Ilustracja interaktywna przedstawia fragment Aktu trzeciego, sceny drugiej Azyl. Wskazane są na niej elementy warstwy formalnej (punkty: 1, 2, 4, 6, 8, 9) i warstwy treściowej (punkty 3, 5, 7, 10). Cytat całego fragmentu: Refektarz w starym klasztorze, podobny do skromnego, bielonego romańskiego kościółka, ściany pokryte zaciekami, które tworzą dziwne figury. Stół, na którym stoją miski. Przy końcu stołu pulpit dla lektora. W głębi drzwi do kaplicy. Na stole zapalone świece. Na lewej ścianie malowidło przedstawiające archanioła Michała walczącego z Szatanem. Przy długim stole po lewej stronie siedzi Nieznajomy w białym stroju chorego, sam przy swojej misce. Przy stole na prawo siedzą odziani na brązowo Żałobnicy z pierwszego aktu. Żebrak, Kobieta w żałobie z dwojgiem dzieci, Kobieta podobna do Pani, ale która nie jest Panią i która szydełkuje. Mężczyzna podobny do Lekarz, który jednak nim nie jest. Postać podobna do Wariata. Postaci podobne do Ojca, Matki, Brata, Rodzice „syna marnotrawnego” i ini. Wszyscy w bieli, na która mają narzucone kostiumy w rozmaitych kolorach. Twarze woskowo żółte, trupio blade. W ich zachowaniu się i w gestach jest coś upiornego. Gdy kurtyna idzie w górę, wszyscy, z wyjątkiem Nieznajomego, kończą odmawiać „Ojcze Nasz”. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Warstwa formalna. Cytat: Refektarz w starym klasztorze, podobny do skromnego, bielonego romańskiego kościółka, ściany pokryte zaciekami, które tworzą dziwne figury. Miejsce akcji – scenografia buduje oniryczny nastrój., 2. Warstwa formalna. Cytat: walka z Szatanem. Symboliczne znaczenie obrazu., 3. Warstwa treściowa. Cytat: malowidło przedstawiające archanioła Michała. Obraz symbolizuje walkę toczącą się w duszy bohatera., 4. Warstwa formalna. Cytat: Nieznajomy w białym stroju chorego, sam przy swojej misce. Kostium służy wyróżnieniu bohaterów., 5. Warstwa treściowa. Cytat: Nieznajomy w białym stroju chorego, sam przy swojej misce. Nieznajomy jest wyobcowany, pozbawiony kontaktu z innymi., 6. Warstwa formalna. Cytat: Przy stole na prawo siedzą odziani na brązowo Żałobnicy z pierwszego aktu. Żebrak, Kobieta w żałobie z dwojgiem dzieci, Kobieta podobna do Pani, ale która nie jest Panią i która szydełkuje. Mężczyzna podobny do Lekarz, który jednak nim nie jest. Postać podobna do Wariata. Postaci podobne do Ojca, Matki, Brata, Rodzice „syna marnotrawnego” i ini. Wszyscy w bieli, na która mają narzucone kostiumy w rozmaitych kolorach. Technika powtórzeń, technika snu, polifonia., 7. Warstwa treściowa. Cytat: Przy stole na prawo siedzą odziani na brązowo Żałobnicy z pierwszego aktu. Żebrak, Kobieta w żałobie z dwojgiem dzieci, Kobieta podobna do Pani, ale która nie jest Panią i która szydełkuje. Mężczyzna podobny do Lekarz, który jednak nim nie jest. Postać podobna do Wariata. Postaci podobne do Ojca, Matki, Brata, Rodzice „syna marnotrawnego” i ini. Wszyscy w bieli, na która mają narzucone kostiumy w rozmaitych kolorach. Wszystkie postacie, które pojawiły się w poprzednich scenach, są obecne w Azylu. Ich tożsamość i status ontologiczny nie jest jasny, nie wiadomo, czy są ludźmi, zjawami, czy projekcjami wyobraźni bohatera, czy są postaciami z jego życia, czy tylko je przypominają., 8. Warstwa formalna. Cytat: Twarze woskowo żółte, trupio blade. W ich zachowaniu się i w gestach jest coś upiornego. Charakteryzacja – ruchy i gesty postaci tworzą nastrój sennego koszmaru., 9. Warstwa formalna. Cytat: Gdy kurtyna idzie w górę, wszyscy, z wyjątkiem Nieznajomego, kończą odmawiać „Ojcze Nasz”. Zbiorowa scena modlitwy., 10. Warstwa treściowa. Cytat: Gdy kurtyna idzie w górę, wszyscy, z wyjątkiem Nieznajomego, kończą odmawiać „Ojcze Nasz”. Nieznajomy jest wyraźnie oddzielony od innych, wyobcowany.

