Tekst: Akt II Scena XV Dulska, Juliasiewiczowa, Zbyszko DULSKA w ręku książeczka. Hanka! A ty tu? Nie wychodź!... Mam z tobą porachunek. ZBYSZKO Tak, tak. Wiem już o co chodzi. I... pokazałaby mama wiele taktu, gdyby o tym nie mówiła. DULSKA Taktu? taktu? Ty śmiesz mówić o takcie? ty, który taki skandal wywołałeś pod rodzicielskim dachem. Jak się to rozniesie po ulicy, to chyba Dom sprzedać i wynieść się do Bruchowic, czy na Zamarstynów. ZBYSZKO To moja rzecz. DULSKA Bezwstydnik! do tego doprowadzić, żeby mi potem byle kto oczy tym wykalał. JULIASIEWICZOWA ... Tego już zanadto. I to ciocia tak mówi? A czy wie ciocia, że ja potrzebuję tylko dwa słowa powiedzieć, aby ta śliczna historia inaczej wyglądała. DULSKA Co powiesz, to będzie kłamstwo. Takiej jak ty nikt nie uwierzy. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Hanka! A ty tu? Nie wychodź!... Mam z tobą porachunek. Opis punku znajdującego się na ilustracji: 1. Przypadkowe spotkanie Zbyszka, Dulskiej i Hanki zmienia bieg wypadków. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Tak, tak. Wiem już o co chodzi. I... pokazałaby mama wiele taktu, gdyby o tym nie mówiła. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. Zbyszko stara się uniknąć konfrontacji z matką. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Taktu? taktu? Ty śmiesz mówić o takcie? ty, który taki skandal wywołałeś pod rodzicielskim dachem. Jak się to rozniesie po ulicy, to chyba Dom sprzedać i wynieść się do Bruchowic, czy na Zamarstynów. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 3. Emocje Dulskiej zostały oddane przez zdania krótkie, wykrzyknikowe. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Taktu? taktu? Ty śmiesz mówić o takcie? ty, który taki skandal wywołałeś pod rodzicielskim dachem. Jak się to rozniesie po ulicy, to chyba Dom sprzedać i wynieść się do Bruchowic, czy na Zamarstynów. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 4. Dla Dulskiej w całej sytuacji najgorsza jest możliwość skandalu, czyli upublicznienia sprawy romansu. Ujawnia się tu charakterystyczny rys „moralności” Dulskiej, według której można dopuszczać się czynów powszechnie uznawanych za niemoralne, byle tylko pozostawały one w ukryciu. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Bezwstydnik! do tego doprowadzić, żeby mi potem byle kto oczy tym wykalał. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 5. Dulska ma tendencję do podkreślania swej „moralnej wyższości” nad innymi i pouczania ich. Warstwa formalna. Fragment tekstu: O, przepraszam! tym byle kto — to mam być ja? Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 6. Zmiana intonacji oddaje stan emocjonalny bohaterki, dynamizuje dialog. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Co powiesz, to będzie kłamstwo. Takiej jak ty nikt nie uwierzy. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 7. Słowa Dulskiej odnoszą skutek przeciwny do zamierzonego. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Co powiesz, to będzie kłamstwo. Takiej jak ty nikt nie uwierzy. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 8. Dulska pokazuje swój prawdziwy stosunek do Juliasiewiczowej, którą uznaje za osobę niemoralną.

