Ilustracja interaktywna przedstawia 17 celów zrównoważonego rozwoju. Opis: 1. Koniec z ubóstwem. Obrazek przedstawia wielopokoleniową rodzinę. Źródło: ONZ, tylko do użytku edukacyjnego, un.org [dostęp: 18.03.2020] Fakty:783 miliony ludzi żyje poniżej międzynarodowej granicy ubóstwa, tj. za mniej niż 1,90 USD dziennie. W 2016 r. prawie 10% osób pracujących na świecie utrzymywało siebie i swoje rodziny za mniej niż 1,90 USD dziennie na osobę. W skali globalnej na 100 mężczyzn przypadają 122 kobiety w wieku 25–34 lat żyjące w skrajnym ubóstwie. Azja Południowa i Afryka Subsaharyjska są miejscami, w których żyje przytłaczająca większość ludzi w skrajnym ubóstwie. Wysokie wskaźniki ubóstwa często dotyczą małych, niestabilnych i dotkniętych konfliktami zbrojnymi państw. Co czwarte dziecko poniżej piątego roku życia ma wzrost nieadekwatny do swojego wieku. W 2016 r. tylko 45% ludności świata było faktycznie objętych co najmniej jednym świadczeniem pieniężnym z tytułu ochrony socjalnej. W 2017 r. straty gospodarcze spowodowane katastrofami, w tym trzema potężnymi huraganami w USA i na Karaibach, oszacowano na ponad 300 mld USD. Zadania1.1. Do 2030 r. wyeliminować skrajne ubóstwo na całym świecie aktualnie mierzone jako utrzymywanie się za mniej niż 1,25 USD dziennie. 1.2. Do 2030 r. zmniejszyć przynajmniej o połowę odsetek mężczyzn, kobiet i dzieci, cierpiących z powodu ubóstwa, we wszystkich jego wymiarach oraz zgodnie z krajowymi politykami. 1.3. Wdrożyć właściwe dla poszczególnych krajów systemy i mechanizmy ochrony socjalnej dla wszystkich ludzi, włączając w to najniższe klasy społeczne, oraz do 2030 r. objąć nimi jak największą liczbę grup ubogich i wrażliwych. 1.4. Do 2030 r. wszystkim kobietom i mężczyznom, w szczególności osobom ubogim i wrażliwym, zapewnić równe prawa w dostępie do zasobów ekonomicznych i naturalnych, podstawowych usług, prawa do własności i sprawowania kontroli nad gruntami i innym mieniem, dziedziczenia, właściwych nowych technologii oraz usług finansowych, w tym mikrofinansów. 1.5. Do 2030 r. zbudować odporność osób ubogich i wrażliwych wobec zagrożeń, zmniejszyć ich ekspozycję i wrażliwość na ekstremalne zjawiska klimatyczne oraz wstrząsy gospodarcze, społeczne i środowiskowe, a także katastrofy naturalne. 1.A. Zapewnić znaczną mobilizację środków pochodzących z różnych źródeł, w tym ze zwiększonej współpracy rozwojowej, by zapewnić odpowiednie i przewidywalne środki dla krajów rozwijających się, w szczególności dla państw najmniej rozwiniętych, umożliwiających wdrażanie programów i polityk dotyczących wyeliminowania głodu we wszystkich jego formach. 1.B. Stworzyć ramy stabilnej polityki na poziomie krajowym, regionalnym i międzynarodowym w oparciu o strategie rozwoju wspierające ubogich i uwzględniające kwestię płci, by wesprzeć szybkie inwestowanie działań dążących do eliminacji ubóstwa. 2. Zero głodu. Obrazek przedstawia miskę, nad którą unosi się para. Źródło: ONZ, tylko do użytku edukacyjnego, un.org [dostęp: 18.03.2020]. Fakty: Głód na świecie z powodu niedożywienia cierpi 815 milionów ludzi, to jest co dziewiąta osoba. Ogromna większość ludzi głodujących żyje w krajach rozwijających się, gdzie 12,9% populacji cierpi z powodu niedożywienia. Azja jest kontynentem, na którym żyje najwięcej ludzi głodujących – aż dwie trzecie jej populacji cierpi z tego powodu. W ostatnich latach odsetek głodujących w południowej Azji spadł, natomiast na zachodzie kontynentu wzrósł on nieznacznie. Azja Południowa jest regionem odznaczającym się największym odsetkiem głodujących – 281 milionów ludzi jest niedożywionych. Przewiduje się, że w Afryce Subsaharyjskiej w latach 2014–2016 na niedożywienie będzie cierpieć 23% populacji. Słabe odżywianie jest przyczyną prawie połowy (45%) śmierci dzieci poniżej piątego roku życia – 3,1 miliona dzieci umiera co roku z tego powodu. Co czwarte dziecko na świecie cierpi na zahamowanie wzrostu. W krajach rozwijających się zjawisko to może dotknąć co trzecie dziecko. 66 milionów dzieci chodzących do szkoły podstawowej w krajach rozwijających się cierpi głód, z czego 23 miliony w samej Afryce. Bezpieczeństwo żywnościowe. Najwięcej ludzi (40% obecnej światowej populacji) utrzymuje się z rolnictwa, które stanowi największe źródło przychodu i miejsc pracy dla ubogich gospodarstw wiejskich. 500 milionów małych gospodarstw rolnych na świecie, zależnych przede wszystkim od opadów deszczu, zaspokaja do 80% światowego zapotrzebowania na żywność w znacznej części rozwijającego się świata. Inwestowanie w małe gospodarstwa rolne jest istotne dla zwiększenia bezpieczeństwa żywnościowego najbiedniejszych ludzi, jak również dla produkcji żywności pojawiającej się na lokalnych i globalnych rynkach. Począwszy od roku 1900 utraciliśmy 75% światowej różnorodności w uprawach rolnych. Lepsze wykorzystanie bioróżnorodności w rolnictwie może przyczynić się do poprawy żywności, wzmocnienia środków utrzymania w społecznościach rolniczych oraz powstania bardziej odpornych i zrównoważonych systemów rolniczych. Gdyby kobiety miały taki sam dostęp do źródeł i środków jak mężczyźni, to liczba osób głodujących byłaby mniejsza o 150 milionów. 1,4 miliarda ludzi nie ma dostępu do elektryczności – większość z nich zamieszkuje obszary wiejskie w krajach rozwijających się. Niedostateczny dostęp do energii elektrycznej w wielu regionach to podstawowa bariera uniemożliwiająca zmniejszenie głodu na świecie. Z tego powodu nie możemy zapewnić, że w przyszłości zostanie wyprodukowana wystarczająca ilość żywności dla wszystkich ludzi. Zadania 2.1. Do 2030 r. wyeliminować głód i zapewnić wszystkim ludziom, w szczególności ubogim i narażonym na zagrożenia, w tym niemowlętom, dostęp do bezpiecznej, pożywnej żywności w wystarczającej ilości przez cały rok. 2.2. Do 2030 r. wyeliminować wszystkie formy niedożywienia. Do 2025 r. zrealizować uzgodnione na szczeblu międzynarodowym zadania dotyczące zaburzeń rozwoju fizycznego wśród dzieci poniżej piątego roku życia. Zapewnić pożywną żywność dla dorastających dziewcząt, ciężarnych i karmiących kobiet oraz osób starszych. 2.3. Do 2030 r. podwoić wydajność rolnictwa i dochody drobnych producentów żywności, w szczególności kobiet, ludności rdzennej, rodzin utrzymujących się z rolnictwa, pasterzy i rybaków. Zapewnić bezpieczny i równy dostęp do ziemi oraz innych zasobów i czynników produkcji, dostęp do wiedzy, usług finansowych i rynków oraz zwiększyć możliwości zatrudnienia poza sektorem rolniczym. 2.4. Do 2030 r. utworzyć systemy zrównoważonej produkcji żywności oraz wdrożyć praktyki odpornego rolnictwa mające zwiększyć wydajność i produkcję, podtrzymywać ekosystemy, wzmocnić zdolność przystosowania się do zmian klimatycznych, ekstremalnych zjawisk pogodowych, suszy, powodzi i innych katastrof, a także mające stopniowo poprawiać jakość gleby i gruntów. 2.5. Do 2020 r. zapewnić różnorodność genetyczną nasion, roślin uprawnych, zwierząt hodowlanych i udomowionych oraz powiązanych z nimi dzikich gatunków. Należy skutecznie zarządzać bankami nasion i roślin oraz różnorodnymi ich odmianami na poziomie krajowym, regionalnym i międzynarodowym, jak również promować dostęp oraz uczciwy i sprawiedliwy podział korzyści płynących z eksploatacji zasobów genetycznych oraz związanej z nimi tradycyjnej wiedzy, zgodnie z ustaleniami na szczeblu międzynarodowym. 2.A. Zwiększyć inwestycje, w tym poprzez wzmocnioną współpracę międzynarodową, w infrastrukturę obszarów wiejskich, badania w dziedzinie rolnictwa i usług, rozwój technologii oraz banki zasobów genetycznych roślin i inwentarza żywego, by zwiększyć zdolność produkcyjną gospodarstw rolnych w krajach rozwijających się, zwłaszcza w tych najsłabiej rozwiniętych. 2.B. Ograniczyć i zapobiegać restrykcjom handlowym i nieprawidłowościom na światowych rynkach rolnych, w tym poprzez równoczesną likwidację wszystkich form rolnych subwencji eksportowych i wszystkich innych środków wywozowych o analogicznym działaniu, zgodnie z mandatem Rundy Rozwojowej z Doha. 2.C. Wprowadzić mechanizmy zapewniające prawidłowe funkcjonowanie rynków towarów żywnościowych i ich pochodnych oraz ułatwić dostęp do aktualnych informacji rynkowych, w tym do informacji o rezerwach żywnościowych, by ograniczyć ekstremalną niestabilność cen żywności. 