E-materiały do kształcenia zawodowego

Rozczyszczanie i podkuwanie kopyt

ROL.06. Organizacja chowu i hodowli koni – technik hodowca koni 314203

ROL.07. Szkolenie i użytkowanie koni – technik hodowca koni 314203

Słownik pojęć dla e‑materiału

Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik zawiera pojęcia ułożone w kolejności alfabetycznej. Pojęcia zawierają odnośniki do elementów składowych e‑materiału, w których zostały zastosowane. Za pomocą wyszukiwarki „Filtruj pojęcie” można wyszukać odpowiednie pojęcie w słowniku.

1
dziegieć
dziegieć

produkt powstający w wyniku suchej destylacji drewna bądź kory różnych gatunków drzew i krzewów, ma gęstą, smolistą konsystencję; u koni stosuje się go na podeszwę (szczególnie strzałkę) kopyta w celu jej ochrony przed rozwojem drobnoustrojów niszczących strukturę rogu; poprawia też stan oraz kondycję kopyt

Zasady rozczyszczania i podkuwania kopytDphWd670YZasady rozczyszczania i podkuwania kopyt

gnicie strzałki
gnicie strzałki

choroba wywoływaną przez bakterie, głównie keratolityczne (rozpuszczające róg kopytowy) bakterie gnilne i bezzarodnikowe bakterie beztlenowe; zakażenie to powoduje rozpad rogu; typowym objawem tej przypadłości jest pogłębiająca się szczelina w rowku strzałkowym, rozwarstwienie i postrzępienie strzałkistrzałka (kopyta)strzałki, w szczelinie natomiast gromadzi się lepka, białoszara lub czarna, nieprzyjemnie pachnąca wydzielina

Zasady rozczyszczania i podkuwania kopytDphWd670YZasady rozczyszczania i podkuwania kopyt

hacel
hacel

śruba wkręcana w podkowę konia, chroniąca przed ślizganiem na trawie lub lodzie; hacele mogą mieć np. kształt piramidki lub litery H

RGQ9D4Hc6te5i
Podkowa z hacelami
Źródło: Adam Król, instagram.com/panodkopyt/, licencja: CC BY-SA 3.0.

Rodzaje podkówDGq8l8pRiRodzaje podków

kapturek (podkowy)
kapturek (podkowy)

blaszka zabezpieczająca kopyto przed zsuwaniem się z podkowy; podkowy mogą mieć jeden kapturek (stosowane na przednich kopytach) lub dwa kapturki (stosowane na tylnych kopytach)

R93NjAgHEEaFL
Podkowa z jednym kapturkiem i podkowa z dwoma kapturkami
Źródło: Eva K., Wikimedia Commons, licencja: CC BY-NC-ND 3.0.

Rodzaje podkówDGq8l8pRiRodzaje podków

kopystka
kopystka

narzędzie służące do czyszczenia kopyt końskich, używa się jej do usuwania ciał obcych, które utkwiły w kopytach, mogą to być m.in. odchody, drobne kamyczki lub słoma

R1Pjlc19QXSJL
Kopystka
Źródło: BLW, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Zasady rozczyszczania i podkuwania kopytDphWd670YZasady rozczyszczania i podkuwania kopyt

koronka (kopyta)
koronka (kopyta)

zgrubienie, które otacza kopyto w miejscu połączenia masy rogowej z sierścią; koronki są wrażliwe na urazy – uderzenia, skaleczenia

RMKMUZ3rT6muE
Koronka
Źródło: Pixabay, domena publiczna.

