Temat

Stosowanie prawa autorskiego

Etap edukacyjny

Drugi

Podstawa programowa

Klasa VII i VIII

V. Przestrzeganie prawa i zasad bezpieczeństwa. Uczeń:

1) opisuje kwestie etyczne związane z wykorzystaniem komputerów i sieci komputerowych, takie jak: bezpieczeństwo, cyfrowa tożsamość, prywatność, własność intelektualna, równy dostęp do informacji i dzielenie się informacją;
2) postępuje etycznie w pracy z informacjami;
3) rozróżnia typy licencji na oprogramowanie oraz na zasoby w sieci.

Czas

45 minut

Cel ogólny

Rozróżnianie typów licencji w kontekście praw autorskich.

Cele szczegółowe

1. Określanie praw autorskich.

2. Klasyfikowanie typów licencji.

Efekty uczenia

Uczeń:

- rozróżnia typy licencji,

Metody kształcenia

1. Pogadanka.

2. Uczenie się przez obserwację.

Formy pracy

1. Praca indywidualna.

2. Praca z całą klasą.

ETAPY LEKCJI

Wprowadzenie do lekcji

Nauczyciel prowadzi pogadankę z uczniami.

Na jakiej podstawie wolno korzystać z programów komputerowych?
Kto jest właścicielem programów komputerowych?
Co to znaczy, że program jest legalny?
Co to są prawa autorskie?

Realizacja lekcji

Prawa autorskie definiują, na jakich zasadach można korzystać z utworów wytworzonych przez inne osoby. Polska wchodzi w skład Światowej Organizacji Własności Intelektualnej i ratyfikowała traktat o prawie autorskim, wydany w 1996 r. Swoją własną dyrektywę dotyczącą ochrony praw autorskich ma również Unia Europejska. W Polsce obowiązuje obecnie Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych, uchwalona 4 lutego 1994 r. przez Sejm RP.

W prawie autorskim zdefiniowanych jest szereg ustawowych zezwoleń na korzystanie z chronionych utworów. Należą do nich: dozwolony użytek publiczny, dozwolony użytek prywatny, prawo cytatu czy prawo przedruku. Szczególnym wariantem dozwolonego użytku publicznego jest dozwolony użytek szkolny lub biblioteczny.

Dozwolony użytek osobisty (prywatny):

Zgodnie z obowiązującą w Polsce ustawą dopuszczalne jest nieodpłatne korzystanie bez zezwolenia z utworu w zakresie własnego użytku osobistego. Zgodnie z ustawą nie jest karane pobieranie z internetu plików muzycznych, filmów czy książek w tym celu, a jedynie ich udostępnianie. Dozwolony użytek własny nie ma zastosowania wobec programów komputerowych.

W przypadku programów komputerowych zakres praw autorskich jest ograniczony i nie funkcjonuje dozwolony użytek osobisty. Firmy komputerowe, by zmniejszyć piractwo i w łatwiejszy sposób chronić swoje prawa, najczęściej wykorzystują zewnętrzne organizacje. Największą na świecie i działającą w Polsce organizacją tego typu jest Business Software Alliance. Organizacja ta prowadzi promocję i egzekwowanie zgodnego z prawem korzystania z oprogramowania komputerowego jej członków.

Osobie, która narusza prawa autorskie, grozi odpowiedzialność karna oraz odpowiedzialność cywilna. Odpowiedzialność karna jest przewidziana w kodeksie karnym. Odpowiedzialność cywilna ma na celu zadośćuczynienie osobom, których prawa naruszyliśmy.

Domena publiczna to cześć twórczości, z której można korzystać bez ograniczeń wynikających z uprawnień posiadanych przez autorów praw majątkowych. Najczęściej prawa te już wygasły bądź twórczość ta nie była nigdy przedmiotem prawa autorskiego, czy to ze względu na przepisy, czy rodzaj licencjonowania.

[Ilustracja 1]

Copyleft to rodzaj licencjonowania praw autorskich zezwalający na ich dalsze bezpłatne udostępnianie, a nawet modyfikację, pod warunkiem dalszego rozpowszechniania na tej samej zasadzie. Celem tej licencji jest stworzenie twórczości, która będzie się bezproblemowo rozprzestrzeniać i proces ten nigdy przez nikogo nie będzie mógł być zahamowany.

Creative Commons (CC) to amerykańska organizacja non‑profit wspierająca wykorzystywanie stworzonych przez siebie licencji Creative Commons, na podstawie których autor udostępnia swoje dzieło pod pewnymi warunkami.

Polecenie 1

[Ilustracja 2]

Odszukaj, czego dotyczą cztery podstawowe warunki licencji CC.

Odpowiedź:

- uznanie autorstwa (zezwolenie na wykorzystanie utworu pod warunkiem umieszczenia informacji o twórcy),

- użycie niekomercyjne,
- brak zgody na modyfikacje utworu,
- dowolne wykorzystanie utworu pod warunkiem zachowania licencji.

Licencja na program komputerowy  to umowa pomiędzy producentem lub dystrybutorem programu a użytkownikiem określająca warunki, na jakich użytkownik jest zobowiązany korzystać z programu. Licencja zwykle wiąże użytkownika ograniczeniami, z których najczęstszymi są liczba komputerów na których może być zainstalowany program, i liczba użytkowników, którzy mogą z programu skorzystać.

[Grafika interaktywna]

Rodzaje bezpłatnych licencji komputerowych.

Podsumowanie lekcji

Chcąc w zgodzie z prawem autorskim korzystać z zasobów internetu, musisz poznać zasady korzystania z udostępnionych w nim utworów. Możesz mieć darmowy dostęp do materiałów:

- znajdujących się w tzw. domenie publicznej,
- wykorzystanych w ramach tzw. dozwolonego użytku,
- udostępnionych w ramach licencji.