3. Dobre zdrowie i jakość życia. Obrazek przedstawia zapis pracy serca i symboliczne serce. Źródło: ONZ, tylko do użytku edukacyjnego, un.org [dostęp: 18.03.2020]. Fakty: Zdrowie dzieci. Każdego dnia umiera o 17000 mniej dzieci niż w roku 1990. Jednak nadal co roku ponad 6 milionów dzieci umiera przed ukończeniem piątego roku życia. Od 2000 r. szczepienia przeciw odrze zapobiegły 15,6 milionom zgonów. Pomimo dokonanego ogólnoświatowego postępu, w Afryce Subsaharyjskiej i Azji Południowej stale wzrasta współczynnik umieralności wśród dzieci. Cztery na pięć zgonów dzieci poniżej piątego roku życia ma miejsce w tych regionach. Prawdopodobieństwo śmierci przed ukończeniem piątego roku życia jest dwukrotnie większe w przypadku dzieci urodzonych w rodzinach ubogich niż w przypadku dzieci urodzonych w zamożniejszych rodzinach. Dzieci posiadające wykształcone matki, nawet takie, które ukończyły tylko szkołę podstawową, mają większą szansę na przeżycie niż dzieci matek bez żadnego wykształcenia. Zdrowie matek. Od 2000 r. śmiertelność okołoporodowa zmniejszyła się o 37%. Od 1990 r. śmiertelność okołoporodowa spadła prawie o połowę. W Azji Wschodniej, Afryce Północnej i Azji Południowej śmiertelność okołoporodowa zmniejszyła się o około dwie trzecie. Jednak wskaźnik umieralności matek – liczba matek, które nie przeżyły porodu, w porównaniu do liczby, które go przeżyły – w regionach rozwijających się jest wciąż 14 razy większy niż w regionach rozwiniętych. Coraz więcej kobiet otoczonych jest opieką przedporodową. W regionach rozwijających się wskaźnik dostępu do opieki przedporodowej wzrósł z poziomu 65% w 1990 r. do poziomu 83% w 2012 r. Tylko połowa kobiet w regionach rozwijających się jest objęta odpowiednią opieką zdrowotną. W większości regionów rozwijających się zmalała liczba nastolatków mających dzieci, lecz postęp pod tym względem zmniejsza się. W latach 90. nastąpił duży wzrost stosowania środków antykoncepcyjnych, z kolei w latach 2000. nie odnotowano tak dużego wzrostu. Coraz więcej kobiet ma dostęp do świadczeń z zakresu planowania rodziny, jednakże zapotrzebowanie na takie usługi wzrasta w dość szybkim tempie. HIV/AIDS, malaria i inne choroby. W 2017 r. 36,9 miliona ludzi na świecie było zakażonych wirusem HIV, a 21,7 miliona osób korzystało z terapii antyretrowirusowej. W tym roku odnotowano też 1,8 miliona nowych przypadków zarażeń wirusem HIV, a na choroby związane z AIDS zmarło 940000 osób. Od początku epidemii 77,3 miliona osób zostało zakażonych wirusem HIV. Od początku epidemii 35,4 miliona osób zmarło wskutek chorób związanych z AIDS. Gruźlica pozostaje główną przyczyną zgonów wśród osób zakażonych wirusem HIV, odpowiadając za około jeden na trzy zgony związane z AIDS. Na całym świecie dorastające dziewczęta i młode kobiety doświadczają nierównego traktowania ze względu na płeć, wykluczenia, dyskryminacji i przemocy, co zwiększa ryzyko zakażenia się przez nie wirusem HIV. Na całym świecie HIV/AIDS jest główną przyczyną śmierci wśród kobiet w wieku reprodukcyjnym. W Afryce AIDS jest główną przyczyną śmierci wśród dorastającej młodzieży pomiędzy 10. a 19. rokiem życia. AIDS jest na drugim miejscu wśród przyczyn zgonów na całym świecie. W latach 2000–2015 udało się zapobiec ponad 6,2 miliona zgonów z powodu malarii, przede wszystkim wśród dzieci poniżej piątego roku życia w Afryce Subsaharyjskiej. Szacuje się, że światowy wskaźnik zachorowalności obniżył się o 37%, a wskaźnik umieralności o 58%. Zadania 3.1. Do 2030 r. zmniejszyć globalny wskaźnik śmiertelności okołoporodowej do poziomu mniejszego niż 70 przypadków na 100 tysięcy żywych urodzeń. 3.2. Do 2030 r. wyeliminować przypadki zgonów wśród noworodków i dzieci poniżej piątego roku życia, którym można zapobiec. Wszystkie państwa będą dążyć do ograniczenia umieralności noworodków co najwyżej do poziomu 12 przypadków na tysiąc żywych urodzeń i umieralność dzieci poniżej piątego roku życia co najwyżej do poziomu 25 przypadków na tysiąc żywych urodzeń. 3.3. Do 2030 r. wyeliminować epidemie AIDS, gruźlicy, malarii i zaniedbanych chorób tropikalnych oraz zwalczyć wirusowe zapalenie wątroby, choroby przenoszone przez wodę oraz inne choroby zakaźne. 3.4. Do 2030 r. obniżyć o jedną trzecią przedwczesną umieralność z powodu chorób niezakaźnych poprzez zapobieganie i leczenie oraz promowanie zdrowia psychicznego i dobrostanu. 3.5. Wzmocnić zapobieganie i leczenie uzależnień od środków odurzających, w tym narkotyków oraz szkodliwego spożycia alkoholu. 3.6. Do 2020 r. zmniejszyć o połowę liczbę wszystkich rannych i ofiar śmiertelnych w wypadkach drogowych na świecie. 3.7. Do 2030 r. zapewnić powszechny dostęp do świadczeń z zakresu zdrowia seksualnego reprodukcyjnego, w tym planowania rodziny, informacji i edukacji oraz włączyć zdrowie reprodukcyjne do krajowych strategii i programów. 3.8. Zapewnić powszechną opiekę zdrowotną, w tym zabezpieczenie przed ryzykiem finansowym, dostęp do podstawowej opieki zdrowotnej wysokiej jakości oraz bezpiecznych, skutecznych, wysokiej jakości, przystępnych cenowo lekarstw i szczepionek. 3.9. Do 2030 r. znacząco obniżyć liczbę zgonów i chorób powodowanych przez niebezpieczne substancje chemiczne oraz zanieczyszczenie i skażenie powietrza, wody i gleby. 3.A. Wzmocnić proces wdrażania Ramowej Konwencji Światowej Organizacji Zdrowia o Ograniczeniu Użycia Tytoniu (World Health Organization Framework Convention on Tobacco Control). 3.B. Wspierać badania oraz opracowanie nowych szczepionek i lekarstw przeciwko chorobom zakaźnym i niezakaźnym, które dotykają przede wszystkim kraje rozwijające się. Zapewnić dostęp do podstawowych lekarstw i szczepionek po przystępnej cenie, zgodnie z Deklaracją z Doha dotyczącą Porozumienia w Sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej i Zdrowia Publicznego (Doha Declaration on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights and Public Health), które potwierdza prawo krajów rozwijających się do korzystania w pełni z postanowień Porozumienia w Sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (Agreement on Trade–Related Aspects of Intellectual Property Rights – TRIPS Agreement) w zakresie swobody ochrony zdrowia publicznego i w szczególności zapewnienia wszystkim dostępu do lekarstw. 3.C. Znacznie zwiększyć finansowanie ochrony zdrowia, jak również nabór, rozwój, szkolenie i utrzymanie pracowników opieki zdrowotnej w krajach rozwijających się, szczególnie w tych najmniej rozwiniętych oraz małych rozwijających się państwach wyspiarskich. 3.D. Wzmocnić zdolność wszystkich krajów, szczególnie państw rozwijających się, w dziedzinie wczesnego ostrzegania, redukcji ryzyka oraz zarządzania krajowym i globalnym ryzykiem w obszarze zdrowia. 4. Dobra jakość edukacji. Obrazek przedstawia otwarty zeszyt i ołówek. Źródło: ONZ, tylko do użytku edukacyjnego, un.org [dostęp: 18.03.2020]. Fakty: Wskaźnik liczby dzieci uczęszczających do szkoły podstawowej w krajach rozwijających się osiągnął 91%, wciąż jednak 57 milionów dzieci nie uczęszcza do szkoły. Więcej niż połowa dzieci niechodzących do szkoły mieszka na obszarze Afryki Subsaharyjskiej. Szacuje się, że 50% dzieci nieuczęszczających do szkoły podstawowej żyje na terenach objętych konfliktami zbrojnymi. 617 milionów młodych ludzi na całym świecie nie posiada podstawowych umiejętności czytania, pisania i liczenia. Zadania 4.1. Do 2030 r. zapewnić wszystkim dziewczętom i chłopcom ukończenie nieodpłatnej, sprawiedliwej, dobrej jakości edukacji na poziomie podstawowym i ponadpodstawowym prowadzącej do efektywnych wyników w nauce, zgodnie z czwartym celem. 4.2. Do 2030 r. zapewnić wszystkim dziewczętom i chłopcom dostęp do wysokiej jakości rozwoju we wczesnym dzieciństwie, opieki i edukacji przedszkolnej przygotowującej do rozpoczęcia edukacji na poziomie podstawowym. 4.3. Do 2030 r. zapewnić wszystkim kobietom i mężczyznom równy, przystępny cenowo dostęp do wysokiej jakości wykształcenia technicznego, zawodowego i wyższego, w tym do wyższych uczelni. 4.4. Do 2030 r. znacznie zwiększyć liczbę młodzieży i dorosłych, którzy posiadają odpowiednie umiejętności, w tym techniczne i zawodowe, potrzebne przy uzyskaniu zatrudnienia, znalezieniu godziwej pracy i rozwoju przedsiębiorczości. 4.5. Do 2030 r. wyeliminować nierówność płci w edukacji i zapewnić równy dostęp do edukacji na wszystkich poziomach oraz do szkoleń zawodowych dla najsłabszych grup, w tym dla osób niepełnosprawnych, ludności rdzennej oraz dla dzieci w trudnej sytuacji. 4.6. Do 2030 r. zapewnić, by młodzież i znaczny odsetek osób dorosłych, zarówno kobiet, jak i mężczyzn, nabyła umiejętność czytania, pisania oraz liczenia. 