Budowa kopyta koniaDZ1RQqe5MBudowa kopyta konia

kowal
kowal

rzemieślnik zajmujący się kowalstwem, czyli wykuwaniem w kuźni przedmiotów z metalu, oraz podkuwaniem koni

Zasady rozczyszczania i podkuwania kopytDphWd670YZasady rozczyszczania i podkuwania kopyt

linia biała
linia biała
RpUz3eXvMqY79
Budowa kopyta konia
Źródło: Visenna9, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

element zewnętrznej części kopyta, łączący podeszwę ze ścianą puszki kopytowej, o szerokości ok. 3 mm; róg linii białej jest dużo bardziej miękki niż róg ścian puszki czy róg podeszwy; zdrowa linia biała powinna być wąska, o równej szerokości i o lekko żółtawym zabarwieniu; w zewnętrzną krawędź linii białej kowalkowalkowal wprowadza podkowiaki

Budowa kopyta koniaDZ1RQqe5MBudowa kopyta konia

linia wodna (kopyta)
linia wodna (kopyta)

wewnętrzna warstwa niepigmentowana ściany puszki kopytowej

RnLhpELFWX6Hn
Budowa kopyta konia
Źródło: Visenna9, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa kopyta koniaDZ1RQqe5MBudowa kopyta konia

motoryka
motoryka

ogólna sprawność fizyczna i zdolność do wykonywania wszelkich działalności związanych z ruchem

Zasady rozczyszczania i podkuwania kopytDphWd670YZasady rozczyszczania i podkuwania kopyt

ochwat
ochwat

aseptyczne zapalenie tworzywa kopytnego u konia, które okrywa kość kopytową. W wyniku zaburzeń krążenia dochodzi do powstawania wysięku, który poprzez ucisk powoduje odklejanie się blaszek kopytowych i ich martwicę. Schorzenie to jest bardzo niebezpieczne z uwagi na możliwość wystąpienia rotacji kości kopytowej oraz trwałego zniekształcenia rogu kopyta w wyniku powikłań. Przyczyny powstawania ochwatu to m.in.: zaburzenia trawienne polegające na wytwarzaniu przez jelita związków toksycznych, zaleganie treści w jelitach grubych (przy zatkaniach i niedrożnościach), nagła zmiana diety – zwłaszcza duże ilości węglowodanów, przekarmienie paszami treściwymi, burakami, rzepakiem lub melasą, pojenie zgrzanego konia dużą ilością zimnej wody (nagłe oziębienie organizmu), brak regularnego ruchu, praca na zbyt twardym podłożu, pozostawienie zgrzanego konia na zimnie lub w przeciągu, nieprawidłowe kucie (kucie na gorąco), zbyt długi transport. Na ochwat zapadają częściej konie, które już kiedyś na to chorowały. Występują również predyspozycje rasowe: najczęściej chorują kuce, koniki polskie oraz częściej od ras szlachetnych konie zimnokrwiste. Zazwyczaj ochwat dotyka przednich kończyn, ale może też pojawić się we wszystkich czterech kopytach. Ochwat może mieć postać ostrą lub przewlekłą.

RoLl5EMNRdM8X
Kopyto w zroście tworzywa spowodowanym przez ochwat
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Rodzaje podkówDGq8l8pRiRodzaje podków

odkuwka
odkuwka

produkt końcowy otrzymywany w procesie kucia metalu, stosowany w postaci nieobrobionej lub przeznaczony do dalszej obróbki, tzw. skrawania; odkuwki mogą być kute ręcznie, na młotach lub prasach (swobodnie kute) i wykonywane w matrycach (matrycowe)

Rodzaje podkówDGq8l8pRiRodzaje podków

podkowa
podkowa

metalowa sztabka wygięta w kształt litery U, przybijana gwoździami (zwanymi podkowiakami lub hufnalami) do kopyt końskich w celu zapobiegania ich ścieraniu

Rodzaje podkówDGq8l8pRiRodzaje podków

podkowiaki
podkowiaki
RyR3C4X0cvBDt
Podkowiaki
Źródło: Adam Król, instagram.com/panodkopyt/, licencja: CC BY-SA 3.0.

inaczej określane są jako gwoździe do podków; służą do mocowania podków koniom. Podkowiak ma przekrój prostokątny, główka jest klinowato ścięta, przechodzi w szyjkę – dzięki temu wbijany podkowiak dobrze wciska się w otwór podkowy i silnie mocuje ją do puszki kopytowej. Trzon podkowiaka przechodzi w szpic, tzw. klinek, który ma niesymetryczny, dłutowaty kształt. Ten kształt przy odpowiednim ustawieniu podkowiaka podczas kucia powoduje to, że podkowiak nie będzie wbijał się do wnętrza kopyta (co groziłoby zagwożdżeniem), lecz na zewnątrz, wychodząc przez boczną ścianę.