Tekst: JULIASIEWICZOWA Jaka ja jestem, to jestem. Ale nigdy nie dopuściłabym się tego,czego się tu dopuszczono. (do Zbyszka) Wiedz o tym, że ciocia o Hance od początku wiedziała. DULSKA Nieprawda. JULIASIEWICZOWA Aha!... nieprawda. Przez palce się patrzyło... przez palce... dopiero teraz, jak grozi głośny skandal, to na Zbyszka — na Hankę... ZBYSZKO A to ładna historia. I w jakim celu? JULIASIEWICZOWA Żebyś w domu siedział... ZBYSZKO A! rozumiem! DULSKA Ona kłamie! ZBYSZKO Ona prawdę mówi. To bardzo na maminą moralność patrzy. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Jaka ja jestem, to jestem. Ale nigdy nie dopuściłabym się tego,czego się tu dopuszczono. (do Zbyszka) Wiedz o tym, że ciocia o Hance od początku wiedziała. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Motywacja psychologiczna Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Jaka ja jestem, to jestem. Ale nigdy nie dopuściłabym się tego,czego się tu dopuszczono. (do Zbyszka) Wiedz o tym, że ciocia o Hance od początku wiedziała. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. Juliasiewiczowa, zdenerwowana słowami Dulskiej, a także wcześniejszą odmową wynajęcia jej mieszkania, ujawnia Zbyszkowi prawdę o intencjach jego matki, być może chce również zemścić się na Zbyszku. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Nieprawda. Aha!... nieprawda. Przez palce się patrzyło... przez palce... dopiero teraz, jak grozi głośny skandal, to na Zbyszka — na Hankę... A to ładna historia. I w jakim celu? Żebyś w domu siedział... A! rozumiem! Ona kłamie! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 3. Dialog dyskusyjny – Dulska i Juliasiewiczowa spierają się ze sobą, próbując przekonać Zbyszka do swej wersji wydarzeń. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Nieprawda. Aha!... nieprawda. Przez palce się patrzyło... przez palce... dopiero teraz, jak grozi głośny skandal, to na Zbyszka — na Hankę... A to ładna historia. I w jakim celu? Żebyś w domu siedział... A! rozumiem! Ona kłamie! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 4. Zbyszko nie zdawał sobie sprawy z faktu, że matka wie o jego romansie z Hanką i akceptuje ten stan rzeczy. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Ona prawdę mówi. To bardzo na maminą moralność patrzy. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 5. Zbyszko daje wiarę Juliasiewiczowej, ponieważ zachowanie Dulskiej jest zgodne z jej charakterem i „moralnością”.

Tekst: DULSKA bije pięścią w stół. Kłamie! JULIASIEWICZOWA tak samo Nie kłamię! ZBYSZKO tak samo Prawdę mówi. Ja to czuję! Ja to wiem! To jest to, co tu pełza tak brudno, tak ohydnie — co to za ścianę byle nie wyszło. Ale kto wiatr sieje,ten burzę zbiera! biegnie do kuchni Hanka! Mela i Hesia ukazują się na progu. DULSKA Zbyszek! ZBYSZKO A chce mama wiedzieć co zrobię? chce mama wiedzieć? Ja się z Hanką ożenię! DULSKA Jezus, Maria! Szlak mnie trafi. MELA Mamo! przebacz im! błogosław! Warstwa formalna. Fragment tekstu: bije pięścią w stół. Kłamie! tak samo Nie kłamię! tak samo Prawdę mówi. Ja to czuję! Ja to wiem! To jest to, co tu pełza tak brudno, tak ohydnie — co to za ścianę byle nie wyszło. Ale kto wiatr sieje,ten burzę zbiera! biegnie do kuchni Hanka! Mela i Hesia ukazują się na progu. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Powtórzenie gestu – efekt komiczny, pojedynek słowny; dialog dyskusyjny. Warstwa formalna. Fragment tekstu: A chce mama wiedzieć co zrobię? chce mama wiedzieć? Ja się z Hanką ożenię! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. Motywacja psychologiczna. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: A chce mama wiedzieć co zrobię? chce mama wiedzieć? Ja się z Hanką ożenię! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 3. Zbyszko podejmuje swoją decyzję pod wpływem emocji, chcąc zrobić na złość matce. Warstwa formalna. Fragment tekstu: A chce mama wiedzieć co zrobię? chce mama wiedzieć? Ja się z Hanką ożenię! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 4. Zaskakujący zwrot akcji. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Jezus, Maria! Szlag mnie trafi! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 5. Decyzja Zbyszka jest dla Dulskiej szokiem. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Mamo, przebacz im! Błogosław! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 6. Hesia jedynie obserwuje całe zajście, z kolei naiwna Mela, nie rozumiejąc sytuacji, stara się „pomóc” Zbyszkowi i Hance.