4.7. Do 2030 r. zapewnić, że wszyscy uczący się przyswoją wiedzę i nabędą umiejętności potrzebne do promowania zrównoważonego rozwoju, w tym między innymi przez edukację na rzecz zrównoważonego rozwoju i zrównoważonego stylu życia, praw człowieka, równości płci, promowania kultury pokoju i niestosowania przemocy, globalnego obywatelstwa oraz docenienia różnorodności kulturowej i wkładu kultury w zrównoważony rozwój. 4.A. Tworzyć nowe i poprawić stan istniejących już placówek edukacyjnych, które powinny uwzględniać potrzeby dzieci, osób niepełnosprawnych, zarówno chłopców, jak i dziewcząt, a także zapewnić bezpieczne, wolne od przemocy, inkluzywne i produktywne środowisko nauczania dla wszystkich. 4.B. Do 2020 r. znacząco zwiększyć liczbę stypendiów dla obywateli krajów rozwijających się, w szczególności dla osób pochodzących z krajów najmniej rozwiniętych, małych państw wyspiarskich i krajów afrykańskich. Stypendia powinny ułatwić rekrutację na wyższe uczelnie, w tym dostęp do szkoleń zawodowych, technologii informacyjnych i komunikacyjnych, programów technicznych, inżynieryjnych i naukowych w krajach rozwiniętych i rozwijających się. 4.C. Do 2030 r. znacząco zwiększyć liczbę wykwalifikowanych nauczycieli, w tym w drodze międzynarodowej współpracy w zakresie szkolenia nauczycieli w krajach rozwijających się, szczególnie w krajach najmniej rozwiniętych i małych państwach wyspiarskich. 5. Równość płci. Obrazek przedstawia symbole płci żeńskiej i męskiej połączone ze sobą, w które wpisany jest znak równości. Źródło: ONZ, tylko do użytku edukacyjnego, un.org [dostęp: 18.03.2020]. Fakty: Na całym świecie 750 milionów kobiet i dziewcząt wyszło za mąż przed ukończeniem 18. roku życia. Co najmniej 200 milionów kobiet i dziewcząt w 30 krajach zostało poddanych okaleczeniu narządów płciowych. Liczba dziewcząt w wieku 15–19 lat, poddawanych okaleczaniu narządów płciowych w 30 krajach, w których praktyki te występują najczęściej, spadła z 1 na 2 dziewczyny w 2000 r. do 1 na 3 dziewczyny do 2017 r. W 18 krajach mężowie mogą prawnie uniemożliwić swoim żonom pracę, w 39 krajach córki i synowie nie mają takich samych praw do dziedziczenia, a 49 krajów nie posiada przepisów chroniących kobiety przed przemocą domową. Jedna na pięć kobiet i dziewcząt, w tym 19% w wieku od 15 do 49 lat, doświadczyła przemocy fizycznej lub seksualnej ze strony partnera w ciągu 12 miesięcy. Mimo to 49 krajów nie posiada przepisów prawnych, które chroniłyby kobiety przed przemocą. Mimo że odnotowano znaczny wzrost udziału kobiet w życiu politycznym, ich odsetek w parlamentach krajowych wynosi zaledwie 27%, tj. znacznie poniżej parytetu. W 46 państwach kobiety zajmują więcej niż 30% miejsc w narodowych parlamentach, w co najmniej jednej z izb. Tylko 52% kobiet w związkach małżeńskich lub partnerskich podejmuje decyzje dotyczące stosunków seksualnych, stosowania środków antykoncepcyjnych i opieki zdrowotnej. Na całym świecie kobiety stanowią zaledwie 13% właścicieli gruntów rolnych. Kobiety w Afryce Północnej zajmują mniej niż jedną piątą płatnych miejsc pracy w sektorach nierolniczych. Proporcja kobiet mających płatną pracę poza sektorem rolniczym zwiększyła się z poziomu 35% w 1990 r. do 41% w 2015 r. Ponad 100 państw monitoruje proces przyznawania środków z budżetu na cele związane z równością płci. W Azji Południowej ryzyko zawarcia małżeństwa przez dziewczynki spadło od 2000 r. o ponad 40%. Zadania 5.1. Zakończyć dyskryminację we wszystkich formach wobec kobiet i dziewcząt na całym świecie. 5.2. Wyeliminować wszelkie formy przemocy wobec kobiet i dziewcząt w sferze publicznej i prywatnej, w tym handel ludźmi, wykorzystywanie seksualne i inne formy wyzysku. 5.3. Wyeliminować wszelkie krzywdzące praktyki, takie jak wczesne i przymusowe małżeństwa, małżeństwa dzieci, a także okaleczanie żeńskich narządów płciowych. 5.4. Docenić nieodpłatną opiekę i pracę w domu przez zapewnienie usług publicznych, infrastruktury, ochrony socjalnej oraz przez promowanie wspólnej odpowiedzialności w gospodarstwie domowym i rodzinie, zgodnie z krajowymi uwarunkowaniami. 5.5. Zapewnić kobietom pełny i efektywny udział w procesach decyzyjnych na wszystkich szczeblach w życiu politycznym, ekonomicznym i publicznym oraz równe szanse w pełnieniu funkcji przywódczych. 5.6. Zapewnić powszechny dostęp do ochrony zdrowia seksualnego i reprodukcyjnego oraz korzystanie z praw reprodukcyjnych, zgodnie z Programem Działań Międzynarodowej Konferencji na Rzecz Ludności i Rozwoju, Pekińską Platformą Działania i dokumentami końcowymi ich konferencji przeglądowych. 5.A. Przeprowadzić reformy zapewniające kobietom równe prawa w dostępie do zasobów ekonomicznych, prawa własności, sprawowania kontroli nad gruntami i innym mieniem, usług finansowych, dziedziczenia oraz zasobów naturalnych, zgodnie z prawem krajowym. 5.B. Upowszechnić korzystanie z technologii, w szczególności technologii informacyjnych i komunikacyjnych, by przyczyniać się do wzmocnienia pozycji kobiet. 5.C. Przyjąć oraz wzmocnić polityki i skuteczne ustawodawstwo promujące równość płci oraz wzmacniające pozycję kobiet i dziewcząt na wszystkich szczeblach. 6. Czysta woda i warunki sanitarne. Obrazek przedstawia pojemnik z wodą, narysowana jest na nim kropla wody. Źródło: ONZ, tylko do użytku edukacyjnego, un.org [dostęp: 18.03.2020]. Fakty: Co czwarty zakład opieki zdrowotnej nie posiada podstawowych usług wodnych. 3 na 10 osób nie ma dostępu do bezpiecznej wody pitnej, a 6 na 10 osób nie ma dostępu do bezpiecznych urządzeń sanitarnych. 2,4 miliarda ludzi nie ma dostępu do podstawowych urządzeń sanitarnych, takich jak toalety czy latryny. Co najmniej 892 miliony ludzi nadal praktykuje defekację na wolnym powietrzu. W latach 1990–2015 liczba ludzi korzystająca z ulepszonych źródeł wody pitnej wzrosła z poziomu 76% do 91%. Na niedostatek wody wciąż cierpi ponad 40% światowej populacji i przewiduje się, że odsetek ten nadal będzie się zwiększał. Ponad 1,7 miliarda ludzi żyje w dorzeczach rzek, w których zużywa się więcej wody, niż jej przybywa. Ponad 80% nieoczyszczonych ścieków powstałych w wyniku działalności człowieka ma ujście do rzek lub morza. W 80% gospodarstw domowych bez dostępu do wody przynoszeniem wody z okolicy obarcza się kobiety i dziewczęta. Każdego dnia średnio 1000 dzieci umiera z powodu biegunki i jej powikłań, które są możliwymi do uniknięcia chorobami przenoszonymi przez wodę lub związanymi ze złymi warunkami sanitarnymi. Około 70% wody używanej do nawadniania pochodzi z rzek, jezior i podziemnych źródeł wody. Powodzie i inne katastrofy powiązane z wodą są przyczyną 70% wszystkich śmiertelnych przypadków poniesionych w wyniku klęsk żywiołowych. Zadania6.1. Do 2030 r. zapewnić powszechny i sprawiedliwy dostęp do bezpiecznej wody pitnej po przystępnej cenie. 6.2. Do 2030 r. zapewnić dostęp do odpowiednich i godziwych warunków sanitarnych i higienicznych dla wszystkich oraz wyeliminować praktyki defekacji na świeżym powietrzu, przy czym należy zwrócić szczególną uwagę na potrzeby kobiet, dziewcząt i osób żyjących we wrażliwych sytuacjach. 6.3. Do 2030 r. poprawić jakość wody poprzez redukcję zanieczyszczeń, likwidowanie wysypisk śmieci, ograniczenie stosowania szkodliwych substancji chemicznych i innych szkodliwych materiałów. Zmniejszyć o połowę ilość nieoczyszczonych ścieków oraz znacząco podnieść poziom recyklingu i bezpiecznego ponownego użytkowania materiałów w skali globalnej. 6.4. Do 2030 r. znacząco podnieść efektywność wykorzystywania wody we wszystkich sektorach oraz zapewnić zrównoważony pobór wody oraz dostawy wody pitnej, by rozwiązać problem niedostatku wody i znacząco zmniejszyć liczbę ludzi cierpiących z tego powodu. 6.5. Do 2030 r. wdrożyć zintegrowane zarządzanie zasobami wodnymi na wszystkich poziomach, w tym poprzez współpracę transgraniczną. 6.6. Do 2020 r. zapewnić ochronę i odnowić ekosystemy zależne od wody, w tym tereny górskie, lasy, tereny podmokłe, rzeki, jeziora i wody podziemne. 6.A. Do 2030 r. rozszerzyć międzynarodową współpracę i wesprzeć budowę potencjału krajów rozwijających się, który umożliwi podejmowanie działań i opracowanie programów związanych z wodą i warunkami sanitarnymi, m.in. w takich dziedzinach, jak: gromadzenie wody, odsalanie, efektywna gospodarka wodna, oczyszczanie ścieków, recykling i technologie ponownego wykorzystania wody. 6.B. Wspierać i wzmocnić udział lokalnych społeczności w poprawie gospodarowania zasobami wodnymi i infrastruktury sanitarnej. 