Schemat + Sprawdź się
Zapoznaj się ze schematem i wykonaj polecenia.
- reprezentowana przez Narodową Demokrację, Narodowy Związek Robotniczy oraz Narodowy Związek Chłopski (dwie ostatnie partie później przeszły na pozycje niepodległościowe);
- największym zagrożeniem dla Polaków i Polski byli Niemcy; ziemie polskie stanowiły teren naturalnej ekspansji dla Niemców, a potęga Prus powstała dzięki upadkowi Polski;
- celem było zjednoczenie ziem polskich pod berłem cara rosyjskiego i uzyskanie autonomii;
- działalność stronnictwa na forum rosyjskiej Dumy Państwowej (Koło Polskie);
- postawa władz rosyjskich nieprzychylna sprawie polskiej (ograniczenie liczby polskich mandatów w Dumie, rozwiązywanie polskich organizacji oświatowych i kulturowych);
- założenie w Galicji organizacji paramilitarnych: Drużyn Polowych Sokoła pod dowództwem Józefa Hallera oraz Polskich Drużyn Strzeleckich, 2. orientacja proaustriacka - powstała w środowisku PPS na czele z Józefem Piłsudskim;
- reprezentowana przez PPS (PPS Frakcja Rewolucyjna), Polską Partię Socjalno-Demokratyczną z Ignacym Daszyńskim, Polskie Stronnictwo Ludowe z Jakubem Bojką;
- Polska miała odzyskać niepodległość dzięki współpracy z Austro-Węgrami oraz państwami centralnymi;
- największym wrogiem była Rosja;
- cel: wywołanie powstania w Królestwie Polskim przeciwko Rosji i wyzwolenie części ziem rosyjskich, a następnie przyłączenie ich do Galicji;
- Austro-Węgry po aneksji Bośni i Hercegowiny w 1908 r. sprzyjały tworzeniu organizacji paramilitarnych;
- powstanie organizacji paramilitarnych: Związek Walki Czynnej w 1908 r., Strzelec w Krakowie i Związek Strzelecki we Lwowie;
- ukształtowanie się organizacji kobiecych w Królestwie Polskim, Galicji i na Śląsku (Liga Kobit Polskich Pogotowia Wojennego, celem było niesienie pomocy materialnej i moralnej w walce o niepodległą Polskę przeciwko Rosji);
- w 1912 r. powstanie Komisji Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych, która była polityczną reprezentacją stronnictw, 3. orientacja trialistyczna - powstała w środowisku galicyjskich konserwatystów, reprezentowanych przez ówczesnego ministra finansów Leona Bilińskiego;
- celem było przyłączenie Królestwa Polskiego do Galicji i przekształcenie dualistycznej monarchii austro-węgierskiej w monarchię trialistyczną, w której taki sam status mieliby Polacy, Węgrzy i Austriacy, 4. koncepcja rewolucyjna - sygnowana przez Socjaldemokrację Królestwa Polskiego i Litwy na czele z Różą Luksemburg oraz Feliksem Dzierżyńskim;
- opowiadali się oni przeciwko niepodległości, stawiając na wybuch rewolucji proletariackiej i likwidację państw narodowych.
Wskaż mocne i słabe punkty każdej z wymienionych orientacji. Zwróć uwagę przede wszystkim na kwestie stosunku działaczy do sprawy odzyskania niepodległości, na to, jakie ziemie miały wchodzić w skład nowo odrodzonego państwa polskiego oraz na tradycję walk powstańczych i idei lojalistycznych.
Wyobraź sobie, że jesteś zwolennikiem jednej z powyżej wymienionych orientacji. Napisz przemowę, w której będzie postarasz się zachęcić rodaków do poparcia swojej wizji przyszłej Polski.
Przeanalizuj poniższy fragment teksty źródłowego i wykonaj polecenia.
Wywiad Józefa Hłaski z Józefem Piłsudskim, luty 1913 r.Pan Marian [pseudonim Józefa Piłsudskiego] [...] pozwolił mi nieco zajrzeć w swoje plany. Ponieważ wiedział, iż Komisji Tymczasowej robią zarzut, że jest narzędziem w rękach Austrii i że jej robota jest wysługiwaniem się tej ostatniej i stojącem za nią Prusom, pan Marian starał się widocznie przekonać mnie, że Komisja Tymczasowa jest w celach i zadaniach swoich zupełnie samodzielną. Nie zaprzeczył, że wchodzi ona w porozumienie z pewnymi sferami wojskowymi, że ma jakieś ich obietnice, ale wyraźnie zaznaczył, że działa w tych rzeczach jako sprzymierzeniec, połączony wspólnością interesów, nie zaś jako zależny pomocnik [...].
Z tych przesłanek Pan Marian wyprowadził jednak ten wniosek jedynie, że nie należy rozpoczynać ruchu zbrojnego w Królestwie przed wybuchem wojny. Z chwilą jednak jej rozpoczęcia na ziemiach polskich naród nasz, zdaniem jego nie może zostać bezczynnym widzem, musi wystąpić, no i wówczas z konieczności działać będzie zmuszony jako sprzymierzeniec Austrii.