Rodzaje podkówDGq8l8pRiRodzaje podków

podkuwacz
podkuwacz

potocznie: kowalkowalkowal; osoba dysponująca tytułem czeladnika bądź mistrza podkuwania, zajmująca się korekcją końskich kopyt i ich podkuwaniem, wykonująca również podstawowe czynności kowalskie pozwalające na skorygowanie i dopasowanie gotowej podkowy. Podkuwacz koni powinien posiadać wiedzę z zakresu anatomii i mechaniki końskiego kopyta oraz być zaznajomiony z obróbką metalu i behawiorem koni.

R1NQBfMAZqbNG
Podkuwacz podczas pracy
Źródło: Alex brollo, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Zasady rozczyszczania i podkuwania kopytDphWd670YZasady rozczyszczania i podkuwania kopyt

postawa szpotawa
postawa szpotawa
R16IWDLOW3n16
Postawa szpotawa
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o, licencja: CC BY-SA 3.0.

mamy z nią do czynienia, gdy osie pęcinowo‑kopytowe skierowane są do wewnątrz, wskutek czego łuki zataczane są na zewnątrz podczas wykonywania kroku przez konia

Rodzaje podkówDGq8l8pRiRodzaje podków

róg kopytowy
róg kopytowy

tworzywo, z którego zbudowane jest kopyto, wytwór skóry i naskórka; róg kopytowy nie jest ani unaczyniony, ani unerwiony, co umożliwia wykonywanie różnych zabiegów kowalskich, m.in. podkuwania; gruby płat rogu kopytowego znajdujący się od spodniej strony kopyta, nazywany podeszwą, narasta i złuszcza się w procesie ścierania

Budowa kopyta koniaDZ1RQqe5MBudowa kopyta konia

stok (podkowy)
stok (podkowy)
RAcBouU8Uj8ij
Zaznaczony stok podkowy
Źródło: Adam Król, instagram.com/panodkopyt/, licencja: CC BY-SA 3.0.

ukośna powierzchnia zmniejszająca ciężar podkowy

Rodzaje podkówDGq8l8pRiRodzaje podków

strzałka (kopyta)
strzałka (kopyta)

element spodniej części kopyta koniowatych (tzw. podeszwy), ma kształt szerokiej strzały; wykształca się ze zrogowaciałej opuszki palcowej i wraz z blaszką grzbietową i blaszką podeszwową buduje rogową puszkę kopytową. Górna powierzchnia strzałki kopytowej łączy się z miazgą strzałkową, która jest jej ośrodkiem twórczym; dolna powierzchnia zawiera rowek strzałkowy o owalnej formie, otoczony parą symetrycznie biegnących odnóg strzałkowych. Z przodu znajduje się wierzchołek strzałkowy, a podstawa strzałki przechodzi ku tyłowi w piętki.