Tekst: DULSKA Odczep się! Zbyszko wciąga Hankę. ZBYSZKO Hanka! rzuć te łachy! zostaniesz tutaj na zawsze. HANKA Kiedy mi pani wypowiedziała. ZBYSZKO Zostaniesz! Ja się z tobą ożenię. HANKA Rany boskie! DULSKA Ja nie pozwolę. ZBYSZKO To się na nic nie zda. JULIASIEWICZOWA Zbyszko! upamiętaj się! Warstwa formalna. Fragment tekstu: Odczep się! Zbyszko wciąga Hankę. Hanka! rzuć te łachy! zostaniesz tutaj na zawsze. Kiedy mi pani wypowiedziała. Zostaniesz! Ja się z tobą ożenię. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Dialog dyskusyjny. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Rany boskie! Ja nie pozwolę. To się na nic nie zda. Zbyszko! upamiętaj się! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. Stychomytia dynamizuje scenę, nadając jej szybkie tempo. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Rany boskie! Ja nie pozwolę. Zbyszko! upamiętaj się! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 3. Decyzja Zbyszka jest wielkim zaskoczeniem dla wszystkich i wywołuje sprzeciw, bowiem stanowi przełamanie społecznych konwencji. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Zbyszko! upamiętaj się! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 4. Decyzja Zbyszka jest szokująca nawet dla Juliasiewiczowej, która chciała zrobić na złość Dulskiej, ale nie oczekiwała takiego obrotu sprawy.

Tekst: DULSKA do Dulskiego, który wszedł i patrzy zdumiony Felicjan! widzisz!... jaką twój syn daje nam synową? Dulski zainteresowany podchodzi. No... ruszże się... ty ojciec... przeklnij go, czy co, może się upamięta. ZBYSZKO To na nic. Tak będzie... Niech raz taka szpetota unurza się we własnym błocie. DULSKA Rany boskie! Jak mi się kto spyta, jak moja synowa z domu... ZBYSZKO To powie mama, że nie z domu, ale z chałupy. To będzie najgorsza kara...Hanka, padnij do nóg i proś o błogosławieństwo HANKA Proszę wielmożnej pani... ja... przecież... DULSKA Idź precz!... Felicjan, odezwij się! DULSKI A niech was wszyscy diabli!!! Odchodzi do sypialni Warstwa formalna. Fragment tekstu: Dulski zainteresowany podchodzi. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Gest i mimika – główne środki charakterystyki Dulskiego. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Dulski zainteresowany podchodzi. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. Niecodzienna sytuacja wywołuje zainteresowanie nawet u obojętnego na sprawy rodziny Felicjana. Warstwa formalna. Fragment tekstu: To powie mama, że nie z domu, ale z chałupy. To będzie najgorsza kara...Hanka, padnij do nóg i proś o błogosławieństwo Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 3. Komizm słowny Warstwa treściowa. Fragment tekstu: To powie mama, że nie z domu, ale z chałupy. To będzie najgorsza kara...Hanka, padnij do nóg i proś o błogosławieństwo Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 4. Słowa Zbyszka świadczą o tym, że jego prawdziwą intencją jest chęć zrobienia matce na złość. Warstwa formalna. Fragment tekstu: A niech was wszyscy diabli!!! Odchodzi do sypialni Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 5. Jedyna wypowiedź Felicjana Dulskiego w całej sztuce. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: A niech was wszyscy diabli!!! Odchodzi do sypialni Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 6. Felicjan, jakby w odpowiedzi na apele Dulskiej, by przeklął syna, „przeklina” całą rodzinę, dając do zrozumienia, że nie chce mieć z nią nic wspólnego.