7. Czysta i dostępna energia. Obrazek przedstawia symbol słońca z wpisanym w niego symbolem włącznika. Źródło: ONZ, tylko do użytku edukacyjnego, un.org [dostęp: 18.03.2020]. Fakty:13% ludności świata nadal nie ma dostępu do nowoczesnej energii elektrycznej. 3 miliardy ludzi jest zależna od węgla, drewna i węgla drzewnego oraz odpadów pochodzenia zwierzęcego, które wykorzystywane są do gotowania i ogrzewania. Energia jest główną przyczyną zmian klimatycznych, stanowiąc około 60% światowej emisji gazów cieplarnianych. W 2012 r. zanieczyszczenie emitowane podczas spalania paliwa opałowego spowodowało 4,3 miliona zgonów, z czego 60% przypadków dotyczyło kobiet i dziewcząt. W 2015 r. udział energii odnawialnej w całkowitym zużyciu energii osiągnął 17,5%. Zadania 7.1. Do 2030 r. zapewnić powszechny dostęp do przystępnych cenowo, niezawodnych i nowoczesnych usług energetycznych. 7.2. Do 2030 r. znacząco zwiększyć udział odnawialnych źródeł energii w globalnym miksie energetycznym. 7.3. Do 2030 r. podwoić wskaźnik wzrostu globalnej efektywności zużycia energii. 7.A. Do 2030 r. zwiększyć międzynarodową współpracę ułatwiającą dostęp do badań nad czystą energią i technologii w obszarze energii odnawialnej, efektywności energetycznej oraz zaawansowanych i czystszych technologii paliw kopalnych, a także promować inwestowanie w infrastrukturę energetyczną i czyste technologie energetyczne. 7.B. Do 2030 r. rozbudować infrastrukturę i zmodernizować technologie umożliwiające dostęp do nowoczesnych i zrównoważonych usług energetycznych dla wszystkich mieszkańców krajów rozwijających się, w szczególności państw najmniej rozwiniętych, rozwijających się małych państw wyspiarskich i krajów śródlądowych, zgodnie z ich programami rozwojowymi. 8. Wzrost gospodarczy i godna praca. Obrazek przedstawia symboliczny dom, którego dach stanowi wznosząca się ku górze strzałka. Źródło: ONZ, tylko do użytku edukacyjnego, un.org [dostęp: 18.03.2020]. Fakty: Globalna stopa bezrobocia w 2017 r. wyniosła 5,6%, co oznacza znaczny spadek od 2000 r., gdy wynosiła 6,4%. W 2016 r. 61% wszystkich pracowników na świecie było zatrudnionych nieformalnie, z czego 51% przypadków przypadało na sektory pozarolnicze. Mężczyźni zarabiają 12,5% więcej niż kobiety w 40 spośród 45 krajów, które posiadają dane na ten temat. Światowa luka płacowa pomiędzy wynagrodzeniem kobiet i mężczyzn wynosi 23%. Bez zdecydowanych działań wyrównanie wynagrodzeń zajmie kolejne 68 lat. Udział kobiet na rynku pracy wynosi 63%, a mężczyzn 94%. Pomimo rosnącej obecności kobiety w życiu publicznym, nadal wykonują one 2,6 razy więcej bezpłatnej opieki i pracy domowej niż mężczyźni. W latach 2016–2030 potrzebnych będzie 470 milionów miejsc pracy dla osób wchodzących na rynek pracy. Zadania 8.1. Utrzymać wzrost gospodarczy na jednego mieszkańca, biorąc pod uwagę krajowe uwarunkowania. Osiągnąć i utrzymać przynajmniej 7-procentowy roczny wzrost produktu krajowego brutto w krajach najmniej rozwiniętych. 8.2. Osiągnąć wyższy poziom wydajności gospodarczej poprzez dywersyfikację, modernizację technologiczną i innowacje, a także poprzez skupienie się na sektorach o wysokiej wartości dodanej oraz o wysokim wskaźniku pracochłonności. 8.3. Promować polityki rozwojowe wspierające działalność produkcyjną, tworzenie godziwych miejsc pracy, przedsiębiorczość, kreatywność i innowacje. Zachęcać do formalizacji i rozwoju mikro, małych i średnich przedsiębiorstw, w tym poprzez dostęp do usług finansowych. 8.4. Do 2030 r. stopniowo zwiększać efektywność wykorzystania bogactw naturalnych w globalnej konsumpcji i produkcji oraz dążyć do zerwania z zależnością między wzrostem gospodarczym i degradacją środowiska, zgodnie z dziesięcioletnimi programami ramowymi na rzecz zrównoważonej konsumpcji i produkcji, z wiodącą rolą krajów rozwiniętych. 8.5. Do 2030 r. zapewnić pełne i produktywne zatrudnienie oraz godną pracę dla wszystkich kobiet i mężczyzn, w tym dla młodych ludzi i osób z niepełnosprawnością; zapewnić jednakowe wynagrodzenie za pracę o jednakowej wartości. 8.6. Do 2020 r. znacznie zmniejszyć odsetek młodych ludzi pozostających bez pracy bądź nieuczestniczących w edukacji i szkoleniach. 8.7. Podjąć natychmiastowe i efektywne środki, by wyeliminować przymusową pracę, współczesne formy niewolnictwa i handel ludźmi; zakazać i wyeliminować najgorsze formy pracy dzieci, w tym rekrutację i wykorzystywanie dzieci-żołnierzy. Do 2025 r. wyeliminować pracę dzieci we wszystkich jej formach. 8.8. Chronić prawa pracownicze oraz promować bezpieczne środowisko pracy dla wszystkich, w tym dla pracowników, w tym pracowników-migrantów, w szczególności dla kobiet migrantek i osób mających niepewne zatrudnienie. 8.9. Do 2030 r. opracować i wdrożyć polityki promujące zrównoważoną turystykę, która tworzy miejsca pracy oraz promuje lokalną kulturę i produkty. 8.10. Zwiększyć zdolność krajowych instytucji finansowych, by ułatwić i rozszerzyć dostęp do bankowości, ubezpieczeń i usług finansowych dla wszystkich. 8.A. Zwiększyć wsparcie z zakresu Pomocy na Rzecz Rozwoju Handlu (Aid for Trade) na rzecz krajów rozwijających się, w szczególności państw najmniej rozwiniętych, w tym poprzez Wzmocniony Zintegrowany Ramowy Program Pomocy Technicznej na Rzecz Rozwoju Handlu dla Najsłabiej Rozwiniętych Państw (Enhanced Integrated Framework for Trade – Related Technical Assistance to Least Developed Countries). 8.B. Do 2020 r. opracować i wdrożyć globalną strategię zatrudnienia młodych ludzi oraz Globalny Pakt Pracy przygotowany przez Międzynarodową Organizację Pracy (Global Jobs Pact of the International Labour Organization). 9. Innowacyjność, przemysł, infrastruktura. Obrazek przedstawia sześciany ustawione w piramidę. Źródło: ONZ, tylko do użytku edukacyjnego, un.org [dostęp: 18.03.2020]. Fakty: W wielu krajach rozwijających się brakuje podstawowej infrastruktury drogowej, kanalizacji sanitarnej i wodnej, elektryczności i technologii informacyjno-komunikacyjnej. W wielu państwach afrykańskich, szczególnie tych o niższym dochodzie, niedostateczna infrastruktura zmniejsza produktywność przedsiębiorstw o około 40% Efekt multiplikacji miejsc pracy w wyniku industrializacji ma pozytywny wpływ na społeczeństwo. Każde miejsce pracy w zakładach o charakterze wytwórczym tworzy 2,2 miejsc pracy w innych sektorach. Najważniejsze znaczenie dla wczesnej fazy industrializacji mają małe i średniej wielkości przedsiębiorstwa prowadzące działalność produkcyjną i przetwórczą, które tworzą zazwyczaj najwięcej miejsc pracy. To one tworzą 90% światowego biznesu i zatrudniają 50–60% siły roboczej. Kraje najmniej rozwinięte mają ogromny potencjał gospodarczy w zakresie wytwarzania żywności i napojów (przemysł rolniczy), tekstyliów i odzieży. Dobrze także rokują dla przyszłości pokolenia, które odczuje korzyści zrównoważonego zatrudnienia i większej produktywności. Kraje o średnim dochodzie mogą czerpać korzyści z przemysłu i przetwórstwa metalowego, które oferuje całą gamę produktów poszukiwanych na międzynarodowych rynkach. W krajach rozwijających się tylko niecałe 30% produkcji rolniczej podlega uprzemysłowieniu. Z kolei w krajach o wysokim dochodzie odsetek ten wynosi 98%. To obrazuje, jak wielkie możliwości dla krajów rozwijających się stwarza biznes rolniczy. 16% ludności świata nie ma dostępu do mobilnych sieci szerokopasmowych. Globalny udział wartości dodanej produkcji w PKB wzrósł z 15,2% w 2005 r. do 16,3% w 2017 r., co jest wynikiem szybkiego wzrostu produkcji manufakturowej w Azji. Zadania 9.1. Rozwijać niezawodną, zrównoważoną i odporną infrastrukturę dobrej jakości, w tym infrastrukturę regionalną i transgraniczną, wspierającą rozwój gospodarczy i dobrobyt ludzi. Zapewnić wszystkim ludziom równy dostęp do infrastruktury po przystępnej cenie. 9.2. Promować inkluzywną i zrównoważoną industrializację; do 2030 r. znacznie zwiększyć udział przemysłu w zatrudnieniu i wytwarzaniu PKB, biorąc pod uwagę uwarunkowania krajowe; podwoić ten udział w krajach najsłabiej rozwiniętych. 9.3. Zwiększyć dostęp małych i innych przedsiębiorstw, w tym przemysłowych, w szczególności w krajach rozwijających się, do usług finansowych i przystępnych kredytów oraz włączyć je w łańcuchy wartości i zapewnić udział w rynku. 9.4. Do 2030 r. podwyższyć jakość infrastruktury i wprowadzić zrównoważony rozwój przemysłu przez zwiększenie efektywności wykorzystania zasobów oraz stosowanie czystych i przyjaznych dla środowiska technologii i procesów produkcyjnych, przy udziale wszystkich krajów, zgodnie z ich możliwościami. 