Ilustracja interaktywna przedstawia fragment Aktu trzeciego, sceny drugiej Azyl. Wskazane są na niej elementy warstwy formalnej (punkty: 1, 3) i warstwy treściowej (punkty 2, 4). Cytat całego fragmentu: NIEZNAJOMY Proszę mi wytłumaczyć, dlaczego nikt nie chce siedzieć ze mną przy jednym stole? Wstają, odchodzą... KSIENI Nie, to wiatr, słyszysz, jak szumi w gałęziach… NIEZNAJOMY Dlaczego? KSIENI Wyglądasz tak... NIEZNAJOMY Jak... ja... wyglądam! A oni, jak oni wyglądają? Czy są prawdziwi? KSIENI Jeśli myślisz – „rzeczywiści”, to są straszliwie realni. A że wydają ci się trochę dziwni, to pewnie dlatego, że masz jeszcze gorączkę... a może z innej przyczyny. NIEZNAJOMY Wydaje mi się, że to wszystko moi znajomi! I widzę ich jakby w zwierciadle. I tylko udają, że jedzą... Czy to jakieś przedstawienie?... Tam siedzi para, która przypomina moich rodziców, ale tylko powierzchownie. Nigdy dawniej niczego się nie bałem, bo życie było mi obojętne, ale teraz zaczynam się bać. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Warstwa formalna. Cytat: NIEZNAJOMY Proszę mi wytłumaczyć, dlaczego nikt nie chce siedzieć ze mną przy jednym stole? Wstają, odchodzą... KSIENI Nie, to wiatr, słyszysz, jak szumi w gałęziach… NIEZNAJOMY Dlaczego? KSIENI Wyglądasz tak...Dialog sytuacyjny., 2. Warstwa treściowa. Cytat: NIEZNAJOMY Proszę mi wytłumaczyć, dlaczego nikt nie chce siedzieć ze mną przy jednym stole? Wstają, odchodzą... KSIENI Nie, to wiatr, słyszysz, jak szumi w gałęziach… NIEZNAJOMY Dlaczego? KSIENI Wyglądasz tak... Nieznajomy budzi lęk u innych ludzi obecnych w przytułku., 3. Warstwa formalna. Cytat: NIEZNAJOMY Jak... ja... wyglądam! A oni, jak oni wyglądają? Czy są prawdziwi? (…) Wydaje mi się, że to wszystko moi znajomi! I widzę ich jakby w zwierciadle. I tylko udają, że jedzą... Czy to jakieś przedstawienie?... Tam siedzi para, która przypomina moich rodziców, ale tylko powierzchownie. Nigdy dawniej niczego się nie bałem, bo życie było mi obojętne, ale teraz zaczynam się bać. Motyw odbicia, oniryczność., 4. Warstwa treściowa. Cytat: NIEZNAJOMY Jak... ja... wyglądam! A oni, jak oni wyglądają? Czy są prawdziwi? (…) Wydaje mi się, że to wszystko moi znajomi! I widzę ich jakby w zwierciadle. I tylko udają, że jedzą... Czy to jakieś przedstawienie?... Tam siedzi para, która przypomina moich rodziców, ale tylko powierzchownie. Nigdy dawniej niczego się nie bałem, bo życie było mi obojętne, ale teraz zaczynam się bać. Ludzie przebywający w Azylu wydają się Nieznajomemu pozbawieni rzeczywistego istnienia. Wszystko wygląda jak spektakl grany specjalnie dla niego, a podobieństwo postaci do ludzi, którzy odegrali ważną rolę w jego życiu, budzi w nim lęk, ponieważ odbijają oni treści jego podświadomości.

Ilustracja interaktywna przedstawia fragment Aktu trzeciego, sceny drugiej Azyl. Wskazane są na niej elementy warstwy formalnej (punkt: 1) i warstwy treściowej (punkt 2). Cytat całego fragmentu: KSIENI Powiedz choremu, kto siedzi przy tym stole. SPOWIEDNIK Zaraz to uczynię! NIEZNAJOMY Najpierw jedno pytanie: czy myśmy się już kiedyś nie widzieli? SPOWIEDNIK Oczywiście, mój synu, siedziałem przy twoim łożu, gdy leżałeś w malignie i na twoje życzenie wysłuchałem twej spowiedzi... NIEZNAJOMY Co? Mojej spowiedzi? SPOWIEDNIK Tak, ale nie mogłem ci dać rozgrzeszenia, gdyż odniosłem wrażenie, że majaczysz w gorączce... NIEZNAJOMY Jak to? Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Warstwa formalna. Cytat: czy myśmy się już kiedyś nie widzieli? Motyw powtórzenia., 2. Warstwa treściowa. Cytat: czy myśmy się już kiedyś nie widzieli? Bohater ponownie ma wrażenie, że już kiedyś spotkał daną osobę.