Tekst: DULSKA pada na kanapę Nie wytrzymam — daję słowo — nie wytrzymam. ZBYSZKO Siadaj, Hanka — siadaj rzędem obok mamy. Teraz tu twoje miejsce... sadza gwałtem Hankę na kanapę JULJASIEWICZOWA Zbyszko! Dzwonek — Hanka się zrywa i chce biec otworzyć. ZBYSZKO Siedź! Nie ruszaj się! HANKA Ja chcę otworzyć... HESIA Ktoś idzie. ZBYSZKO sadza gwałtem Hankę — i, stając na progu przedpokoju, mówi Niech kucharka idzie otworzyć i powie, że obie panie Dulskie przyjmują! Zasłona spada. Warstwa formalna. Fragment tekstu: pada na kanapę Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Gest Dulskiej. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: pada na kanapę. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. Dulska traci inicjatywę i do końca sceny już nawet nie próbuje interweniować. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Nie wytrzymam — daję słowo — nie wytrzymam. Siadaj, Hanka — siadaj rzędem obok mamy. Teraz tu twoje miejsce... Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 3. Dialog sytuacyjny. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Nie wytrzymam — daję słowo — nie wytrzymam. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 4. Zachowanie Zbyszka jest dla Dulskiej największym skandalem, bowiem zaburza społeczną hierarchię, zrównując służącą z panią domu. Warstwa formalna. Fragment tekstu: sadza gwałtem Hankę na kanapę Dzwonek — Hanka się zrywa i chce biec otworzyć. Siedź! nie ruszaj się. sadza gwałtem Hankę — i, stając na progu przedpokoju, mówi Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 5. Gesty i ruch sceniczny potęgują komizm sytuacyjny. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Dzwonek — Hanka się zrywa i chce biec otworzyć. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 6. Hanka jest zdezorientowana, bezwolnie wykonuje polecenia Zbyszka, jednak dźwięk dzwonka przywraca ją do roli służącej Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Siedź! Nie ruszaj się! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 7. Hanka jest traktowana przedmiotowo zarówno przez Dulską, która nie chce słuchać jej wyjaśnień, jak i przez Zbyszka – nikt nie liczy się z jej zdaniem. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Niech kucharka idzie otworzyć i powie, że obie panie Dulskie przyjmują! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 8. Połączenie komizmu słownego i sytuacyjnego. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Niech kucharka idzie otworzyć i powie, że obie panie Dulskie przyjmują! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 9. Zapolska ukazuje poważną problematykę konfliktu społeczno-obyczajowego i pokoleniowego w sposób komiczny. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Niech kucharka idzie otworzyć i powie, że obie panie Dulskie przyjmują! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 10. Wyraźne zakończenie sceny.

Tekst: Akt III Scena 8 Juliasiewiczowa, Zbyszko JULIASIEWICZOWA chwilę się waha — potem podchodzi do drzwi Zbyszka Zbyszko! proszę cię tu na chwilę. (...) ZBYSZKO wchodząc do pokoju Jeżeli o Hance, to nie ma żadnej dyskusji. Tak będzie i basta! JULIASIEWICZOWA Naturalnie. I nie wyobrażaj sobie, że ja jestem przeciwna twemu projektowi. Owszem. Skoro chcesz „naprawiać” — tylko namawiać cię na to należy. (...) JULIASIEWICZOWA Naturalnie. Tylko... musicie sobie sami wystarczyć. Nie znam jej — musi mieć dużą inteligencję wrodzoną. ZBYSZKO milczy JULIASIEWICZOWA Ty to rozwiniesz — więc z moralnej strony nie ma obawy. Tylko materialna. ZBYSZKO Mam ją w pięcie. Warstwa formalna. Fragment tekstu: wchodząc do pokoju Jeżeli o Hance, to nie ma żadnej dyskusji. Tak będzie i basta! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Sprzeczność między słowami a ruchem scenicznym ujawnia prawdziwe intencje bohatera. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: wchodząc do pokoju Jeżeli o Hance, to nie ma żadnej dyskusji. Tak będzie i basta! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. Zbyszko zdecydowanie odmawia rozmowy na temat Hanki, stanowczo obstając przy swej decyzji, jednak wchodzi do pokoju, tym samym sygnalizując gotowość podjęcia „pertraktacji”. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Naturalnie. I nie wyobrażaj sobie, że ja jestem przeciwna twemu projektowi. Owszem. Skoro chcesz „naprawiać” — tylko namawiać cię na to należy. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 3. Juliasiewiczowa wykazuje się zdolnościami negocjacyjnymi – unika otwartego nakłaniania Zbyszka do zmiany decyzji, przedstawiając rzeczowe argumenty i ukazując ich konsekwencje. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Zbyszko milczy. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 4. Milczenie. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Zbyszko milczy. Mam ją w pięcie Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 5. Milczenie Zbyszka i jego gniewne odpowiedzi świadczą o tym, że jego decyzja była nieprzemyślana i w gruncie rzeczy zdaje sobie on sprawę, że racja leży po stronie Juliasiewiczowej. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Mam ją w pięcie. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 6. Zdawkowe odpowiedzi.