9.5. Do 2030 r. wzmocnić badania naukowe i podnieść poziom technologiczny sektora przemysłowego we wszystkich krajach, szczególnie w rozwijających się, w tym poprzez innowacje, znaczne zwiększenie liczby pracowników sektora badawczo-rozwojowego na każdy milion osób oraz poprzez zwiększanie publicznych i prywatnych nakładów finansowych na rozwój. 9.A. Ułatwić rozwój zrównoważonej i odpornej infrastruktury w krajach rozwijających się poprzez wzmocnienie wsparcia finansowego, technologicznego i technicznego dla krajów afrykańskich, najmniej rozwiniętych, w tym pozbawionych dostępu do morza i małych krajów wyspiarskich. 9.B. Wspierać krajowy rozwój technologiczny, badania i innowacyjność w krajach rozwijających się, w tym poprzez prowadzenie sprzyjającej polityki m.in. dla dywersyfikacji przemysłowej i zwiększania wartości dodanej dla dóbr.9.C. Do 2020 r. znacząco zwiększyć dostęp do technologii informacyjnych i komunikacyjnych oraz dążyć do zapewnienia przystępnego i powszechnego dostępu do internetu w krajach najmniej rozwiniętych. 10. Mniej nierówności. Obrazek przedstawia okrąg, w który wpisany jest znak równości. Źródło: ONZ, tylko do użytku edukacyjnego, un.org [dostęp: 18.03.2020]. Fakty: W 2016 r. ponad 64,4% produktów eksportowanych przez kraje najsłabiej rozwinięte na rynki światowe było objętych zerowymi stawkami celnymi, co stanowi wzrost o 20% od 2010 r. Badania dotyczące krajów rozwijających się potwierdzają, że wskaźnik umieralności dzieci poniżej piątego roku życia w regionach skupiających 20% najbiedniejszej ludności świata jest trzykrotnie wyższy niż wskaźnik dotyczący bogatszych regionów. W skali światowej znacząco wzrósł poziom ochrony socjalnej, mimo to istnieje pięciokrotnie większe prawdopodobieństwo, że osoby z niepełnosprawnością poniosą dużo większe koszty zdrowotne niż osoby pełnosprawne. Pomimo ogólnego spadku śmiertelności okołoporodowej w większości państw rozwijających się kobiety zamieszkujące obszary wiejskie wciąż są narażone na 3 razy większe ryzyko zgonu z powodu powikłań okołoporodowych niż kobiety mieszkające w miastach. Prawie 30% nierówności w dochodach wynika z nierówności występujących w gospodarstwach domowych, w tym z braku równego statusu kobiet i mężczyzn. Kobiety częściej niż mężczyźni żyją poniżej 50% mediany dochodu. Zadania 10.1. Do 2030 r. stopniowo osiągać i utrzymywać wzrost dochodu uzyskiwanego przez najbiedniejsze 40% populacji na poziomie wyższym niż średnia krajowa. 10.2. Do 2030 r. promować i wzmocnić inkluzję społeczną, gospodarczą i polityczną wszystkich ludzi, bez względu na wiek, płeć, niepełnosprawność, rasę, pochodzenie etniczne, narodowość, religię lub status ekonomiczny bądź inny. 10.3. Zapewnić równe szanse oraz zmniejszać istniejące nierówności poprzez eliminowanie dyskryminujących praw, polityk i praktyk oraz promować odpowiednią legislację, polityki i działania w tej dziedzinie. 10.4. Przyjąć polityki, w szczególności fiskalną, ochrony socjalnej i wynagrodzeń oraz stopniowo osiągać większą równość. 10.5. Poprawić regulacje i monitorowanie globalnych rynków i instytucji finansowych oraz wzmocnić wdrażanie tych regulacji. 10.6. Wzmocnić reprezentację i głos krajów rozwijających się w procesie decyzyjnym w międzynarodowych instytucjach gospodarczych i finansowych, by budować bardziej skuteczne, wiarygodne, odpowiedzialne i praworządne instytucje. 10.7. Ułatwiać przemyślaną, bezpieczną, regularną i odpowiedzialną migrację oraz przepływ ludzi, w tym poprzez implementację zaplanowanych i dobrze zarządzanych polityk migracyjnych. 10.A. Wprowadzić w życie zasadę specjalnego i zróżnicowanego traktowania krajów rozwijających się, w szczególności tych najmniej rozwiniętych, zgodnie z wytycznymi Światowej Organizacji Handlu. 10.B. Zapewnić oficjalną pomoc rozwojową (Official Development Assistance) i przepływ środków finansowych, w tym bezpośrednie inwestycje zagraniczne do krajów najbardziej potrzebujących, w szczególności do państw najmniej rozwiniętych, krajów afrykańskich, małych państw wyspiarskich i tych bez dostępu do morza, zgodnie z krajowymi planami i programami tych krajów. 10.C. Do 2030 r. zmniejszyć koszty transakcyjne zagranicznych przekazów pieniężnych do mniej niż 3% i wyeliminować przekazy, których koszty wynoszą więcej niż 5%. 11. Zrównoważone miasta i społeczności. Obrazek przedstawia cztery różne budynki stojące obok siebie. Źródło: ONZ, tylko do użytku edukacyjnego, un.org [dostęp: 18.03.2020]. Fakty: Obecnie 3,5 miliarda ludzi – tj. połowa populacji ludzkiej – mieszka w miastach, a według prognoz do 2030 r. w miastach będzie mieszkać 5 miliardów ludzi. W nadchodzących dekadach na kraje rozwijające się przypadnie 95% ekspansji urbanistycznej. Dziś 883 miliony ludzi mieszkają w slumsach, głównie we wschodniej i południowo-wschodniej Azji. Miasta na świecie zajmują zaledwie około 3% obszaru Ziemi, jednocześnie zużywają one 60–80% energii i wytwarzają 75% emisji dwutlenku węgla. Gwałtowna urbanizacja wywiera wpływ na wielkość zasobów słodkiej wody, ilość ścieków, środowisko naturalne i zdrowie publiczne. W 2016 r. 90% mieszkańców miast oddychało zanieczyszczonym powietrzem. Wskutek zanieczyszczenia powietrza zmarło 4,2 miliona ludzi. Ponad połowa światowej populacji miejskiej była narażona na poziom zanieczyszczenia powietrza co najmniej 2,5 razy wyższy niż wynosi poziom dopuszczalny. Zadania 11.1. Do 2030 r. zapewnić wszystkim ludziom dostęp do odpowiednich, bezpiecznych i przystępnych cenowo mieszkań oraz podstawowych usług, a także poprawić warunki życia w slumsach .11.2. Do 2030 r. zapewnić wszystkim ludziom dostęp do bezpiecznych, przystępnych cenowo i trwałych systemów transportu, podnieść poziom bezpieczeństwa na drogach, zwłaszcza poprzez rozwijanie transportu publicznego. Należy zwrócić szczególną uwagę na potrzeby grup wrażliwych, kobiet, dzieci, osób niepełnosprawnych i osób starszych. 11.3. Do 2030 r. zwiększyć stopień inkluzji, zapewnić zrównoważoną urbanizację i partycypację w zintegrowanym i zrównoważonym planowaniu i gospodarowaniu osiedlami ludzkimi we wszystkich krajach. 11.4. Wzmocnić wysiłki na rzecz ochrony i zabezpieczenia światowego dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego. 11.5. Do 2030 r. znacząco zmniejszyć liczbę zgonów w wyniku katastrof naturalnych, w tym powodzi, oraz zmniejszyć liczbę osób nimi dotkniętych; znacząco obniżyć bezpośrednie straty ekonomiczne w stosunku do globalnego PKB, poniesione w wyniku katastrof, skupiając się na ochronie osób ubogich i grup szczególnie wrażliwych. 11.6. Do 2030 r. obniżyć niekorzystny wskaźnik negatywnego oddziaływania miasta na środowisko per capita, zwracając szczególną uwagę na jakość powietrza oraz gospodarowanie odpadami komunalnymi i innymi zanieczyszczeniami. 11.7. Do 2030 r. zapewnić łatwy i powszechny dostęp do bezpiecznych i inkluzyjnych terenów zielonych i przestrzeni publicznej, szczególnie kobietom, dzieciom, osobom starszym i osobom z niepełnosprawnością. 11.A. Wspierać korzystne ekonomicznie, społecznie i środowiskowo połączenia pomiędzy obszarami miejskimi, podmiejskimi i wiejskimi poprzez wzmocnienie krajowego i regionalnego planowania rozwoju. 11.B. Do 2020 r. znacząco zwiększyć liczbę miast i osiedli ludzkich korzystających z opracowań i wdrażających zintegrowane polityki i plany dążących do zwiększenia inkluzji i wydajności wykorzystywania zasobów, łagodzenia skutków i przystosowania do zmian klimatycznych, odporności na skutki katastrof. Należy rozwijać i wdrażać kompleksowe zarządzanie ryzykiem katastrof na wszystkich poziomach, zgodnie z Ramami Działania na Rzecz Ograniczania Ryzyka Katastrof na lata 2015–2030 (Sendai Framework for Disaster Risk Reduction 2015–2030). 11.C. Wspierać kraje najmniej rozwinięte, w tym poprzez pomoc finansową i techniczną, w budowaniu zrównoważonych i odpornych budynków, wykorzystując lokalne materiały. 12. Odpowiedzialna konsumpcja i produkcja. Obrazek przedstawia znak nieskończoności. Źródło: ONZ, tylko do użytku edukacyjnego, un.org [dostęp: 18.03.2020]. Fakty: Jeśli, zgodnie z szacunkami, populacja świata do 2050 r. wzrośnie do 9,6 miliarda, to do prowadzenia dotychczasowego stylu życia będziemy potrzebować bogactw naturalnych w ilościach odpowiadających trzykrotności zasobów naszej planety. Wraz ze wzrostem wykorzystania minerałów niemetalicznych w infrastrukturze i budownictwie nastąpiła znaczna poprawa standardu życia. Ślad materiałowy na mieszkańca w krajach rozwijających się wzrósł z 5 ton metrycznych w 2000 r. do 9 ton metrycznych w 2017 r. 93% z 250 największych firm na świecie udostępnia sprawozdania na temat swoich działań w zakresie zrównoważonego rozwoju. Zadania12.1. Wdrożyć dziesięcioletnie programy dotyczące zrównoważonej konsumpcji i produkcji dla wszystkich krajów, przy czym kraje rozwinięte powinny tym działaniom przewodzić, z uwzględnieniem stopnia rozwoju i możliwości krajów rozwijających się. 12.2. Do 2030 r. zapewnić zrównoważone zarządzanie i efektywne zużycie zasobów naturalnych. 