Ilustracja interaktywna 1. Ilustracja interaktywna przedstawia fragment Aktu trzeciego, sceny drugiej Azyl. Wskazane są na niej elementy warstwy formalnej (punkty: 1, 3, 5, 7) i warstwy treściowej (punkt 2, 4, 6, 8). Cytat całego fragmentu: SPOWIEDNIK Nie było chyba bowiem zbrodni ani występku, którego byś sobie nie przypisywał, a były to w dodatku rzeczy tak ohydne, że grzesznik powinien się poddać surowej pokucie, nim poprosi o ich rozgrzeszenie. Skoro już odzyskałeś przytomność, muszę cię zapytać, czy miałeś jakieś podstawy do tych samooskarżeń? KSIENI (odchodzi) NIEZNAJOMY A czy wolno o to pytać? SPOWIEDNIK Nie, nie wolno – to prawa! – Chcesz, zdaje się, wiedzieć w jakim gronie się znajdujesz! No cóż, nie jest ono najszczęśliwiej dobrane. Tam na przykład mamy wariata imieniem Cezar, stracił rozum czytając pisarza bardziej osławionego niż sławnego. A tam znów siedzi żebrak, który nie chce przyznać, że jest żebrakiem, bo uczył się łaciny i został wyzwolony. Jest również lekarz nazywany wilkołakiem, którego historia jest znana. No i rodzice, co zamartwili się na śmierć z powodu postępowania wyrodnego syna, który podniósł na nich rękę; niech on sam już odpowiada za to, że nie poszedł za trumną ojca na cmentarz i że po pijanemu sprofanował grób matki. Dalej siedzi jego uboga siostra, którą w zimie wygnał na śnieg twierdząc, że zamiary jego są życzliwe. Dalej widzimy porzuconą żonę z dwojgiem dzieci, bez środków do życia, obok zaś druga, to ta, która szydełkuje... Zatem sami starzy znajomi. Idź teraz, przywitaj się z nimi! Nieznajomy przy ostatnich słowach Spowiednika odwraca się tyłem do zebranych. Potem idzie i siada przy lewym stole wciąż odwrócony tyłem do zebranych. Gdy podnosi głowę, widzi obraz archanioła Michała i spuszcza oczy. Spowiednik podchodzi i staje za Nieznajomym. W tejże chwili z kaplicy rozlegają się tony katolickiego Requiem. Przy cichych dźwiękach muzyki Spowiednik mówi półgłosem do Nieznajomego: Quantus tremor est futurus Quando judex est venturus Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Warstwa formalna. Cytat: SPOWIEDNIK Nie było chyba bowiem zbrodni ani występku, którego byś sobie nie przypisywał, a były to w dodatku rzeczy tak ohydne, że grzesznik powinien się poddać surowej pokucie, nim poprosi o ich rozgrzeszenie. Skoro już odzyskałeś przytomność, muszę cię zapytać, czy miałeś jakieś podstawy do tych samooskarżeń? Motyw sądu nad samym sobą., 2. Warstwa treściowa. Cytat: SPOWIEDNIK Nie było chyba bowiem zbrodni ani występku, którego byś sobie nie przypisywał, a były to w dodatku rzeczy tak ohydne, że grzesznik powinien się poddać surowej pokucie, nim poprosi o ich rozgrzeszenie. Skoro już odzyskałeś przytomność, muszę cię zapytać, czy miałeś jakieś podstawy do tych samooskarżeń? Dokonana w gorączce spowiedź bohatera jest pierwszym etapem jego duchowej przemiany – wyznaniem win i rozrachunkiem z własną przeszłością., 3. Warstwa formalna. Cytat: Tam na przykład mamy wariata imieniem Cezar, stracił rozum czytając pisarza bardziej osławionego niż sławnego. A tam znów siedzi żebrak, który nie chce przyznać, że jest żebrakiem, bo uczył się łaciny i został wyzwolony. Jest również lekarz nazywany wilkołakiem, którego historia jest znana. No i rodzice, co zamartwili się na śmierć z powodu postępowania wyrodnego syna, który podniósł na nich rękę; niech on sam już odpowiada za to, że nie poszedł za trumną ojca na cmentarz i że po pijanemu sprofanował grób matki. Dalej siedzi jego uboga siostra, którą w zimie wygnał na śnieg twierdząc, że zamiary jego są życzliwe. Dalej widzimy porzuconą żonę z dwojgiem dzieci, bez środków do życia, obok zaś druga, to ta, która szydełkuje... Zatem sami starzy znajomi. Technika powtórzeń., 4. Warstwa treściowa. Cytat: Tam na przykład mamy wariata imieniem Cezar, stracił rozum czytając pisarza bardziej osławionego niż sławnego. A tam znów siedzi żebrak, który nie chce przyznać, że jest żebrakiem, bo uczył się łaciny i został wyzwolony. Jest również lekarz nazywany wilkołakiem, którego historia jest znana. No i rodzice, co zamartwili się na śmierć z powodu postępowania wyrodnego syna, który podniósł na nich rękę; niech on sam już odpowiada za to, że nie poszedł za trumną ojca na cmentarz i że po pijanemu sprofanował grób matki. Dalej siedzi jego uboga siostra, którą w zimie wygnał na śnieg twierdząc, że zamiary jego są życzliwe. Dalej widzimy porzuconą żonę z dwojgiem dzieci, bez środków do życia, obok zaś druga, to ta, która szydełkuje... Zatem sami starzy znajomi. Wszystkie postacie, które są w klasztorze, ludzie, których spotkał w swym życiu Nieznajomy, to projekcje jego wyrzutów sumienia., 5. Warstwa formalna. Cytat: Idź teraz, przywitaj się z nimi! Nieznajomy przy ostatnich słowach Spowiednika odwraca się tyłem do zebranych. Potem idzie i siada przy lewym stole wciąż odwrócony tyłem do zebranych. Gdy podnosi głowę, widzi obraz archanioła Michała i spuszcza oczy. Spowiednik podchodzi i staje za Nieznajomym. Powtórzenie tych samych zwrotów., 6. Warstwa treściowa. Cytat: Idź teraz, przywitaj się z nimi! Nieznajomy przy ostatnich słowach Spowiednika odwraca się tyłem do zebranych. Potem idzie i siada przy lewym stole wciąż odwrócony tyłem do zebranych. Gdy podnosi głowę, widzi obraz archanioła Michała i spuszcza oczy. Spowiednik podchodzi i staje za Nieznajomym. Nieznajomy pragnie uniknąć konfrontacji ze swym życiem i sądu nad swymi uczynkami, o których przypominają mu pensjonariusze przytułku. Wszystko wokół, także obraz, nie pozwala mu jednak uciec przed konfrontacją z samym sobą., 7. Warstwa formalna. Cytat: W tejże chwili z kaplicy rozlegają się tony katolickiego Requiem. Requiem – nabożeństwo żałobne – technika powtórzeń., 8. Warstwa treściowa. Cytat: W tejże chwili z kaplicy rozlegają się tony katolickiego Requiem. Kolejny raz powraca motyw Requiem – motyw sądu i śmierci bohatera, które mają doprowadzić do odkupienia grzechów i duchowego odrodzenia.