- A więc wysługiwać się Austrii z perspektywą, że cała korzyść przypadnie Niemcom, które jak sam Pan przyznawał, są naszymi zdecydowanymi wrogami i oczywiście na jakieś korzystne uregulowanie dla nas granic nie pozwolą?
- Niekoniecznie. Wystąpimy jako siła samodzielna, która przy likwidowaniu wojny, w czasie kiedy strony będą znużone i wyczerpane, zaważyć będzie mogła na szali.
- Ale gdzież te siły samodzielne, czy za takie uważa Pan te drużyny i związki strzeleckie w Galicji? Przecież to bądź co bądź garść tylko!
- Związki i Drużyny Strzeleckie dadzą nam kilka tysięcy instruktorów, którzy mogą sformować liczną armię, jeśli społeczeństwo polskie tego zechce.
Źródło: Wywiad Józefa Hłaski z Józefem Piłsudskim, luty 1913 r. Cytat za: G. Szelągowska, Historia. Dzieje nowożytne i najnowsze 1870-1939,WSiP, Warszawa 1998, s. 200.
Zapoznaj się ze zdjęciem, a następnie wykonaj polecenie.
Przeanalizuj dwa teksty źródłowe, a następnie na ich podstawie wykonaj polecenia.
Źródło 1
Odezwa Naczelnej Komendy c. i k. wojsk austriackich (fragm.), 8 sierpnia 1914 r.Do Narodu Polskiego!
Z woli Wszechmogącego, który kieruje losami narodów, i z rozkazu swoich Monarchów przekraczają sprzymierzone armie Austrii‑Węgier i Niemiec granicę, przynosząc w ten sposób i Wam, Polakom, wyzwolenie spod jarzma moskiewskiego. Powitajcie nasze sztandary z ufnością, bo one zapewniają Wam sprawiedliwość.
Sztandary te nie są Wam i Waszym rodakom obce. Wszakże przez półtora przeszło wieku rozwija się wspaniale Wasz naród pod berłem Austrii‑Węgier i Niemiec i pełne sławy tradycje Waszej przeszłości łączą się jak najściślej jeszcze od czasów króla Jana Sobieskiego, który pośpieszył ze skuteczną pomocą zagrożonemu państwu Habsburgów, z tradycjami Waszych sąsiadów na zachodzie.
Znamy więc dobrze i uznajemy rycerskość i wybitne przymioty Narodu Polskiego. Chcemy usunąć te zapory, jakie utrudniały Wam ściślejszą łączność z życiem Zachodu, chcemy otworzyć przed Wami wszystkie skarby duchowego i gospodarczego dorobku. To jest naszym wielkim zadaniem, które łączy się z celem naszej kampanii. Nie my szukaliśmy wojny. Rosja walczyła długo bronią oszczerstw i wszelkich zaczepek, nie wahała się wreszcie stanąć otwarcie po stronie tych, którzy usiłowali zatrzeć ślady niecnej zbrodni, skierowanej przeciw dynastii austriacko‑węgierskiej a skorzystali z tej sposobności, aby napaść na Monarchię i sprzymierzone z nią państwo niemieckie. Zmusiło to naszego Dostojnego Władcę, któremu Europa przez dziesiątki lat zawdzięczała pokój, do chwycenia za oręż. Wszyscy mieszkańcy Rosji, których zwycięstwo naszych sprzymierzonych armii odda pod naszą opiekę, spodziewać się mogą od nas, zwycięzców, sprawiedliwości i ludzkości.
Źródło: Odezwa Naczelnej Komendy c. i k. wojsk austriackich (fragm.), 8 sierpnia 1914 r. Cytat za: C.Nanke, Wypisy do nauki historii nowożytnej, cz. 2, Lwów-Warszawa 1927, s. 194-195.
Źródło 2
Polacy!
Wybiła godzina, w której przekazane Wam marzenie ojców i dziadów Waszych ziścić się może. Przed półtora wiekiem żywe ciało Polski rozszarpano na kawały, ale dusza jej nie umarła. Żyła ona nadzieją, że nadejdzie godzina zmartwychwstania dla Narodu Polskiego i dla pojednania się braterskiego z Wielką Rosją.
Wojsko rosyjskie niesie Wam błogą wieść owego pojednania. Niechaj się zatrą granice, rozcinające na części Naród Polski. Niechaj Naród Polski połączy się w jedno ciało pod berłem Cesarza Rosyjskiego. Pod berłem tym odrodzi się Polska, swobodna w swej wierze, języku i samorządzie.
Jednego tylko Rosja spodziewa się po Was. Takiego samego poszanowania praw ludów, z którymi związały Was dzieje.
Z sercem otwartym, z ręką po bratersku wyciągniętą, kroczy na Wasze spotkanie Wielka Rosja. Wierzy ona, iż nie zardzewiał miecz, który poraził wroga pod Grunwaldem.
Od brzegów Oceanu Spokojnego do Mórz Północnych ciągną hufce rosyjskie. Zorza nowego życia dla Was wchodzi.
Niech zajaśnieje na tej jutrzni znamię Krzyża, godło męki i zmartwychwstania ludów.
Zwierzchni Wódz Naczelny, Jenerał adiutant Mikołaj