12.3. Do 2030 r. zmniejszyć o połowę globalną ilość marnowanej żywności per capita w sprzedaży detalicznej i konsumpcji, zmniejszyć straty żywnościowe w procesie produkcji i dystrybucji, w tym straty powstałe podczas zbiorów. 12.4. Do 2020 r. zapewnić stabilne i ekologiczne zarządzanie chemikaliami i wszystkimi odpadami podczas ich całego cyklu życia, w zgodzie z ustaleniami międzynarodowymi. Znacząco zmniejszyć poziom tych substancji w powietrzu, wodzie i glebie, tym samym minimalizując ich negatywny wpływ na zdrowie człowieka i środowisko. 12.5. Do 2030 r. istotnie obniżyć poziom generowania odpadów poprzez prewencję, redukcję, recykling i ponowne użycie. 12.6. Zachęcać przedsiębiorstwa, w szczególności te duże i międzynarodowe, do wdrażania praktyk w zakresie zrównoważonego rozwoju i uwzględniania informacji na ten temat w swoich cyklicznych raportach. 12.7. Promować praktyki w zakresie zrównoważonych zamówień publicznych, zgodne z polityką i priorytetami krajowymi. 12.8. Do 2030 r. zapewnić dostęp do istotnych informacji i podnieść świadomość wszystkich ludzi na całym świecie w zakresie zrównoważonego rozwoju i stylu życia w zgodzie z naturą. 12.A. Wspierać kraje rozwijające się we wzmacnianiu ich zdolności naukowych i technologicznych dążących do utworzenia bardziej zrównoważonych wzorców konsumpcyjnych i produkcyjnych. 12.B. Rozwijać i wdrażać narzędzia monitorujące wpływ zrównoważonego rozwoju na zrównoważoną turystykę tworzącą miejsca pracy oraz promującą lokalną kulturę i produkty. 12.C. Zracjonalizować nieefektywne subwencje na paliwa kopalne, sprzyjające ich zbędnemu zużyciu, poprzez usunięcie nieprawidłowości rynkowych, zgodnie z uwarunkowaniami krajowymi, w tym poprzez restrukturyzację podatków i stopniowe wycofywanie szkodliwych dotacji tam, gdzie one występują, odnotowując ich wpływ na środowisko, w pełni biorąc pod uwagę specyficzne potrzeby i uwarunkowania krajów rozwijających się oraz minimalizować możliwy niekorzystny wpływ na ich rozwój, w sposób, który chroni ubogie i narażone społeczności. 13. Działanie w dziedzinie klimatu. Obrazek przedstawia symbol oka, w którego źrenicę wpisany jest glob ziemski. Źródło: ONZ, tylko do użytku edukacyjnego, un.org [dostęp: 18.03.2020]. Fakty: Do kwietnia 2018 r. 175 państw ratyfikowało porozumienie paryskie, a 168 przekazało Sekretariatowi Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu informacje o przekazanych środkach. Do kwietnia 2018 r. 10 krajów rozwijających się przedłożyło pierwsze plany adaptacyjne w zakresie reagowania na zmiany klimatu. Co roku kraje rozwinięte mobilizują środki finansowe w wysokości 100 miliardów USD na działania łagodzące skutki zmian klimatycznych. Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (Intergovernmental Panel on Climate Change) informuje: W latach 1880–2012 średnia światowa temperatura uległa podwyższeniu o 0,85⁰ Celsjusza. Obrazując, wzrost temperatury o 1⁰ Celsjusza skutkuje 5-procentowym obniżeniem poziomu zbioru zbóż. W latach 1981-2002 z powodu ocieplenia klimatu odnotowano znaczne obniżenie poziomu zbiorów kukurydzy, pszenicy i innych znaczących upraw w wysokości 40 megaton rocznie. Temperatura wód oceanicznych podniosła się, zmniejszyła się ilość opadów śniegu, zmalała pokrywa lodowa, podniósł się poziom mórz. W latach 1901–2010 średni poziom mórz na świecie wzrósł o 19 cm, ponieważ z powodu ocieplenia klimatu i topnienia lodowców powiększyły się oceany. Od 1979 r. wielkość powierzchni lodów na Morzu Arktycznym ulega stałemu zmniejszaniu. W każdej dekadzie topnieje 1,07 miliona km² pokrywy lodowej. Zakładając, że utrzymany zostanie obecny poziom koncentracji i wielkość emisji gazów cieplarnianych, to pod koniec obecnego stulecia temperatura na Ziemi wzrośnie o ponad 1,5⁰ Celsjusza w porównaniu do lat 1850–1900. Jednocześnie wzrośnie temperatura wód oceanicznych i nadal będzie topnieć pokrywa lodowa. Szacuje się, że do 2065 r. średni poziom mórz podwyższy się o 24–30 cm, zaś do 2100 r. o 40–63 cm. Większość skutków zmian klimatu utrzyma się przez kolejne wieki, nawet jeśli uda nam się zahamować emisję gazów cieplarnianych. Od 1990 r. emisja dwutlenku węgla na świecie wzrosła o prawie 50%. W latach 2000–2010 globalna emisja dwutlenku węgla (CO₂) rosła szybciej niż w każdej z trzech poprzednich dekad. Wciąż jest możliwe, by przy użyciu szerokiego wachlarza środków technologicznych i zmianie wzorców zachowania doszło do obniżenia tempa wzrostu średniej temperatury na Ziemi o 2⁰ Celsjusza w stosunku do poziomu w okresie przedindustrialnym. Zmiany instytucjonalne i technologiczne dają większą niż zerową szansę, że wskaźnik ocieplenia klimatu nie przekroczy tego progu. Zadania 13.1. Wzmocnić zdolności adaptacyjne i odporność na zagrożenia klimatyczne i katastrofy naturalne we wszystkich krajach. 13.2. Włączyć działania na rzecz przeciwdziałania zmianom klimatycznym do krajowych polityk, strategii i planów. 13.3. Zwiększyć poziom edukacji oraz potencjał ludzki i instytucjonalny, podnieść poziom świadomości na temat łagodzenia zmian klimatycznych, adaptacji i skutków zmian klimatycznych oraz systemów wczesnego ostrzegania przed zagrożeniami. 13.A. Wywiązać się z zobowiązania państw rozwiniętych będących stronami Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu (United Nations Framework Convention on Climate Change) do zmobilizowania 100 miliardów USD rocznie do 2020 r., pochodzących z różnych źródeł, na potrzeby krajów rozwijających się na znaczące działania mające łagodzić skutki zmian klimatycznych, przejrzysty proces implementacji działań oraz w pełni uruchomić Zielony Fundusz Klimatyczny (Green Climate Fund) poprzez jego jak najszybszą kapitalizację. 13.B. Promować mechanizmy zwiększające zdolność efektywnego planowania i zarządzania w zakresie zmian klimatycznych w krajach najsłabiej rozwiniętych i małych państwach wyspiarskich, w tym poprzez skupienie uwagi na potrzebach kobiet i młodzieży oraz lokalnych i marginalizowanych grupach społecznych. 14. Życie pod wodą. Obraz przedstawia symbol ryby pływająca pod wodą. Źródło: ONZ, tylko do użytku edukacyjnego, un.org [dostęp: 18.03.2020]. Fakty: Oceany pokrywają trzy czwarte powierzchni Ziemi, zawierają 97% wody na świecie i stanowią 99% przestrzeni do życia na Ziemi. Ponad trzy miliardy ludzi polega na morskiej i przybrzeżnej różnorodności biologicznej, aby utrzymać się przy życiu. W skali światowej roczna wartość rynkowa morskich i przybrzeżnych zasobów oraz produkcji przemysłowej szacowana jest na 3 biliony USD lub około 5% światowego PKB. W oceanach żyje niemal 200 000 zidentyfikowanych gatunków, jednak ich faktyczna liczba może sięgać milionów. Oceany pochłaniają około 30% dwutlenku węgla powstałego w wyniku działalności człowieka i tym samym łagodzą skutki globalnego ocieplenia. Oceany są największym źródłem białka na świecie; dla ponad 3 miliardów ludzi stanowią one główne źródło pozyskiwania białka. Rybołówstwo w sposób bezpośredni i pośredni zapewnia pracę dla ponad 200 milionów ludzi. Subwencje dla rybołówstwa skutkują gwałtownym uszczupleniem liczebności wielu gatunków ryb i hamują wysiłki na rzecz zachowania i odnowienia światowych łowisk i miejsc pracy z nimi związanych. Z powodu subwencji rybołówstwo oceaniczne generuje roczny zysk w wysokości o 50 miliardów USD mniejszy, niż jest to potencjalnie możliwe. Poziom kwasowości oceanów wzrósł o 26% od początku rewolucji przemysłowej. Wody przybrzeżne ulegają zanieczyszczeniu i eutrofizacji. Jeżeli nie zostaną podjęte stosowne działania, szacuje się, że do 2050 r. zjawisko eutrofizacji wzrośnie na obszarze obejmującym 20% dużych ekosystemów morskich. Zadania: 14.1. Do 2025 r. zapobiegać i znacznie zmniejszyć poziom wszelkich rodzajów zanieczyszczeń morza, w szczególności powstałych w wyniku działalności na lądzie, w tym śmieci i odpadków żywnościowych zrzucanych do morza. 14.2. Do 2020 r. zarządzać i chronić morskie i przybrzeżne ekosystemy w sposób zrównoważony, tak by uniknąć znacznych, niekorzystnych skutków, w tym poprzez wzmocnienie ich odporności i działania na rzecz odtworzenia ich zasobów, oraz zapewnić dobry stan i produktywność oceanów. 