Ilustracja interaktywna przedstawia fragment Aktu trzeciego, sceny drugiej Azyl. Wskazane są na niej elementy warstwy formalnej (punkty: 1, 3) i warstwy treściowej (punkty: 2, 4). Cytat całego fragmentu: Spowiednik podchodzi do pulpitu przy prawym stole. Otwiera brewiarz. Muzyka milknie. SPOWIEDNIK Czytamy dalej. „Lecz jeśli posłuszny nie będziesz głosowi Pana, Boga twego, abyś strzegł i czynił wszystkie przykazania jego i ustawy jego, które ja przykazuję tobie dziś, tedy przyjdą na cię wszystkie te przekleństwa i ogarną cię. Przeklętym będziesz w mieście, przeklętym i na polu; przeklęty kosz twój, i dzieża twoja; przeklętym będziesz wchodząc, przeklętym i wychodząc”. ZEBRANI półgłosem Przeklętym będziesz! (…) Spowiednik wypowiada powyższe wersety szybko i głośno, nie zwracając się wyraźnie do Nieznajomego. Zebrani z wyjątkiem Pani szydełkującej, wysłuchali jego słów powtarzając przekleństwo, ale udając, że nie widzą Nieznajomego, który siedzi odwrócony do nich tyłem, pogrążony w milczeniu. Nieznajomy wstaje, by odejść Spowiednik podchodzi do niego Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Warstwa formalna. Cytat: SPOWIEDNIK „Lecz jeśli posłuszny nie będziesz głosowi Pana, Boga twego, abyś strzegł i czynił wszystkie przykazania jego i ustawy jego, które ja przykazuję tobie dziś, tedy przyjdą na cię wszystkie te przekleństwa i ogarną cię. Przeklętym będziesz w mieście, przeklętym i na polu; przeklęty kosz twój, i dzieża twoja; przeklętym będziesz wchodząc, przeklętym i wychodząc”. ZEBRANI Przeklętym będziesz! Scena o charakterze rytualnym., 2. Warstwa treściowa. Cytat: SPOWIEDNIK „Lecz jeśli posłuszny nie będziesz głosowi Pana, Boga twego, abyś strzegł i czynił wszystkie przykazania jego i ustawy jego, które ja przykazuję tobie dziś, tedy przyjdą na cię wszystkie te przekleństwa i ogarną cię. Przeklętym będziesz w mieście, przeklętym i na polu; przeklęty kosz twój, i dzieża twoja; przeklętym będziesz wchodząc, przeklętym i wychodząc”. ZEBRANI Przeklętym będziesz! Bohater odbiera wszystkie przekleństwa jako sąd nad sobą., 3. Warstwa formalna. Cytat: zwracając się wyraźnie do Nieznajomego. (…) z wyjątkiem Pani szydełkującej Motyw sądu nad samym sobą., 4. Warstwa treściowa. Cytat: zwracając się wyraźnie do Nieznajomego. (…) z wyjątkiem Pani szydełkującej Motyw sądu nad samym sobą. Pani nie przeklina Nieznajomego co dodatkowo świadczy o tym, że scena jest projekcją „ja” Nieznajomego.

Ilustracja interaktywna przedstawia fragment Aktu trzeciego, sceny drugiej Azyl. Wskazane są na niej elementy warstwy formalnej (punkt: 2) i warstwy treściowej (punkt 1). Cytat całego fragmentu: NIEZNAJOMY Co to było? SPOWIEDNIK Księga Powtórzonego Prawa. KSIENI Gdybyś kiedyś potrzebował miłosierdzia, wiesz gdzie je znajdziesz! NIEZNAJOMY Nie, nie wiem. KSIENI (półgłosem) Powiem ci! W różowym pokoju, przy dużej płynącej wodzie. NIEZNAJOMY To prawda! W różowym pokoju, tak ale zaraz – jak długo tu leżałem chory? KSIENI Dziś mija równo trzy miesiące! Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Warstwa treściowa. Cytat: KSIENI Gdybyś kiedyś potrzebował miłosierdzia, wiesz gdzie je znajdziesz! (…) Powiem ci! W różowym pokoju, przy dużej płynącej wodzie. Ksieni jest przewodniczką Nieznajomego, wskazuje mu dom rodziców Pani jako miejsce, gdzie powinien się udać., 2. Warstwa formalna. Cytat: trzy. Czas wydarzeń ma charakter symboliczny.

Ilustracja interaktywna przedstawia fragment Aktu trzeciego, sceny drugiej Azyl. Wskazany jest na niej element warstwy treściowej (punkt 1). Cytat całego fragmentu: NIEZNAJOMY Och! Co się ze mną działo? Czyżbym przespał cały kwartał? Wygląda przez okno. Przecież to już jesień. Drzewa stoją nagie, a chmury mają zimny kolor! – Wiem! Pamięć budzi się! – Słyszysz szum młyna, granie rogu, szmer rzeki, szept lasu? I – płacz kobiety?! Tak, to prawda, tylko tam jest miłosierdzie! Żegnajcie! Szybko odchodzi. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Warstwa treściowa. Cytat: ! Pamięć budzi się! – Słyszysz szum młyna, granie rogu, szmer rzeki, szept lasu? I – płacz kobiety?! Tak, to prawda, tylko tam jest miłosierdzie! Żegnajcie! W świadomości Nieznajomego powracają wspomnienia, które stają się treścią jego wizji.