Tekst: JULIASIEWICZOWA Tak się mówi. Ale ty masz pensji 60 złr. I oprócz tego masę długów. (...) ZBYSZKO Daj ty mi spokój. JULIASIEWICZOWA Boże drogi! gdyby to można tak życiu powiedzieć "daj mi spokój" ale ono włazi na kark, jak hydra, i zdławi. (podchodzi do niego i siada na poręczy fotela) Zbyszko! popatrz mi w oczy. Ty żałujesz tego, coś zrobił. ZBYSZKO Puść mnie! JULIASIEWICZOWA Nie puszczę... Tu się rozchodzi o coś więcej, jak o głupie "na złość matce." ZBYSZKO To nie na złość... Ja chciałem raz zetrzeć w proch to podłe, to czarne, co tu jest duszą złych czynów w tych ścianach. Chciałem raz wziąć się za bary z tym czymś nieuchwytnym i... JULIASIEWICZOWA I wziąłeś się za bary — szamotałeś — pokazałeś kły, a teraz musisz ulec. ZBYSZKO Nie muszę, nie ulegnę! Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Tak się mówi. Ale ty masz pensji 60 złr. I oprócz tego masę długów. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Juliasiewiczowa sięga po najbardziej przekonujące argumenty materialne. Zbyszko dobrze zdaje siebie sprawę z faktu, że nie będzie w stanie utrzymać się ze swej skromnej pensji, tym bardziej, że jest zadłużony. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Boże drogi! gdyby to można tak życiu powiedzieć "daj mi spokój" ale ono włazi na kark, jak hydra, i zdławi. (podchodzi do niego i siada na poręczy fotela) Zbyszko! popatrz mi w oczy. Ty żałujesz tego, coś zrobił. Puść mnie! Nie puszczę... Tu się rozchodzi o coś więcej, jak o głupie "na złość matce." Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. Dialog dyskusyjny służy także analizie reakcji psychologicznych bohaterów. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Boże drogi! gdyby to można tak życiu powiedzieć — daj mi spokój —ale ono włazi na kark, jak hydra, i zdławi. (podchodzi do niego i siada na poręczy fotela) Zbyszko! popatrz mi w oczy. Ty żałujesz tego, coś zrobił. Puść mnie! Nie puszczę... Tu się rozchodzi o coś więcej, jak o głupie "na złość matce." Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 3. Rozmowa Zbyszka z Juliasiewiczową pełni nie tylko funkcję dramatyczną, ale również stanowi pogłębioną analizę pary bohaterów, szczególnie Zbyszka, ukazując prawdziwe, głębsze motywacje jego decyzji i słabość charakteru. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: To nie na złość... Ja chciałem raz zetrzeć w proch to podłe, to czarne, co tu jest duszą złych czynów w tych ścianach. Chciałem raz wziąć się za bary z tym czymś nieuchwytnym i... Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 4. Zbyszko zaczyna się usprawiedliwiać, mówi o swojej decyzji w czasie przeszłym. Warstwa formalna. Fragment tekstu: I wziąłeś się za bary, szamotałeś, Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 5. Zmiana tonu wypowiedzi. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: I wziąłeś się za bary, szamotałeś, Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 6. Juliasiewiczowa obnaża słabość charakteru Zbyszka, niezdolność do udźwignięcia odpowiedzialności za swoje czyny.

Tekst: JULIASIEWICZOWA Masz siły do takiej ciągłej walki? Zbyszko milczy ZBYSZKO Ty umiesz budzić we mnie kołtuna... JULIASIEWICZOWA Ależ on na chwilę w tobie nie zasnął. Ty się z nim nie borykaj. To na nic. Wiesz sam. (...) Zbyszko siada na fotelu zgnębiony. Juliasiewiczowa podchodzi. No... i co będzie, Zbyszko? Zbyszko milczy milczy JULIASIEWICZOWA No... no... ZBYSZKO Jest jeszcze czas. JULIASIEWICZOWA Nie, nie — takie rzeczy przecina się od razu. Raz, dwa... Zobaczysz —odetchniesz, jak z tym skończysz. ZBYSZKO cicho Ale jak? Warstwa formalna. Fragment tekstu: Ty umiesz budzić we mnie kołtuna. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Motyw fatalizmu, dziedziczności. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Ty umiesz budzić we mnie kołtuna. Ależ on na chwilę w tobie nie zasnął. Ty się z nim nie borykaj. To na nic. Wiesz sam. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. Juliasiewiczowa godzi się z fatalizmem dziedziczności, przeciw któremu Zbyszko usiłuje się buntować. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Ależ on na chwilę w tobie nie zasnął. Ty się z nim nie borykaj. To na nic. Wiesz sam. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 3. Zmiana głosu sygnalizuje zmianę postawy Zbyszka. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Jest jeszcze czas. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 4. Zbyszko próbuje jeszcze opóźnić poddanie się. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Nie, nie, takie rzeczy przecina się od razu. Raz, dwa! Zobaczysz, odetchniesz, jak z tym skończysz. Ale jak? Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 5. Dialog dyskusyjny – rozmowa Juliasiewiczowej ze Zbyszkiem wpływa na bieg akcji. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Ale jak? Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 6. Zbyszko zmienia swą decyzję, przekonany racjonalnymi argumentami Juliasiewiczowej, i zgadza się na oddanie sprawy w jej ręce.