14.3. Zminimalizować skutki zakwaszenia oceanów, w tym poprzez wzmocnioną współpracę naukową na wszystkich szczeblach. 14.4. Do 2020 r. skutecznie uregulować kwestie pozyskiwania owoców morza oraz wyeliminować nadmierne połowy ryb, nielegalne, niezarejestrowane i nieuregulowane rybołówstwo oraz destrukcyjne praktyki połowów, oraz wdrożyć poparte naukowo plany zarządzania, tak by w możliwie najkrótszym czasie odbudować populację ryb co najmniej do poziomu umożliwiającego maksymalny, odnawialny poziom zrównoważonych połowów, zgodnie charakterystyką poszczególnych gatunków. 14.5. Do 2020 r. objąć ochroną co najmniej 10% wybrzeży i obszarów morskich, zgodnie z krajowym i międzynarodowym prawem i korzystając z najlepszych źródeł informacji naukowych. 14.6. Do 2020 r. wyeliminować określone formy subwencji na rybołówstwo, które przyczyniają się do budowy nadmiernych zdolności i przełowienia ryb, wyeliminować subwencje przyczyniające się do nielegalnego, niezarejestrowanego i nieuregulowanego rybołówstwa; nie wprowadzać nowych subwencji tego typu, przyznając, że skuteczne, specyficzne i zróżnicowane traktowanie krajów rozwijających się i najsłabiej rozwiniętych powinno być integralną częścią negocjacji dotyczących subwencji na rybołówstwo, prowadzonych w ramach Światowej Organizacji Handlu (World Trade Organization). 14.7. Do 2030 r. zwiększyć korzyści ekonomiczne dla rozwijających się państw położonych na małych wyspach i krajów najsłabiej rozwiniętych, płynące z wykorzystywania zasobów morskich, w tym poprzez zrównoważone zarządzanie rybołówstwem, akwakulturą i turystyką. 14.A. Poszerzać wiedzę naukową, rozwijać potencjał badawczy i przekazywać technologie morskie, uwzględniając Kryteria i Wytyczne Międzyrządowej Komisji Oceanograficznej w Sprawie Transferu Technologii Morskich (Intergovernmental Commission Criteria and Guidelines on the Transfer of Technology), aby poprawić kondycję oceanów i zwiększyć wpływ morskiej bioróżnorodności na rozwój krajów rozwijających się, w szczególności krajów rozwijających się położonych na małych wyspach i krajów najsłabiej rozwiniętych. 14.B. Zapewnić lokalnym rybakom łowiącym na małą skalę dostęp do rynków i zasobów morskich. 14.C. Zwiększyć ochronę i zrównoważone wykorzystywanie oceanów i ich zasobów poprzez wdrażanie prawa międzynarodowego, zgodnego z Konwencją Narodów Zjednoczonych o Prawie Morza (United Nations Convention on the Law of the Sea – UNCLOS), która zapewnia ramy prawne odnośnie ochrony i zrównoważonego wykorzystania oceanów i ich zasobów, oraz zgodnego z paragrafem 158 dokumentu końcowego szczytu Rio+20 „Przyszłość, jaką chcemy mieć”. 15. Życie na lądzie. Obraz przedstawia drzewo i lecące obok niego ptaki. Źródło: ONZ, tylko do użytku edukacyjnego, un.org [dostęp: 18.03.2020]. Fakty: Lasy stanowią główne źródło utrzymania dla około 1,6 miliarda ludzi, w tym około 70 milionów ludności rdzennej. Lasy zamieszkuje ponad 80% wszystkich gatunków zwierząt, roślin i owadów żyjących na lądzie W latach 2010–2015 powierzchnia obszarów leśnych na świecie zmalała o 3,3 miliona hektarów. Ma to szczególny wpływ na życie ubogich ludzi zamieszkujących wieś, którzy utrzymują się przede wszystkim z leśnych surowców, flory i fauny. Pustynnienie 2,6 miliarda ludzi utrzymuje się bezpośrednio z rolnictwa, przy czym 52% ziemi uprawnej w mniejszym lub większym stopniu jest dotknięte degradacją gleby. Ocenia się, że poziom utraty gruntów ornych jest 30–35 razy większy niż kiedykolwiek w historii. W wyniku suszy i pustynnienia co roku tracimy 12 milionów hektarów (23 hektary na minutę), na których można by uprawiać 20 milionów ton zboża. 74% ubogiej ludności na świecie jest bezpośrednio dotknięta procesem degradacji ziemi.BioróżnorodnośćZ około 8300 znanych gatunków zwierząt 8% już wyginęło, natomiast 22% jest zagrożonych wymarciem. Z ponad 80 000 gatunków drzew tylko mniej niż 1% zostało zbadanych pod względem potencjalnej użyteczności. Ryby zapewniają 20% białka zwierzęcego 3 miliardom ludzi. Tylko dziesięć gatunków ryb stanowi 30% połowów morskich i tylko dziesięć gatunków ryb stanowi 50% produkcji akwakultury. Dieta człowieka w ponad 80% oparta jest na roślinach. Tylko trzy główne rodzaje zbóż – ryż, kukurydza i pszenica – zaspokajają 60% zapotrzebowania energetycznego. Co najmniej 80% ludzi zamieszkujących tereny wiejskie w krajach rozwijających się polega na tradycyjnej medycynie opartej na ziołolecznictwie jako podstawowej formie opieki zdrowotnej. Mikroorganizmy i bezkręgowce mają kluczowe znaczenie dla ekosystemów, lecz do tej pory nie poznaliśmy w pełni ich roli w funkcjonowaniu ekosystemów i wciąż zbyt rzadko je doceniamy. Nielegalne kłusownictwo i handel dzikimi zwierzętami to działania, które kłócą się z ochroną środowiska. Prawie 7000 gatunków zwierząt i roślin na terenie 120 państw jest nielegalnie sprzedawana. Zadania 15.1. Do 2020 r. zapewnić ochronę, odtworzenie i zrównoważone użytkowanie lądowych i śródlądowych ekosystemów słodkiej wody oraz pozostałych ekosystemów, w szczególności lasów, terenów podmokłych i suchych oraz gór, zgodnie z międzynarodowymi zobowiązaniami. 15.2. Do 2020 r. promować wdrażanie zrównoważonego zarządzania wszystkimi typami lasów; zahamować proces wylesiania, odtworzyć zniszczone lasy; znacząco zwiększyć globalny stopień zalesienia i ponownego zalesienia. 15.3. Do 2030 r. zwalczyć pustynnienie, odtworzyć zdegradowane obszary i gleby, w tym tereny dotknięte pustynnieniem, suszami i powodziami; dążyć do budowy świata, w którym nie będzie występować proces degradacji ziemi. 15.4. Do 2030 r. zapewnić ochronę ekosystemów górskich, w tym ich różnorodności biologicznej, oraz zwiększyć korzyści z nich płynące, które są niezbędne dla osiągnięcia zrównoważonego rozwoju. 15.5. Podjąć pilne i znaczące działania zmniejszające degradację naturalnych siedlisk; powstrzymać utratę bioróżnorodności; do 2020 r. chronić zagrożone gatunki i zapobiec ich wyginięciu. 15.6. Promować uczciwy i sprawiedliwy podział korzyści płynących z użytkowania zasobów genetycznych oraz promować właściwy dostęp do nich, zgodnie z międzynarodowymi postanowieniami. 15.7. Podjąć pilne działania kończące z procederem kłusownictwa i handlem chronionymi gatunkami zwierząt i roślin; podjąć działania zapobiegające nabywaniu i sprzedaży nielegalnych produktów dzikiej przyrody. 15.8. Do 2020 r. wprowadzić środki uniemożliwiające wprowadzanie nowych gatunków obcych na danym obszarze oraz znacząco zmniejszyć ich wpływ na ekosystemy wodne i lądowe; kontrolować lub wyeliminować wybrane gatunki. 15.9. Do 2020 r. włączyć kwestie bioróżnorodności i ekosystemów do krajowych i lokalnych planów i sprawozdań, strategii redukcji ubóstwa oraz w procesy rozwojowe. 15.A. Mobilizować i znacząco zwiększyć środki finansowe pochodzące z różnych źródeł na ochronę i zrównoważone wykorzystywanie bioróżnorodności i ekosystemów. 15.B. Mobilizować znaczące fundusze pochodzące z różnych źródeł i szczebli na zrównoważone gospodarowanie lasami oraz zapewnić krajom rozwijającym się odpowiednie bodźce sprzyjające takiemu postępowaniu, w tym ochronę lasów i ponowne zalesienie. 15.C. Wzmocnić globalne wysiłki zwalczające kłusownictwo i handel chronionymi gatunkami, w tym poprzez zwiększenie możliwości korzystania przez lokalne społeczności ze stabilnych źródeł utrzymania. 16. Pokój, sprawiedliwość i silne instytucje. Obrazek przedstawia gołębia siedzącego na młotku sędziowskim. Gołąb trzyma w dziobie gałązkę. Źródło: ONZ, tylko do użytku edukacyjnego, un.org [dostęp: 18.03.2020]. Fakty: Sądownictwo i policja znajdują się wśród instytucji najbardziej dotkniętych korupcją. Koszt korupcji, łapówkarstwa, kradzieży i unikania podatków w krajach rozwijających się wynosi 1,26 bilionów USD rocznie. Fundusze te mogłyby posłużyć do poprawy losu tych, którzy żyją za mniej niż 1,25 USD przez okres przynajmniej sześciu lat. Na świecie zarejestrowano 73% narodzin dzieci poniżej piątego roku życia. Jednakże w Afryce Subsaharyjskiej dotyczy to zaledwie 46% dzieci. Około 28,5 miliona dzieci w wieku wczesnoszkolnym, które nie uczęszczają do szkoły, zamieszkuje obszary dotknięte konfliktem. Rządy prawa i rozwój są silnie powiązane i nawzajem się wzmacniają. Właśnie dlatego są one konieczne dla zapewnienia zrównoważonego rozwoju na szczeblu krajowym i międzynarodowym. Odsetek więźniów przetrzymywanych bez wyroku sądowego wynosi 31% i nie zmienił się w ciągu ostatnich 10 lat. Przemoc wobec dzieci. Ponad miliard dzieci na świecie jest dotkniętych przemocą. Jej skutki kosztują społeczeństwo do 7 bilionów USD rocznie. 