Ilustracja interaktywna 1. Ilustracja interaktywna przedstawia fragment Aktu trzeciego, sceny czwartej Kuchnia. Wskazane są na niej elementy warstwy formalnej (punkty: 1, 4) i warstwy treściowej (punkty: 2, 3, 5, 6). Cytat całego fragmentu: MATKA Siadaj i porozmawiajmy poważnie. Byłam wczoraj wieczór złośliwa. Daruj mi, ale widzisz, właśnie dlatego, że jestem taka bezgranicznie niedobra posługuję się religią, tak jak się posługuję włosiennicą i kamienną posadzką, na której leżę krzyżem. Żeby cię nie urazić, odpowiem sama sobie, co to jest zmora: to moje nieczyste sumienie. Nie wiem i nie przypisuję sobie prawa dociekania, czy to ja sama czy ktoś inny tak mnie karze! – A teraz odpowiedz co się stało? NIEZNAJOMY Właściwie... sam nie wiem... nic nie widziałem, ale kiedy wszedłem do pokoju, wyczułem, że ktoś tam jest. Zapaliłem światło, szukałem, ale nie znalazłem nikogo. Potem się położyłem. A wtedy usłyszałem nad głową ciężkie kroki... wierzysz w duchy i upiory? MATKA Nie! Zakazuje mi tego moja religia. Ale wierzę, że nasze poczucie sprawiedliwości zdolne jest stworzyć środki kary... NIEZNAJOMY Po chwili pierś owiał mi zimny strumień powietrza i błądził szukając serca – które zastygło – tak że musiałem zerwać się z łóżka... Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Warstwa formalna. Cytat: MATKA Siadaj i porozmawiajmy poważnie. Byłam wczoraj wieczór złośliwa. Daruj mi, ale widzisz, właśnie dlatego, że jestem taka bezgranicznie niedobra posługuję się religią, tak jak się posługuję włosiennicą i kamienną posadzką, na której leżę krzyżem. Żeby cię nie urazić, odpowiem sama sobie, co to jest zmora: to moje nieczyste sumienie. Nie wiem i nie przypisuję sobie prawa dociekania, czy to ja sama czy ktoś inny tak mnie karze! – A teraz odpowiedz co się stało? Motyw sądu., 2. Warstwa treściowa. Cytat: MATKA Siadaj i porozmawiajmy poważnie. Byłam wczoraj wieczór złośliwa. Daruj mi, ale widzisz, właśnie dlatego, że jestem taka bezgranicznie niedobra posługuję się religią, tak jak się posługuję włosiennicą i kamienną posadzką, na której leżę krzyżem. Żeby cię nie urazić, odpowiem sama sobie, co to jest zmora: to moje nieczyste sumienie. Nie wiem i nie przypisuję sobie prawa dociekania, czy to ja sama czy ktoś inny tak mnie karze! – A teraz odpowiedz co się stało? Matka Pani, wcześniej wrogo nastawiona do Nieznajomego, staje się jego przewodniczką na drodze duchowej., 3. Warstwa treściowa. Cytat: MATKA Siadaj i porozmawiajmy poważnie. Byłam wczoraj wieczór złośliwa. Daruj mi, ale widzisz, właśnie dlatego, że jestem taka bezgranicznie niedobra posługuję się religią, tak jak się posługuję włosiennicą i kamienną posadzką, na której leżę krzyżem. Żeby cię nie urazić, odpowiem sama sobie, co to jest zmora: to moje nieczyste sumienie. Nie wiem i nie przypisuję sobie prawa dociekania, czy to ja sama czy ktoś inny tak mnie karze! – A teraz odpowiedz co się stało? Wewnętrzne rozterki Matki są odbiciem problemów dręczących Nieznajomego – również Matka jest jego projekcją., 4. Warstwa formalna. Cytat: NIEZNAJOMY Właściwie... sam nie wiem... nic nie widziałem, ale kiedy wszedłem do pokoju, wyczułem, że ktoś tam jest. Zapaliłem światło, szukałem, ale nie znalazłem nikogo. Potem się położyłem. A wtedy usłyszałem nad głową ciężkie kroki... wierzysz w duchy i upiory? Dialog konwersacyjny., 5. Warstwa treściowa. Cytat: NIEZNAJOMY Właściwie... sam nie wiem... nic nie widziałem, ale kiedy wszedłem do pokoju, wyczułem, że ktoś tam jest. Zapaliłem światło, szukałem, ale nie znalazłem nikogo. Potem się położyłem. A wtedy usłyszałem nad głową ciężkie kroki... wierzysz w duchy i upiory? Bohater ponownie wyczuwa obecność tajemniczych istot, które są projekcją jego poczucia winy i wyrzutów sumienia., 6. Warstwa treściowa. Cytat: MATKA wierzę, że nasze poczucie sprawiedliwości zdolne jest stworzyć środki kary… Słowa Matki są kluczem do zrozumienia sytuacji bohatera.

