Eblisaj0000000DRB2v23_000tp008Eblisa

Pod namiotem ciemności; niekiedy z ich szczytu
Budzi się błyskawica i pędem Farysaj0000000DRB2v23_000tp009Farysa
Przelatuje milczące pustynie błękitu.

j0000000DRB2v23_00000_BIB_003Adam Mickiewicz, Bakczysaraj w nocy, [w:] , Wybór poezyj, t. 2, oprac. Czesław Zgorzelski, Wrocław 1997, s. 93–94.

Alina Witkowska Romantyzm

W *Sonetach krymskich,*stanowiących efekt podróży krajoznawczej odbytej przez Mickiewicza latem r. 1825, spotykamy […] bohatera obarczonego bagażem pamięci i skazanego na podwójną samotność: intymno‑uczuciową, i wygnańca oderwanego od rodzinnego kraju; toteż bohater Sonetów krymskich jest typem bajronicznym, gorzko doświadczonym, któremu stale towarzyszy pamięć utraconej przeszłości. W tej roli najpełniej prezentuje go sonet Burza: to samotny podróżny nie znający lęku, który nie umie się modlić i nie ma kogo żegnać. Także sonety Cisza morska […] czy Bajdary dopełniają ów portret samotnika głównym motywem jego duchowej egzystencji: cierpiącą świadomością udręczoną przez „hydrę pamiątek”. Dlatego jedno z wcieleń bohatera sonetów - Podróżny - jest romantycznym wojażerem o „chorym” sercu i duszy poddanej torturze pamięci. Ale ten Podróżny jest także turystą, który zachował poznawczą ciekawość świata i chłonne oko, postrzegające fenomeny natury oraz krajobrazy najzupełniej nowe, o olśniewającej urodzie. To będące w stałym natarciu oko kształtuje jedną z uderzających właściwości *Sonetów krymskich –*eksplozję spojrzenia i próby sprostania mu opisem literackim. W Sonetach bowiem zaczyna się formować Mickiewiczowska zasada „widzę i opisuję” […]. W tym niewielkim cyklu sonetów pojawią się utwory całkowicie nasycone opisowością oraz warianty tych samych obiektów będących przedmiotem opisu, oglądanych wszakże z innej perspektywy bądź w odmiennym oświetleniu (Bakczysaraj, Bakczysaraj w nocy, Ałuszta w dzień, Ałuszta w nocy). W Sonetach krymskich znajduje potwierdzenie ogólniejsza teza dotycząca estetyki pejzażu romantycznego, który – w opozycji do klasycyzmu – jest oparty na konkrecie, charakterystyczności, na poszanowaniu odrębności utrwalonej w naturze i percypowanej przez czujne oko patrzącego.

Bohater sonetów jest przecież nie tylko Podróżnym o zatrutej duszy i fenomenalnym oku, jest on także Pielgrzymem. Tak właśnie nazywa się go w sonetach Pielgrzym i Droga nad przepaścią w Czufut–Kale […].

Pielgrzym jako romantyczny filozof natury ujawnia swą obecność przede wszystkim w sonecie Droga nad przepaścią w Czufut–Kale. Jest on przeciwieństwem swego rozsądnego przewodnika Mirzy, który nie radzi zapuszczać się w badanie niezgłębionych otchłani bytu. Pielgrzyma cechuje i maksymalizm poznawczy, i śmiałość, i niepohamowane pragnienie przeniknięcia tajemnic istnienia. To cechy romantycznych filozofów natury, zwłaszcza filozofujących poetów w typie Novalisaj0000000DRB2v23_000tp00ANovalisa. Dlatego też Pielgrzym decyduje się rzucić spojrzenie na metaforycznie nazwaną drugą stronę bytu:
”Mirzo, a ja spojrzałem! Przez świata szczeliny
Tam widziałem – com widział, opowiem – po śmierci,
Bo w żyjących języku nie ma na to głosu”.

j0000000DRB2v23_00000_BIB_004Alina Witkowska, Romantyzm, Warszawa 2000, s. 269–271.