R1WmNjmJ5CNMh
Model kopyta
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Budowa kopyta koniaDZ1RQqe5MBudowa kopyta konia

syndrom trzeszczkowy
syndrom trzeszczkowy

przewlekła choroba głównie końskich kończyn przednich, objawiająca się deformacją w okolicy trzeszczki kopytowej i jej więzadeł, kaletki oraz ścięgna zginacza głębokiego; najczęstszą przyczyną choroby jest zbyt duże obciążenie pracą młodych koni oraz wierzchowców sportowych, szczególnie koni startujących w konkurencji skoków przez przeszkody; choroba może być też dziedziczna

Rodzaje podkówDGq8l8pRiRodzaje podków

szpat
szpat

(inaczej: włogacizna) przewlekłe zapalenie stawu stępowego koni, występuje w jednej lub obu tylnych kończynach; w wyniku stanu zapalnego powstaje narośl kostna, co prowadzi do deformacji stawu i zrastania się kości oraz uszkodzenia chrząstki stawowej i w rezultacie unieruchomienia stawu; choroba objawia się kulawizną; najczęstsze przyczyny choroby to nadmierny wysiłek, urazy mechaniczne oraz nieprawidłowa budowa anatomiczna tylnych kończyn, a także przewlekłe zapalenie kości; skłonność do choroby może być dziedziczna

Rodzaje podkówDGq8l8pRiRodzaje podków

ściana wsporowa (kopyta)
ściana wsporowa (kopyta)
R1c46ckpIkHEH
Budowa kopyta konia
Źródło: Visenna9, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

zawinięta do środka ściana, w którą przechodzi ściana tylna puszki rogowej

Budowa kopyta koniaDZ1RQqe5MBudowa kopyta konia

wolfram
wolfram

(W, łac. wolframium) pierwiastek chemiczny z grupy metali; ciemnoszary, czysty, ciągliwy i łatwy w obróbce; z niewielkimi domieszkami węgla staje się twardy i kruchy

Rodzaje podkówDGq8l8pRiRodzaje podków

werkowanie
werkowanie

(inaczej: rozczyszczanie, struganie) przycinanie oraz korygowanie kształtu końskich kopyt, wykonywane przez podkuwaczapodkuwaczpodkuwacza lub kowalakowalkowala; powinno wykonywać się je regularnie co 6–8 tygodni; po werkowaniu kopyto może pozostawić niepodkute lub podkute odpowiednią podkową; do werkowania kopyt używa się głównie noża do kopyt, cęgów oraz tarnika. W przypadku wad takich jak postawa zbieżna czy miękka pęcina stosuje się werkowanie ortopedyczne.

Zasady rozczyszczania i podkuwania kopytDphWd670YZasady rozczyszczania i podkuwania kopyt

zagwożdżenie
zagwożdżenie

uszkodzenie tworzywa kopyta przez niewłaściwie wbity podkowiak (gwóźdź do mocowania podków). Objawy mogą pojawić się już w momencie kucia (zranienie tworzywa) lub dopiero po ok. 3 dniach (ucisk tworzywa przez zbyt blisko wbity gwóźdź); występuje kulawizna, odciążanie kończyny podczas stania, wzrost temperatury puszki kopytowej, po usunięciu podkowiaka może wypływać krew, a potem ropa. Leczenie: w przypadku gdy zagwożdżenie zostało wcześnie wykryte i koń jest podkuty, należy zdjąć podkowę. Przy wykonaniu tej czynności powinno się skontrolować wszystkie podkowiaki oraz sprawdzić otwory po nich, krew może znajdować się na końcu podkowiaka lub w kanale rany. W otwór po podkowiaku należy wpuścić nieco jodyny i przykryć go gazą. Jeśli musimy przybić ponownie podkowę, to nie czynimy tego w miejscu zagwożdżenia, ale wykonujemy w podkowie nowy otwór (1 cm w bok). W przypadkach ostrzejszych, gdy zagwożdżenie zostało wykryte późno, może dojść do ropnego lub ropno‑martwicowego zapalenia otaczających tkanek, wtedy może być wymagane leczenie chirurgiczne.

Zasady rozczyszczania i podkuwania kopytDphWd670YZasady rozczyszczania i podkuwania kopyt

żłobienie
żłobienie

robienie wgłębień, wycinanie lub wyrzynanie rowków w jakiejś powierzchni

Rodzaje podkówDGq8l8pRiRodzaje podków

strzałka (kopyta)
podkuwacz
kowal