Ilustracja interaktywna przedstawia fragment Aktu trzeciego, sceny czwartej Kuchnia. Wskazane są na niej elementy warstwy formalnej (punkty: 1, 3) i warstwy treściowej (punkt: 2). Cytat całego fragmentu: MATKA A potem? NIEZNAJOMY Potem, stojąc na podłodze, widziałem rozwijającą mi się przed oczami panoramę mojego życia, wszystko, wszystko... i to było najgorsze. MATKA Wiem, znam to dobrze, bo i ja przez to przeszłam. Nie ma nazwy na tę chorobę i jedno jest tylko na nią lekarstwo... NIEZNAJOMY Jakie? MATKA Wiesz sam! Wiesz przecież, co muszą zrobić dzieci, gdy nabroją! NIEZNAJOMY Co mam uczynić? Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Warstwa formalna. Cytat: NIEZNAJOMY (…) stojąc na podłodze, widziałem rozwijającą mi się przed oczami panoramę mojego życia, wszystko, wszystko... i to było najgorsze. Dialog konwersacyjny., 2. Warstwa treściowa. Cytat: NIEZNAJOMY (…) stojąc na podłodze, widziałem rozwijającą mi się przed oczami panoramę mojego życia, wszystko, wszystko... i to było najgorsze. Wizja Nieznajomego jest podsumowaniem jego życia. Unika on dokonania rozrachunku z samym sobą i wejścia na drogę przebaczenia., 3. Warstwa formalna. Cytat: NIEZNAJOMY Co mam uczynić? Dialog zbudowany z krótkich replik dynamizuje scenę.

Ilustracja interaktywna przedstawia fragment Aktu trzeciego, sceny czwartej Kuchnia. Wskazane są na niej elementy warstwy formalnej (punkt: 2) i warstwy treściowej (punkt: 1). Cytat całego fragmentu: MATKA Najpierw prosić o przebaczenie! NIEZNAJOMY A potem? MATKA Starać się wszystko naprawić... NIEZNAJOMY Nie wystarczy więc, że się cierpi tak jak się na to zasłużyło? MATKA Nie, to przecież tylko odwet! NIEZNAJOMY I co więcej? MATKA Potrafisz naprawić życie, które zniszczyłeś? Potrafisz cofnąć zły uczynek? Uczynić go niebyłym? Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Warstwa treściowa. Cytat: MATKA Najpierw prosić o przebaczenie! Dialog zbudowany z krótkich replik dynamizuje scenę., 2. Warstwa formalna. Cytat: Matka wskazuje bohaterowi drogę do odkupienia i odrodzenia.

Ilustracja interaktywna przedstawia fragment Aktu trzeciego, sceny czwartej Kuchnia. Wskazane są na niej elementy warstwy formalnej (punkty: 1, 3) i warstwy treściowej (punkt: 2). Cytat całego fragmentu: NIEZNAJOMY Nie, nie potrafię! Lecz mnie do tego zmuszano, musiałem brać, skoro nikt mi nie dał prawa. Hańba temu, co mnie zmuszał! Biada! Łapie się ręką za pierś. Biada! On jest tu, w tym pokoju! I wydziera mi serce z piersi. Biada! MATKA Ugnij się. NIEZNAJOMY Nie mogę! MATKA Na kolana! NIEZNAJOMY Nie chcę! Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Warstwa formalna. Cytat: NIEZNAJOMY Nie, nie potrafię! Lecz mnie do tego zmuszano, musiałem brać, skoro nikt mi nie dał prawa. Motyw buntu przeciw Bogu., 2. . Warstwa treściowa. Cytat: Bohater buntował się przeciw Bogu., 3. Warstwa formalna. Cytat: NIEZNAJOMY Hańba temu, co mnie zmuszał! Biada! (…) Biada! On jest tu, w tym pokoju! I wydziera mi serce z piersi. Biada! MATKA Ugnij się. NIEZNAJOMY Nie mogę! MATKA Na kolana! NIEZNAJOMY Nie chcę! Dialog jest dynamiczny dzięki nagromadzeniu zdań wykrzyknikowych.

Ilustracja interaktywna przedstawia fragment Aktu trzeciego, sceny czwartej Kuchnia. Wskazane są na niej elementy warstwy formalnej (punkty: 1, 2). Cytat całego fragmentu: MATKA Chryste zmiłuj się! Boże, zmiłuj się! Do Nieznajomego Na kolana przed Ukrzyżowanym! Tylko On może zmazać twoje winy! NIEZNAJOMY Nie, nie przed Nim! Nie przed Nim! A jeśli będę musiał to uczynić, odwołam to... później! MATKA Na kolana, synu! NIEZNAJOMY Nie mogę ugiąć kolan... nie mogę... Boże Wiekuisty dopomóż mi! Pauza. MATKA Mamrocze szybko modlitwę, po czym mówi. Już ci lepiej? Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Warstwa treściowa. Cytat: NIEZNAJOMY Nie mogę ugiąć kolan... nie mogę...Pycha i duma nie pozwalają Nieznajomemu ukorzyć się przed Bogiem., 2. Warstwa treściowa. Cytat: MATKA Mamrocze szybko modlitwę, po czym mówi. Prośba do Boga i modlitwa Matki.