50% dzieci na świecie doświadcza przemocy każdego roku. Co 5 minut gdzieś na świecie z powodu przemocy śmierć ponosi jedno dziecko. Co dziesiąte dziecko jest wykorzystywane seksualnie przed ukończeniem 18. roku życia. 9 na 10 dzieci mieszka w krajach, w których kara cielesna nie jest całkowicie zakazana. Oznacza to, że 732 miliony dzieci są pozbawione ochrony prawnej. Co trzeci użytkownik internetu na świecie to dziecko, a 800 milionów dzieci korzysta z mediów społecznościowych. Każde dziecko może stać się ofiarą przemocy w internecie. Liczba raportów złożonych do Narodowego Centrum Dzieci Zaginionych i Wykorzystywanych (NCMEC, Stany Zjednoczone Ameryki) dotyczących przypadków nadużyć seksualnych wobec dzieci w internecie wzrosła z 1 miliona w 2014 r. do 45 milionów w 2018 r. Każdego roku 246 milionów dzieci na całym świecie cierpi z powodu przemocy w szkołach. Co trzeci uczeń jest zastraszany przez rówieśników w szkole, a co najmniej co dziesiąte dziecko doświadcza cyberprzemocy. Zadania 16.1. Znacząco zmniejszyć poziom przemocy we wszystkich formach oraz związany z nią wskaźnik śmiertelności na całym świecie. 16.2. Wyeliminować nadużycia, wykorzystywanie i handel ludźmi oraz wszelkie formy przemocy i tortur wobec dzieci. 16.3. Promować rządy prawa na poziomie krajowym i międzynarodowym oraz zapewnić wszystkim równy dostęp do wymiaru sprawiedliwości. 16.4. Do 2030 r. znacząco zmniejszyć nielegalne przepływy finansowe i handel bronią; wzmocnić proces odzyskiwania i zwracania skradzionego mienia oraz zwalczać wszelkie formy przestępczości zorganizowanej. 16.5. Znacząco zmniejszyć poziom korupcji i łapówkarstwa we wszystkich formach. 16.6. Rozwijać skuteczne, odpowiedzialne i przejrzyste instytucje na wszystkich szczeblach.16.7. Zapewnić elastyczny, inkluzywny, partycypacyjny i reprezentacyjny proces podejmowania decyzji na wszystkich szczeblach. 16.8. Rozszerzyć i wzmocnić udział krajów rozwijających się w światowych instytucjach międzynarodowego porządku prawnego.16.9. Do 2030 r. zapewnić wszystkim tożsamość prawną, w tym rejestrację urodzeń. 16.10. Zapewnić powszechny dostęp do informacji oraz chronić podstawowe wolności, zgodnie z krajową legislacją i międzynarodowymi porozumieniami. 16.A. Wzmocnić właściwe instytucje krajowe, w tym poprzez współpracę międzynarodową, oraz budować zdolności na wszystkich szczeblach, w szczególności w krajach rozwijających się, na rzecz zapobiegania przemocy oraz zwalczania terroryzmu i przestępczości. 16.B. Promować i egzekwować prawo niedyskryminujące nikogo oraz polityki na rzecz zrównoważonego rozwoju. 17. Partnerstwa na rzecz celów. Obrazek przedstawia pięć okręgów nachodzących na siebie. Źródło: ONZ, tylko do użytku edukacyjnego, un.org [dostęp: 18.03.2020]. Fakty: W 2017 r. oficjalna pomoc rozwojowa wyniosła 146,6 miliarda USD. Oznacza to spadek o 0,6% w ujęciu realnym w porównaniu z rokiem 2016. 79% towarów importowanych z państw rozwijających się trafia do państw rozwiniętych bezcłowo. Dług w krajach rozwijających się utrzymuje się na stałym poziomie około 3% rocznych wpływów z eksportu. Liczba użytkowników internetu w Afryce niemal podwoiła się w ciągu ostatnich czterech lat. 30% światowej młodzieży korzysta aktywnie z cyfrowych technologii od co najmniej pięciu lat. Jednak niemal 4 miliardy ludzi nie korzystają z internetu, z czego 90% pochodzi z państw rozwijających się. Zadania Finanse17.1. Zwiększyć mobilizację krajowych środków, w tym poprzez międzynarodowe wsparcie na rzecz krajów rozwijających się, by poprawić krajową zdolność poboru podatków i innych przychodów. 17.2. W pełni wdrożyć zobowiązania krajów rozwiniętych do przekazania oficjalnej pomocy rozwojowej (ODA), w tym zobowiązanie podjęte przez wiele krajów rozwiniętych do osiągnięcia poziomu oficjalnej pomocy rozwojowej w wysokości 0,7% dochodu narodowego brutto (0,7% ODA/GNI) na rzecz krajów rozwijających się i 0,15–0,20% ODA/GNI dla krajów najmniej rozwiniętych; zachęca się państwa-donatorów ODA do rozważenia ustanowienia celu co najmniej 0,20% ODA/GNI dla krajów najmniej rozwiniętych. 17.3. Zmobilizować dodatkowe środki finansowe dla krajów rozwijających się z różnorodnych źródeł. 17.4. Pomóc krajom rozwijającym się w osiągnięciu długoterminowej zdolności do spłaty długu poprzez skoordynowane polityki ukierunkowane na wsparcie finansowania dłużnego, redukcję zadłużenia oraz restrukturyzację długu, zgodnie z warunkami krajowymi; zająć się kwestią zadłużenia zewnętrznego ubogich krajów o wysokim zadłużeniu, by zredukować sytuacje kryzysowe pod względem zadłużenia. 17.5. Przyjąć i wdrożyć systemy promocji inwestycji dla krajów najsłabiej rozwiniętych. Technologia. 17.6. Wzmocnić współpracę Północ-Południe i Południe-Południe oraz trójstronną, współpracę regionalną i międzynarodową w zakresie dostępu do nauki, technologii i innowacji; rozwinąć dzielenie się wiedzą na wspólnie ustalonych warunkach, w tym poprzez wzmocnioną koordynację istniejących już mechanizmów, w szczególności na szczeblu Narodów Zjednoczonych oraz poprzez globalny mechanizm ułatwiania dostępu do technologii. 17.7. Promować rozwój, transfer, rozpowszechnianie i rozprzestrzenianie technologii przyjaznych środowisku w państwach rozwijających się na korzystnych i preferencyjnych warunkach, w oparciu o wspólne uzgodnienia. 17.8. W pełni zoperacjonalizować bank technologii oraz naukowe, technologiczne i innowacyjne mechanizmy budowania potencjału dla krajów najsłabiej rozwiniętych do 2017 r.; zwiększyć wykorzystanie technologii kluczowych dla rozwoju, w szczególności technologii informacyjnych i komunikacyjnych. Budowa potencjału. 17.9. Zwiększyć międzynarodowe wsparcie na rzecz wdrażania efektywnej i ukierunkowanej budowy potencjału, by wesprzeć narodowe plany realizacji wszystkich Celów Zrównoważonego Rozwoju w krajach rozwijających się, w tym poprzez współpracę Północ–Południe, Południe–Południe oraz współpracę trójstronną. Handel. 17.10. Promować powszechny, oparty na zasadach, otwarty, niedyskryminujący i sprawiedliwy wielostronny system handlowy w ramach Światowej Organizacji Handlu, w tym poprzez rezultaty negocjacji Agendy Rozwoju z Doha. 17.11. Znacząco zwiększyć eksport krajów rozwijających się, w szczególności mając na celu podwojenie udziału krajów najsłabiej rozwiniętych w globalnym eksporcie do 2020 r. 17.12. Zrealizować terminowe wdrożenie bezcłowego i bezkwotowego dostępu do rynku w sposób trwały dla wszystkich najmniej rozwiniętych krajów, zgodnie z decyzjami Światowej Organizacji Handlu, w tym poprzez zapewnienie, że preferencyjne reguły pochodzenia mające zastosowanie do przywozu z krajów najsłabiej rozwiniętych są przejrzyste, proste i przyczyniają się do ułatwienia dostępu do rynku. Kwestie systemowe. Spójność polityczno-instytucjonalna. 17.13. Zwiększyć globalną stabilność makroekonomiczną, w tym poprzez koordynację i spójność polityk. 17.14. Zwiększyć spójność polityk na rzecz zrównoważonego rozwoju. 17.15. Szanować przestrzeń polityczną każdego państwa i wiodącą rolę rządów w stworzeniu i wdrożeniu polityki na rzecz zrównoważonego rozwoju i eliminacji ubóstwa. Partnerstwa wielostronne. 17.16. Wzmocnić globalne partnerstwo na rzecz zrównoważonego rozwoju, uzupełnione o partnerstwa wielostronne, które mobilizują i dzielą się wiedzą, kompetencjami, technologią i środkami finansowymi, by wspierać osiągnięcie Celów Zrównoważonego Rozwoju we wszystkich krajach, szczególnie w tych rozwijających się. 17.17. Zachęcać do tworzenia i promować efektywne partnerstwa publiczne, publiczno-prywatne i z udziałem społeczeństwa obywatelskiego, budowane na doświadczeniu i niezbędnych strategiach partnerstwa. Dane, monitorowanie i odpowiedzialność. 17.18. Do 2020 r. zwiększyć wsparcie na rzecz budowy potencjału w państwach rozwijających się i położonych na małych wyspach, by znacząco zwiększyć dostęp do aktualnych, rzetelnych danych dobrej jakości, uporządkowanych według dochodu, płci, wieku, rasy, pochodzenia etnicznego, statusu migracyjnego, niepełnosprawności, położenia geograficznego i innych charakterystyk dostosowanych do kontekstu narodowego. 17.19. Rozwijać istniejące inicjatywy, opracować wskaźnik pomiaru postępu w dziedzinie zrównoważonego rozwoju, który będzie uzupełnieniem dla produktu krajowego brutto, oraz wspierać budowę potencjału statystycznego w państwach rozwijających się.