Przeczytaj
Podsumowanie analizy sceny 15. aktu II
Scena ukazuje centralne wydarzenie dramatu – decyzję Zbyszka o poślubieniu Hanki. Taki rozwój wypadków wydaje się zaskakujący w świetle wcześniejszych wydarzeń, działań i postaw bohaterów, jednak jest dobrze umotywowany psychologicznie. Decyzja Zbyszka wywołuje szok, ponieważ nie znajduje uzasadnienia w mieszczańskim światopoglądzie i systemie wartości. Wywołuje ona kryzys w domu Dulskich, co wiąże się z faktem, że Dulska pod wpływem szoku staje się całkiem bezsilna i traci inicjatywę. Scena wzbogaca charakterystykę bohaterów, np. Felicjana Dulskiego, który jest postacią budowaną głównie za pomocą mimiki i gestu (z wyjątkiem jednej sceny nie wypowiada ani słowa). Środki te służą ukazaniu jego bierności, całkowitego podporządkowania się żonie i obojętności wobec całej rodziny. Zestawienie rozmaitych postaw i efekt zaskoczenia oraz połączenie komizmukomizmu słownego i sytuacyjnego decydują o niezwykłej dynamice sceny.
Podsumowanie analizy sceny 8. aktu III
Warstwa językowa
W scenie dominuje dialog dyskusyjny, który: – posuwa akcję do przodu (Zbyszko wycofuje się z decyzji poślubienia Hanki i godzi się na oddanie sprawy w ręce Juliasiewiczowej), – służy pogłębieniu charakterystyki bohaterów: Zbyszka i Juliasiewiczowej.
Bohaterowie
Cała scena jest psychologiczną analizą młodego Dulskiego – jego wypowiedzi i milczenie, które jest odpowiedzią na argumenty Juliasiewiczowej, pokazują, że Zbyszko łatwo poddaje się presji innych (ulega argumentom Juliasiewiczowej), że jego bunt ma charakter pozorny (pragnie sprawić przykrość matce) oraz że podziela drobnomieszczański system wartościdrobnomieszczański system wartości (obawia się skandalu).
Z kolei Juliasiewiczowa doskonale zna Zbyszka, posiada zdolności negocjacyjne (sięga po najbardziej przekonujące argumenty). Ponadto jest osobą akceptującą społeczny porządek i starającą się czerpać z niego korzyści.
Sposób ukształtowania sceny sugeruje jej zakończenie – sprzeczność widoczna między ruchem scenicznym a wypowiedziami Zbyszka sugeruje chęć zmiany decyzji, a tym samym uwolnienia się od problemu, co wyraźnie wyczuwa Juliasiewiczowa.
Podsumowanie analizy sceny 14. aktu III
W scenie dominuje dialog sytuacyjny, co jest związane z ukazanym w niej odejściem Hanki z domu Dulskich. Dialog ukazuje reakcje bohaterów na to wydarzenie i postawę, jaką zajmują wobec zaistniałej sytuacji.
Postacie
Dla Dulskiej wydarzenie to oznacza powrót do zachwianej przez skandal równowagi. Odejście Hanki sprawia, że Dulska odzyskuje pewność siebie, inicjatywę i władzę w domu, której częściowo zrzekła się na rzecz Juliasiewiczowej. Jej stosunek do krewnej cechuje cynizm i niewdzięczność. Zbyszko zamyka się w pokoju, pragnąc uniknąć niezręcznej sytuacji. Szczególnie wyraźnie zostały zestawione przeciwstawne reakcje Meli i Hesi wobec odejścia Hanki. Mela okazuje moralną wrażliwość, z kolei Hesia jest cyniczna. Hesia i Mela, siostry obdarzone przeciwstawnym temperamentem i spojrzeniem na świat, używają innego języka. Hesia mówi dużo i szybko, pod wpływem emocji, używa dosadnych wyrażeń, nie zastanawia się na swymi wypowiedziami, natomiast Mela wypowiada się spokojnie i z namysłem. Dialog Hesi i Meli ukazuje dwoistą ocenę sytuacji – z jednej strony zachowanie Dulskiej, która z typową dla siebie bezdusznością kierowała się tylko i wyłącznie chęcią uniknięcia skandalu jak najmniejszym kosztem, jest czynem zasługującym na moralne potępienie, z drugiej strony Hanka, decydując się na wzięcie udziału w targu, a nawet dyktując warunki swego odejścia i milczenia na temat całej sprawy, również nie zasługuje na uznanie.
Cechy gatunku
Indywidualizacja językowaIndywidualizacja językowa – styl wypowiedzi jest dostosowany do pochodzenia społecznego, wykształcenia, wieku i temperamentu postaci. W wypowiedziach Hanki i Tadrachowej pojawia się stylizacja dialektalna – można dostrzec cechy języka mieszkańców wschodniej Galicji (np. rozpoczynanie zdania od „ta”).
Dobór słownictwa i styl wypowiedzi odzwierciedla również wizję świata i system wartości każdego z bohaterów. Postacie dramatu zmieniają też sposób wypowiadania się w zależności od partnera dialogu.
Kompozycja
W dialogu Hesi i Meli widoczny jest główny zabieg kompozycyjny – kontrast i łączenie przeciwieństw.
Słownik
zabieg stylistyczny polegający na stworzeniu charakterystycznego języka danej postaci, odróżniającego ją od innych bohaterów; język postaci niesie wiele informacji na jej temat: mówi o pochodzeniu, wykształceniu, a nawet cechach charakteru; indywidualizacji służą różne środki językowe: słownictwo, frazeologizmy, elementy składni itd.
(gr. komikós) przedstawianie pewnych wydarzeń, sytuacji, postaci w sposób dowcipny i zabawny, wywołujący śmiech, może polegać na przejaskrawianiu rzeczywistości, ukazywaniu sprzeczności, kontrastów, wywoływaniu zaskoczenia; zespół cech wywołujących wesołość, śmieszność. Wyróżnia się komizm sytuacyjny, słowny i komizm postaci
moralność charakterystyczna dla społeczeństw wczesnokapitalistycznych, głosząca m.in. zasady autonomii i wolności; również: styl życia na pokaz, przejawiający się w stwarzaniu pozorów praktykowania określonych cnót i poszanowania pewnych wartości