Zajęcia przeznaczone są dla uczniów szkoły ponadpodstawowej.

Scenariusz może być wykorzystywany w pracy z całym zespołem klasowym.

Czas trwania zajęć to 45 minut.

Zajęcia mają służyć rozwijaniu umiejętności społeczne, takich jak: umiejętność słuchania, komunikacja, dostrzeganie perspektywy innej osoby.

Temat zajęć: Rozwijanie umiejętności rozmawiania i słuchania

Cele zajęć

1. Nauka aktywnego słuchania.

2. Przekazywanie informacji zwrotnej.

3. Integrowanie grupy.

4. Przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu uczniów wycofanych z kontaktów rówieśniczych.

Materiały

1. Duża kartka papieru (flipchart)

Proponowany przebieg zajęć

Wprowadzenie do zajęć

Przywitanie uczniów i przedstawienie im tematu zajęć. Burza mózgów na temat komunikacji, czym jest komunikacja, w jaki sposób możemy się ze sobą komunikować.

Zajęcia właściwe

Uczniowie siedzą w kręgu (dobrze, aby między krzesłami były odstępy), a do środka wchodzi 1 chętna osoba. Jej krzesło należy odstawić. Nauczyciel mówi do siedzących uczniów: Waszym zadaniem jest zamieniać się miejscami. Ustalenie, z kim chcę się zamienić i w którym momencie musi, odbyć się wzrokowo np. poprzez mruganie. Nie można używać słów, nie można też zamieniać się miejscami z osobami, które siedzą obok was. Osoba będąca w środku ma za zadanie usiąść na krześle osoby, która akurat będzie zmieniać miejsce. Jeżeli jej się uda, osoba zamieniająca się miejscami zostaje w środku. Jeśli ktoś będzie porozumiewał się innym sposobem niż wzrok, np. chrząkał, stukał w krzesło – wchodzi do środka. Jeśli ktoś zacznie się podnosić – nie może usiąść z powrotem. W tym samym momencie może zamieniać się kilka par. Ważne jest tylko to, by wymienić się krzesłem z osobą, z którą nawiązaliśmy kontakt wzrokowy.

Omówienie ćwiczenia: Czy wszystkim udało się nawiązać kontakt wzrokowy i wymienić miejscami? Jakie trudności wiązały się z takim sposobem komunikacji? (np. ktoś nie zauważył mrugania). Czy była sytuacja, w której ktoś źle skomunikował się ze swoim kolegą/koleżanką? Co się wtedy wydarzyło? Jak się czuliście w tej sytuacji?

Uczniowie odliczają do 2. W czasie gdy „jedynki” przygotowują stanowiska (ustawiają po 2 krzesła naprzeciwko siebie), nauczyciel zaprasza „dwójki” do siebie i przekazuje im instrukcję: Waszym zadaniem będzie słuchanie koleżanki/kolegi. Na początku macie słuchać aktywnie, czyli patrzeć na rozmówcę, zadawać pytania, uśmiechać się, okazywać zaciekawienie itp. Na mój znak (nauczyciel ustala z grupą jaki to będzie znak, np. kichnięcie, kaszlnięcie) przestajecie słuchać swojego rozmówcę. Możecie się np. rozglądać, patrzeć w okno. Czy zrozumieliście?. Następnie uczniowie dobierają się w pary i nauczyciel mówi: Zadaniem „jedynek” jest opowiedzieć „dwójkom” o swoich wakacjach (tych na których się było, albo o wymarzonych). Macie na to 4 minuty. Zaczynajcie. Po upływie połowy czasu nauczyciel daje „dwójkom” ustalony znak.

Po zakończeniu ćwiczenia nauczyciel omawia je z uczniami: Jak wam się opowiadało? Czy zauważyliście jakąś zmianę u osoby, która was słuchała? Po czy poznawaliście, że druga strona was słucha? A jak „dwójkom” było w roli słuchacza? Co ułatwiało, a co utrudniało słuchanie? Co możemy zrobić, gdy zauważymy, że ktoś nas nie słucha?

Nauczyciel wybiera jedną chętną osobę i prosi ją, aby wyszła na chwilę z klasy. Jeśli nie jest to możliwe, to prosi, aby poszła na drugi koniec sali i odwróciła się plecami do grupy (zasłoniła uszy, założyła słuchawki). Pozostałym uczniom nauczyciel daje instrukcję: Mam dla Was przysłowie: „Żeby kózka nie skakała, toby nóżki nie złamała”. Jest w nim 8 słów. Odliczcie proszę do 8. Osoby z numerem 1 będą mówiły pierwsze słowo, z numerem 2 – drugie i tak dalej do 8. Czy każdy wie, jakie ma słowo do powiedzenia? (w razie potrzeby nauczyciel pomaga uczniom ustalić które słowo mają wypowiedzieć; może być kilka osób mówiących to samo słowo). Waszym zadaniem będzie, na trzy cztery krzyknąć swoje słowo – wszyscy razem, w tym samym czasie. Zadaniem osoby, która czeka będzie odgadnięcie tego przysłowia. Gdy wszystko jest jasne uczniowie ustawiają się w kręgu. Następnie nauczyciel zaprasza osobę, która czekała do środka kręgu i mówi: Twoim zadaniem jest zgadnąć przysłowie, które za chwilę usłyszysz. Uczeń ma na to 3 próby, przy czym musi cały czas stać w jednym miejscu. Nauczyciel mówi do grupy: Gdy wszyscy są gotowi, na trzy, cztery wypowiadacie głośno i krótko swoje słowo. Nauczyciel pyta, czy osoba w kręgu, chce usłyszeć zdanie po raz drugi. Po trzeciej próbie pyta, jakie zdanie usłyszała. Jeśli udało się jej zgadnąć, warto nagrodzić ją brawami.

Można zrobić 4‑5 rund, zapraszając inne osoby chętne do środka. Grupa sama może wymyślać przysłowia (warto by były długie).

Omówienie ćwiczenia. Pytania do osoby ze środka kręgu: Jak się czułeś/czułaś słysząc wiele różnych słów na raz, z których musiałeś/musiałaś ułożyć zdanie? Co pomogło Ci w usłyszeniu słów? Do wszystkich: Jak myślicie, do jakiej sytuacji z życia moglibyście odnieść to ćwiczenie? Podajcie przykład.

Na bazie wcześniejszych ćwiczeń nauczyciel tworzy z uczniami, na dużej kartce papieru, „Kodeks Dobrego Rozmówcy”, uwzględniając zarówno zasady dotyczące słuchania, jak i mówienia. Nauczyciel pyta uczniów czy warto stosować te zasady, co możemy zyskać, dzięki temu, że będziemy ich przestrzegać.

Zakończenie

Podsumowanie zajęć przez nauczyciela. Podziękowanie uczniom za ich aktywność.