Ilustracja interaktywna przedstawia fragment Aktu trzeciego, sceny czwartej Kuchnia. Wskazane są na niej elementy warstwy formalnej (punkty: 2, 4) i treściowej (punkty: 1, 3, 5). Cytat całego fragmentu: NIEZNAJOMY przytomnieje Tak!... Wiesz, co to było? To nie śmierć, to zagłada. MATKA Zagłada tego, co boskie. Nazywamy to śmiercią duchową. NIEZNAJOMY Poważnie, bez śladu ironii Więc to tak... zaczynam teraz rozumieć. MATKA Synu mój! Opuściłeś Jeruzalem i jesteś w drodze do Damaszku. Idź tam! Tą samą drogą, którą tu przybyłeś. I postaw krzyż na każdej stacji, ale zatrzymaj się na siódmej. Nie masz czternastu, tak jak ON! Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Warstwa treściowa. Cytat: NIEZNAJOMY (…) Wiesz, co to było? To nie śmierć, to zagłada. MATKA Zagłada tego, co boskie. Nazywamy to śmiercią duchową. Nieznajomy doświadcza symbolicznej śmierci, która jest warunkiem duchowego odrodzenia., 2. Warstwa formalna. Cytat: NIEZNAJOMY Poważnie, bez śladu ironii. Didaskalia określają sposób wypowiedzi bohatera, świadczący o rzeczywistym charakterze jego przemiany., 3. Warstwa treściowa. Cytat: NIEZNAJOMY Więc to tak... zaczynam teraz rozumieć. Bohater uzyskuje świadomość swego losu., 4. Warstwa formalna. Cytat: MATKA Synu mój! Opuściłeś Jeruzalem i jesteś w drodze do Damaszku. Idź tam! Tą samą drogą, którą tu przybyłeś. I postaw krzyż na każdej stacji, ale zatrzymaj się na siódmej. Nie masz czternastu, tak jak ON! Tytułowy motyw ewangeliczny – symbolika biblijna., 5. Warstwa treściowa. Cytat: MATKA Synu mój! Opuściłeś Jeruzalem i jesteś w drodze do Damaszku. Idź tam! Tą samą drogą, którą tu przybyłeś. I postaw krzyż na każdej stacji, ale zatrzymaj się na siódmej. Nie masz czternastu, tak jak ON! Bohater jest bliski duchowego odrodzenia, jego wędrówka została porównana do drogi Szawła, prześladowcy chrześcijan (później znanego jako św. Paweł), do Damaszku, w czasie której doznał on wizji i nawrócił się. Słowa Matki nawiązują również do drogi krzyżowej Chrystusa (stacja siódma – „Chrystus po raz drugi upada pod krzyżem”; stacja czternasta – „Złożenie Chrystusa do grobu”).

Ilustracja interaktywna przedstawia fragment Aktu piątego, sceny drugiej Róg ulicy. Wskazane są na niej elementy warstwy formalnej (punkty: 1, 4) i treściowej (punkty: 2, 3, 5). Cytat całego fragmentu: Jak w pierwszym akcie. Nieznajomy siedzi na ławce pod drzewem i rysuje na piasku. PANI wchodzi Co robisz? NIEZNAJOMY Rysuję na piasku. Ciągle! PANI Słyszysz jakieś śpiewy? NIEZNAJOMY Wskazuje na kościół Tak, ale stamtąd! Zrobiłem komuś nieświadomie krzywdę! PANI Myślałam, że ta wędrówka zbliża się do celu, skoro znaleźliśmy się znowu tutaj... Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Warstwa formalna. Cytat: Jak w pierwszym akcie. Nieznajomy siedzi na ławce pod drzewem i rysuje na piasku. Technika powtórzeń – kompozycja klamrowa – pierwsza i ostatnia scena dramatu rozgrywają się w tym samym miejscu., 2. Warstwa treściowa. Cytat: NIEZNAJOMY Rysuję na piasku. Ciągle! PANI Słyszysz jakieś śpiewy? NIEZNAJOMY Tak, ale stamtąd! Prześladujący Nieznajomego motyw muzyczny już nie pojawia się w ostatniej scenie – marsz żałobny został zastąpiony przez śpiewy dochodzące z kościoła, co jest oznaką wewnętrznej przemiany bohatera., 3. Warstwa treściowa. Cytat: NIEZNAJOMY Zrobiłem komuś nieświadomie krzywdę! Nieznajomego dręczy poczucie winy z powodu nieświadomie wyrządzonej krzywdy., 4. Warstwa formalna. Cytat: PANI Myślałam, że ta wędrówka zbliża się do celu, skoro znaleźliśmy się znowu tutaj... Przestrzeń – jak w pierwszej scenie dramatu – ponownie zyskuje charakter obiektywny., 5. Warstwa treściowa. Cytat: PANI Myślałam, że ta wędrówka zbliża się do celu, skoro znaleźliśmy się znowu tutaj... Powrót do miejsca przedstawionego w pierwszej scenie, a więc do punktu wyjścia jest kresem wędrówki.

Ilustracja interaktywna przedstawia fragment Aktu piątego, sceny drugiej Róg ulicy. Wskazane są na niej elementy warstwy formalnej (punkt: 1) i treściowej (punkt: 2). Cytat całego fragmentu: NIEZNAJOMY Gdzieśmy zaczęli... na ulicy, między knajpą, kościołem – i urzędem pocztowym. Urząd pocztowy! POCZTA... Słuchaj, czy ja nie zostawiłem tam nie odebranego listu... PANI Tak, mówiłeś, że to pewnie jakieś nieprzyjemne sprawy... NIEZNAJOMY Albo dokumenty sądowe. Uderza się w czoło. Głowę za to dam. PANI Idź tam, z wiarą, że to dobry list! NIEZNAJOMY Ironicznie Dobry? PANI Uwierz w to! Wmawiaj to sobie! Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Warstwa formalna. Cytat: NIEZNAJOMY Gdzieśmy zaczęli... na ulicy, między knajpą, kościołem – i urzędem pocztowym. Urząd pocztowy! POCZTA... Słuchaj, czy ja nie zostawiłem tam nie odebranego listu...Miejsce akcji zyskuje funkcję dramatyczną., 2. Warstwa treściowa. Cytat: NIEZNAJOMY Gdzieśmy zaczęli... na ulicy, między knajpą, kościołem – i urzędem pocztowym. Urząd pocztowy! POCZTA... Słuchaj, czy ja nie zostawiłem tam nie odebranego listu... Bohater przypomina sobie cel oczekiwania – otwarcie poczty, gdzie czeka na niego przesyłka.