Tekst: JULIASIEWICZOWA Już my na to poradzimy. ZBYSZKO Będzie skandal. JULIASIEWICZOWA A widzisz! a mówiłeś, że ci o świat nie chodzi! chwila milczenia Zbyszko milczy I przeprosisz matkę? ZBYSZKO Za co? JULIASIEWICZOWA Zrób to — obraziłeś ją bardzo. Ona chora, ona biedna. (biegnie do drzwi) Ciociu! (...) Warstwa formalna. Fragment tekstu: Już my na to poradziny. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Dialog dyskusyjny – rozmowa Juliasiewiczowej ze Zbyszkiem wpływa na bieg akcji. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Będzie skandal. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. Motyw fatalizmu, dziedziczności Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Będzie skandal. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 3. Zbyszko okazuje się być nieodrodnym synem Dulskiej. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: A widzisz! a mówiłeś, że ci o świat nie chodzi! chwila milczenia Zbyszko milczy I przeprosisz matkę? Opis punktu znajduącego się na ilustracji: 4. Juliasiewiczowa demaskuje kołtuństwo Zbyszka, który nawet nie próbuje się bronić i milczy, godząc się na zaproponowane przez nią rozwiązanie. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Zrób to — obraziłeś ją bardzo. Ona chora, ona biedna. (biegnie do drzwi) Ciociu! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 5. Motywacja psychologiczna. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Zrób to — obraziłeś ją bardzo. Ona chora, ona biedna. (biegnie do drzwi) Ciociu! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 6. Juliasiewiczowa nakłania Zbyszka także do pogodzenia się z Dulską, licząc na wdzięczność ciotki.

Tekst: Akt III Scena 14 Hanka, Tadrachowa, Dulska, Juliasiewiczowa, później Zbyszko, Hesia, Mela DULSKA A teraz kuferek i jazda — żeby mi was w minutę nie było. TADRACHOWA Idziemy, proszę łaski pani. Całujemy rączki. HANKA Ta chodźcie, matko chrzestna, ta co się kłaniacie. wychodzi z Tadrachową DULSKA Ach!...(upada na sofę) Jezus, Maria! co za dzień!... no!... ledwo żyję... przecież to straszne, co ja przejść musiałam. Tysiąc koron!... JULIASIEWICZOWA Widziała ciocia, że był nóż na gardle. DULSKA Tak, tak... JULIASIEWICZOWA Do widzenia cioci. Idę do siebie. I ja dostałam migreny z tego wszystkiego. Ale... może teraz ciocia mogłaby nam mieszkanie wynająć? Warstwa formalna. Fragment tekstu: A teraz kuferek i jazda — żeby mi was w minutę nie było. Idziemy, proszę łaski pani. Całujemy rączki. Ta chodźcie, matko chrzestna, ta co się kłaniacie. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Dialog sytuacyjny. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: A teraz kuferek i jazda — żeby mi was w minutę nie było. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. Dulska jak najszybciej chce się pozbyć Hanki i Tadrachowej. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Idziemy, proszę łaski pani. Całujemy rączki. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: Indywidualizacja językowa – stylizacja dialektalna. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Ach!...(upada na sofę) Jezus, Maria! co za dzień!... no!... ledwo żyję... przecież to straszne, co ja przejść musiałam. Tysiąc koron!... Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 4. Urywana wypowiedź oddaje stan emocjonalny Dulskiej. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Ach!...(upada na sofę) Jezus, Maria! co za dzień!... no!... ledwo żyję... przecież to straszne, co ja przejść musiałam. Tysiąc koron!... Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 5. Ostentacyjne zmęczenie Dulskiej ma na celu szybkie pozbycie się Juliasiewiczowej, o czym świadczy zachowanie Dulskiej po wyjściu krewnej. Dulska najbardziej boleje nad koniecznością wypłacenia Hance 1000 koron. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Ale... może teraz ciocia mogłaby nam mieszkanie wynająć? Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 6. Juliasiewiczowa chce uzyskać nagrodę za swoje starania.

