Temat

Stany skupienia ciał

Etap edukacyjny

Drugi

Podstawa programowa

I. 1) wyodrębnia z tekstów, tabel, diagramów lub wykresów, rysunków schematycznych lub blokowych informacje kluczowe dla opisywanego zjawiska bądź problemu; ilustruje je w różnych postaciach.

V. 1) posługuje się pojęciami masy i gęstości oraz ich jednostkami; analizuje różnice gęstości substancji w różnych stanach skupienia wynikające z budowy mikroskopowej ciał stałych, cieczy i gazów.

Czas

45 minut

Ogólny cel kształcenia

Przedstawienie stanów skupienia ciał i ich właściwości.

Kształtowane kompetencje kluczowe

1. Podawanie przykładów ciał o różnym stanie skupienia.

2. Opisywanie różnić między ciałami stałymi, cieczami i gazami.

Cele (szczegółowe) operacyjne

Uczeń:

- rozróżnia stany skupienia ciał,

- opisuje różnice w budowie ciał stałych ciekłych i gazowych.

Metody kształcenia

1. Uczenie się przez obserwację.

2. Uczenie się przez eksperymentowanie.

Formy pracy

1. Praca indywidualna.

2. Praca z całą klasą.

Etapy lekcji

Wprowadzenie do lekcji

Polecenie 1

Przyjrzyj się ilustracjom w pokazie slajdów:

[Slideshow]

Polecenie 2

Odpowiedz na pytania:

a) Jakie znasz stany skupienia ciał? Podaj przykłady.
b) Jaka substancja występuje jednocześnie na Ziemi w trzech stanach skupienia?
c) Od czego zależy stan skupienia ciała?
d) Czy znasz czwarty stan skupienia? Jak się nazywa?

Odpowiedź:

a) Drzewo - stan stały, niebo - stan gazowy, woda w stanie stałym - śnieg i lód, woda w stanie ciekłym - woda morska, woda w stanie gazowym - para wodna unosząca się w atmosferze Ziemi.
b) Woda występuje na Ziemi w trzech stanach skupienia: stałym jako lód, ciekłym jako woda jako oraz gazowym jako para wodna.
c) Stan skupienia ciał zależy między innymi od ich temperatury.
d) Czwarty stan skupienia to plazma.

Realizacja lekcji

Polecenie 3

Odpowiedz na pytania:

a) Co jest potrzebne, aby zamienić lód w wodę?
b) Co zajmuje większą objętość w zbiorniku: woda w fazie gazowej, jako para wodna, czy woda w postaci cieczy lub w postaci lodu?

Odpowiedź:

a) Do zamiany lodu w wodę konieczne jest podgrzanie lodu.
b) Para wodna w postaci gazu wypełnia zawsze całą objętość zbiornika, dlatego ma większą objętość niż lód lub woda, z której powstała.

Polecenie 4

Przyjrzyj się ilustracji „Stany skupienia ciał i ich modele budowy cząsteczkowej”.

[Ilustracja 1]

Na podstawie Ilustracji odpowiedz na pytanie co wspólnego ma ze sobą stan stały ciekły i gazowy.

Odpowiedź:

Substancje w stanie stałym ciekłym i gazowym składają się z cząsteczek, które są obojętne. Nie występują w nich wzbudzone cząsteczki (o bardzo dużej energii) i swobodne elektrony.

Polecenie 5

Wykonaj w grupach przydzielone wam doświadczenia.

Grupa 1

Problem badawczy:

Prezentacja właściwości mechanicznych ciał stałych.

Hipoteza badawcza:

Ciała stałe charakteryzują się niezmiennym kształtem i stałą objętością.

Co będzie potrzebne:

1. trzy prostopadłościany wykonane z różnych materiałów np. drewno, żelazo, tworzywo sztuczne;
2. dwa naczynia o różnym kształcie oraz małej i dużej objętości.

Instrukcja:

1. Umieść prostopadłościany raz w jednym raz w drugim naczyniu.
2. Spróbuj zmienić kształt prostopadłościanów ściskając je mocno.

Wniosek:

Ciała stałe mają określony kształt i określoną objętość.

Grupa 2

Problem badawczy:

Prezentacja właściwości mechanicznych cieczy.

Hipoteza badawcza:

Ciecze charakteryzują się zmiennym kształtem i stałą objętością.

Co będzie potrzebne:

1. dwie ciecze np. woda i oliwa,
2. dwa naczynia o różnym kształcie,
3. strzykawka lekarska.

Instrukcja:

1. Wlej ciecz do jednego a następnie do drugiego naczyniu.
2. Powtórz to samo dla drugiej cieczy.
3. Nabierz do strzykawki pierwszą ciecz, spróbuj ją ścisnąć za pomocą tłoczka strzykawki.
4. Powtórz tą samą czynność dla drugiej cieczy.

Wniosek:

Ciecze przyjmują kształt naczynia, w którym się znajdują, ale ich objętość nie zmienia się pod wpływem nacisku.

Grupa 3

Problem badawczy:

Prezentacja właściwości mechanicznych wspólnych dla gazów.

Hipoteza badawcza:

Gazy charakteryzują się zmiennym kształtem i zmienną objętością.

Co będzie potrzebne:

1. dwa gazy np. (dwutlenek węgla z wydychanego powietrza) i powietrze atmosferyczne,
2. balon, strzykawka.

Instrukcja:

1. Nadmuchaj balon.
2. Napełnij strzykawkę powietrzem.
3. Spróbuj ścisnąć powietrze w strzykawce za pomocą tłoczka.
4. Spróbuj ścisnąć balon.

Wniosek:

Gazy przybierają kształt naczynia, w którym zostały umieszczone, wypełniają całą jego objętość i łatwo jest ją zmienić. Są ściśliwe i rozprężliwe.

Polecenie 6

Przedstawcie wyniki doświadczeń przeprowadzonych w grupach.

Polecenie 7

Określ prawdziwość poniższych stwierdzeń:

a) Ciała stałe mają swój określony kształt i objętość.
b) Ciała stałe, ciekłe i gazowe składają się z cząsteczek.
c) Oddziaływania pomiędzy cząsteczkami gazu są bardzo silne.
d) Gazy przyjmują kształt naczynia i mają określoną objętość niezależną od objętości zbiornika w którym są zamknięte.

Odpowiedź:

a) Prawda. b) Prawda. c) Fałsz. d) Fałsz.

Podsumowanie lekcji

- Ciała występują w trzech stanach skupienia: stałym, ciekłym i gazowym.
- Ciała stałe mają określone: kształt i objętość.
- Ciecze przyjmują kształt naczynia, w którym się znajdują, ale zachowują swoją objętość.
- Gazy - podobnie jak ciecze - przybierają kształt naczynia, w którym zostały umieszczone, ale w przeciwieństwie do cieczy wypełniają całą jego objętość.
- Właściwości ciał wynikają z ich budowy cząsteczkowej.