Ilustracja interaktywna 1. Ilustracja interaktywna przedstawia fragment Aktu piątego, sceny drugiej Róg ulicy. Wskazane są na niej elementy warstwy formalnej (punkty: 1, 2, 5) i treściowej (punkt: 3, 4, 6). Cytat całego fragmentu: NIEZNAJOMY wchodzi na pocztę Spróbuję! PANI czeka spacerując po chodniku NIEZNAJOMY wychodzi z poczty z listem PANI No i co? NIEZNAJOMY Wstyd mi! To pieniądze! PANI A widzisz! I wszystkie te troski, wszystkie łzy – nadaremnie... NIEZNAJOMY Wcale nie nadaremnie! Można by sądzić, że to znów los ze mnie zadrwił, ale to nie tak! To palec Niewidzialnego, w którego zwątpiłem... PANI Cicho! Nie mów tak! Nikogo nie wiń! NIEZNAJOMY Nie! To była moja własna głupota, albo złość... Nie chciałem dać się życiu oszukać i dlatego zostałem oszukany! A elfy... Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Warstwa formalna. Cytat: NIEZNAJOMY wchodzi na pocztę (…) PANI czeka spacerując po chodniku NIEZNAJOMY wychodzi z poczty z listem Banalny rekwizyt nabiera cech symbolicznych., 2. Warstwa formalna. Cytat: NIEZNAJOMY Wstyd mi! To pieniądze! Motyw pieniędzy., 3. Warstwa treściowa. Cytat: NIEZNAJOMY Wstyd mi! To pieniądze! Bohater przez cały czas swej wędrówki oczekiwał na pieniądze, które miały odmienić jego sytuację. Symbolicznie są one potwierdzeniem faktu, że Nieznajomy wkroczył na dobrą drogę, a jego problemy zostaną wkrótce rozwiązane., 4. Warstwa treściowa. Cytat: NIEZNAJOMY Wcale nie nadaremnie! Można by sądzić, że to znów los ze mnie zadrwił, ale to nie tak! To palec Niewidzialnego, w którego zwątpiłem... Nieznajomy zaczyna inaczej interpretować wydarzenia, co jest oznaką zachodzącej w nim wewnętrznej przemiany., 5. Warstwa formalna. Cytat: NIEZNAJOMY A elfy... Motywy baśniowe., 6. Warstwa treściowa. Cytat: NIEZNAJOMY A elfy... Motyw elfów jest nawiązaniem do ludowych wierzeń skandynawskich. Nieznajomy uważa się za dziecko podmienione przez elfy, co symbolicznie oznacza kogoś obcego, nieprzystającego do społeczeństwa.

Ilustracja interaktywna przedstawia fragment Aktu piątego, sceny drugiej Róg ulicy. Wskazane są na niej elementy warstwy formalnej (punkty: 1, 3) i treściowej (punkty: 2, 4). Cytat całego fragmentu: PANI Dokonały zamiany! Chodźmy stąd. NIEZNAJOMY Tak, chodźmy i skryjmy się w górach z naszą niedolą... PANI Góry nas ukryją! Tylko najpierw pójdę zapalić świeczkę mojej dobrej świętej Elżbiecie... Chodź ze mną! NIEZNAJOMY kręci odmownie głową PANI No, chodź! NIEZNAJOMY Cóż! Mogę tamtędy przejść, ale się tam nie zatrzymam! PANI Nigdy nie wiadomo! Chodź! Usłyszysz nowe pieśni! NIEZNAJOMY idzie za nią ku bramie kościoła. Być może! PANI Chodźmy! Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Warstwa formalna. Cytat: PANI Chodź ze mną! NIEZNAJOMY kręci odmownie głową. PANI No, chodź! NIEZNAJOMY Cóż! Mogę tamtędy przejść, ale się tam nie zatrzymam! PANI Nigdy nie wiadomo! Chodź! Usłyszysz nowe pieśni! NIEZNAJOMY idzie za nią ku bramie kościoła. Być może! Dialog dyskusyjny., 2. Warstwa treściowa. Cytat: PANI Chodź ze mną! NIEZNAJOMY kręci odmownie głową. PANI No, chodź! NIEZNAJOMY Cóż! Mogę tamtędy przejść, ale się tam nie zatrzymam! PANI Nigdy nie wiadomo! Chodź! Usłyszysz nowe pieśni! NIEZNAJOMY idzie za nią ku bramie kościoła. Być może! W Nieznajomym nadal toczy się wewnętrzna walka, ulega on jednak namowom Pani., 3. Warstwa formalna. Cytat: PANI Chodźmy! Zakończenie nie przynosi rozwiązania akcji, ale zapowiada dalszy ciąg wędrówki., 4. Warstwa treściowa. Cytat: PANI Chodźmy! Duchowa podróż bohatera nie jest jeszcze zakończona.