Tekst: DULSKA Nigdy... u mnie dom spokojny, moja droga... potem, możecie nie zapłacić, a ja teraz muszę odbić to, co mi wydarli. JULIASIEWICZOWA Ciocię to nic już nie nauczy... DULSKA wyniośle A czegóż to ma mnie uczyć i kto? Ja sama, dzięki Bogu, wiem co i jak się należy. Juliasiewiczowa wzrusza ramionami i wychodzi. Dulska biegnie do drzwi Zbyszka. Zbyszko — idź do biura! (do dziewcząt) Hesia, kurze ścierać! Mela, gamy...(do sypialni) Felicjan... do biura! Wpada Hesia. Żywo... Mela! (wchodzi Mela) Otwieraj fortepian... no! Będzie znów można zacząć żyć po Bożemu... Wybiega do kuchni. W głębi przez przedpokój widać jak Tadrachowa z Hanką przenoszą kufer. MELA biegnie ku nim Andziu! Andziu! gdzie ty idziesz? Ty idziesz całkiem! Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Nigdy... u mnie dom spokojny, moja droga... potem, możecie nie zapłacić, aja teraz muszę odbić to, co mi wydarli. Ciocię to nic już nie nauczy... wyniośle A czegóż to ma mnie uczyć i kto? Ja sama, dzięki Bogu, wiem co i jak się należy. Juliasiewiczowa wzrusza ramionami i wychodzi. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Dulska po wykorzystaniu Juliasiewiczowej ponownie ukazuje swój prawdziwy stosunek do niej, jest cyniczna i niewdzięczna. Słowa Juliasiewiczowej doskonale opisują nie tylko charakter Dulskiej, ale sytuację w domu – skandal związany z zajściem Hanki w ciążę został zażegnany i wszystko „wraca do normy” – żaden z domowników nie zmieni swej postawy. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Dulska biegnie do drzwi Zbyszka. Zbyszko — idź do biura! (do dziewcząt) Hesia, kurze ścierać! Mela, gamy...(do sypialni) Felicjan... do biura! Wpada Hesia. Żywo... Mela! (wchodzi Mela) Otwieraj fortepian... no! Będzie znów można zacząć żyć po Bożemu... Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. Ruch sceniczny wyraźnie charakteryzuje Dulską. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Dulska biegnie do drzwi Zbyszka. Zbyszko — idź do biura! (do dziewcząt) Hesia, kurze ścierać! Mela, gamy...(do sypialni) Felicjan... do biura! Wpada Hesia. Żywo... Mela! (wchodzi Mela) Otwieraj fortepian... no! Będzie znów można zacząć żyć po Bożemu... Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 3. Dulska odzyskuje inicjatywę – zachwiana przez skandal równowaga zostaje przywrócona – i zaczyna się kolejny zwyczajny poranek w domu Dulskich.

Tekst: HANKA Całuję rączki panience... jedna panienka tu co warta. Niech się ta panience powodzi... a innym to niech... robi groźny gest ręką MELA biegnie do drzwi Zbyszka Zbyszko! Hanka się wyprowadza!... Zamknął się... Zbyszko! HESIA Mela! zwariowałaś!... MELA Mama ją wyrzuca, Zbyszko!... Już drzwi się za nią zamknęły (biegnie do okna) Nie widać jej... o!... idzie — niesie kuferek... Gdzie ona idzie?Taki śnieg!... znikła za rogiem. Boże mój! Płacze HESIA śmiejąc się A ja wiem! a ja wiem! wszystko słyszałam. Co to? świeci się coś... papierek... Na czworakach pełza pod fortepian Warstwa formalna. Fragment tekstu: Całuję rączki panience... jedna panienka tu co warta. Niech się ta panience powodzi... a innym to niech... Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Indywidualizacja językowa. Warstwa formalna. Fragment tekstu: biegnie do drzwi Zbyszka Zbyszko! Hanka się wyprowadza!... Zamknął się... Zbyszko! Mela! zwariowałaś!... Mama ją wyrzuca, Zbyszko!... Już drzwi się za nią zamknęły (biegnie do okna) Nie widać jej... o!... idzie — niesie kuferek... Gdzie ona idzie?Taki śnieg!... znikła za rogiem. Boże mój! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. Dialog sytuacyjny. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: biegnie do drzwi Zbyszka Zbyszko! Hanka się wyprowadza!... Zamknął się... Zbyszko! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 3. Zbyszko stara się uniknąć niezręcznej dla niego sytuacji. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Mama ją wyrzuca, Zbyszko!... Już drzwi się za nią zamknęły (biegnie do okna) Nie widać jej... o!... idzie — niesie kuferek... Gdzie ona idzie?Taki śnieg!... znikła za rogiem. Boże mój! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 4. Przestrzeń współprzedstawiona. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Mama ją wyrzuca, Zbyszko!... Już drzwi się za nią zamknęły (biegnie do okna) Nie widać jej... o!... idzie — niesie kuferek... Gdzie ona idzie?Taki śnieg!... znikła za rogiem. Boże mój! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 5. Jedynie dla Meli odejście Hanki jest przykrym wydarzeniem. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Płacze śmiejąc się A ja wiem! a ja wiem! wszystko słyszałam. Na czworakach pełza pod fortepian Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 6. Wyraźny kontrast między postawą Meli i Hesi wyrażony został także poprzez intonację, gesty, ruch sceniczny. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: A ja wiem, a ja wiem! Wszystko słyszałam. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 7. Hesia podsłuchiwała rozmowę Juliasiewiczoej i Dulskiej z Hanką i Tadrachową.

Tekst: MELA stoi przy oknie, oparta o framugę Gdzie ona tak poszła? ona była zapłakana... HESIA tarza się po scenie i śmieje się A ja wiem! a ja wiem! MELA Hesia, nie śmiej się... tu stało się coś bardzo złego. Jakby kogoś zabili... Hesia! Ona się jeszcze utopi! HESIA przewracając się po podłodze Ona się nie utopi!... wzięła tysiąc koron i pójdzie za swojego finanzwacha! MELA z jakąś tragiczną rozpaczą Cicho, Hesia! Cicho! nie śmiej się, Hesia! HESIA jak wyżej Ona wzięła tysiąc koron! i pójdzie za swego finanzwacha. Warstwa formalna. Fragment tekstu: stoi przy oknie, oparta o framugę tarza się po scenie i śmieje się przewracając się po podłodze Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Wyraźny kontrast między postawą Meli i Hesi wyrażony został także poprzez intonację, gesty, ruch sceniczny. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Gdzie ona tak poszła? ona była zapłakana... A ja wiem! a ja wiem! Hesia, nie śmiej się... tu stało się coś bardzo złego. Jakby kogoś zabili... Hesia! Ona się jeszcze utopi! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. Dialog sytuacyjny Warstwa treściowa. Fragment tekstu: A ja wiem! a ja wiem! z jakąś tragiczną rozpaczą Cicho, Hesia! Cicho! nie śmiej się, Hesia! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 3. Hesia podsłuchiwała rozmowę Juliasiewiczoej i Dulskiej z Hanką i Tadrachową. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Hesia, nie śmiej się... tu stało się coś bardzo złego. Jakby kogoś zabili... Hesia! Ona się jeszcze utopi! Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 4. Mela jako jedyna posiada moralną wrażliwość i jest zdolna właściwie ocenić to, co się wydarzyło. Jej słowa wyrażają przesłanie utworu, wyobcowanie Meli nadaje tej postaci rys tragiczny. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Ona się nie utopi!... wzięła tysiąc koron i pójdzie za swojego finanzwacha! Ona wzięła tysiąc koron! i pójdzie za swego finanzwacha. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 5. Hesia jest cyniczna, ale w przeciwieństwie do Meli w swojej ocenie sytuacji kieruje się realizmem – zachowanie Hanki, która zdecydowała się na wzięcie pieniędzy, świadczy o tym, że obawy Meli są nieuzasadnione, co nie zmienia negatywnego wydźwięku całego wydarzenia.