E-materiały do kształcenia zawodowego

Elektrotechnika

MEC.03. Montaż i obsługa maszyn i urządzeń - Mechanik - Monter maszyn i urządzeń 723310

bg‑turquoise

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
amperomierz
amperomierz

przyrząd pomiarowy, którym mierzy się pomiar natężenia prądu elektrycznego. Zamiennie, w zależności od zakresu amperomierza, używa się również innych nazw: kiloamperomierz, miliamperomierz, mikroamperomierz.

R1iKOrQvGNCOv
Amperomierz
Źródło: EnglishSquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

FILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”DaEoh4O0TFILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”

autotransformator
autotransformator

specjalny transformator, w którym jest tylko jedno uzwojenie spełniające jednocześnie rolę pierwotnego i wtórnego i w odróżnieniu od klasycznego transformatora nie zapewnia izolacji galwanicznej (odseparowanie elektryczne części zasilającej od części wyjściowej). Energia przenoszona jest nie tylko na drodze transformacji magnetycznej, ale również na drodze przewodzenia elektrycznego.

R1Tlx4nwcVg20
Budowa transformatora
Źródło: EnglishSquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

FILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”DaEoh4O0TFILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”

gałąź obwodu
gałąź obwodu

część lub całość obwodu stworzona z jednego lub wielu elementów, które połączone są szeregowo i płynie przez nie ten sam prąd elektryczny.

RsI1Na8Ovbz43
Przykład obwodu elektrycznego posiadającego jedną gałąź.
I - natężenie prądu elektrycznego,
U - napięcie,
R - opór przewodnika elektrycznego.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

kompensacje mocy biernej
kompensacje mocy biernej

zastosowanie działań i urządzeń, które redukują zbędne koszty mocy biernejmoc biernamocy biernej. Obwód prądu charakteryzuje się posiadaniem trzech rodzajów mocy: czynną, która jest zamieniana na pracę użytkową, bierną, znajdującą się między źródłem a odbiornikiem, oraz pozorną, czyli geometryczną sumę mocy czynnej i biernej. Energię tę dzieli się na pobraną (indukcyjną), łączoną np. z silnikami, piecami oraz energię oddaną (pojemnościową), która pojawia się przy kondensatorach i długich odcinkach kabli pod napięciem.

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

FILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”DaEoh4O0TFILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”

moc bierna
moc bierna

wielkość opisująca pulsowanie energii elektrycznej między elementami obwodu elektrycznego (źródłem i odbiornikiem). Energia ta nie jest zamieniana na użyteczną pracę lub ciepło, jest ona jednak konieczna do funkcjonowania maszyn elektrycznych. Dzięki energii biernej odbiorniki pracują prawidłowo.

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

FILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”DaEoh4O0TFILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”

moc czynna
moc czynna

w układach prądu przemiennego jest to część mocy pobierana ze źródła przez odbiornik, która jest przez niego zamieniana na pracę lub ciepło. W układach prądu stałego mocą czynną jest cała moc. Jednostką, w której podaje się moc czynną, jest wat.

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

FILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”DaEoh4O0TFILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”

napięcie elektryczne
napięcie elektryczne

iloraz pracy W, którą wykonuje ładunek, przemieszczając się pomiędzy określonymi punktami A oraz B, które są wyrażone jako potencjały VA oraz VB, i  wartości tego ładunku q. Jednostką napięcia elektrycznego jest wolt [V].

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

FILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”DaEoh4O0TFILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”

napięcie fazowe
napięcie fazowe

napięcie, które występuje między zaciskiem poszczególnej fazy układu a punktem neutralnym.

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

napięcie międzyfazowe
napięcie międzyfazowe

napięcie, które występuje między dwoma zaciskami poszczególnych faz układu.

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

obwód elektryczny
obwód elektryczny

układ elementów połączonych ze sobą; tworzą one minimum jedną zamkniętą drogę dla przepływu prądu.

R11P9Yc6yWMAF
Przykład obwodu elektrycznego.
I - natężenie prądu elektrycznego,
U - napięcie,
R - opór przewodnika elektrycznego,
1 - źródło napięcia,
2 - gałąź z rezystorem R1 przez którą płynie prąd I1,
3 - gałąź z rezystorem R2 przez którą płynie prąd I2.
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

oczko obwodu elektrycznego
oczko obwodu elektrycznego

zespół połączonych ze sobą gałęzi obwodu, które tworzą zamkniętą drogę dla przepływu prądu. Cechą charakterystyczną oczka jest to, że gdy usunie się jej dowolną gałąź, pozostałe nie tworzą zamkniętej drogi obwodu.

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

opornik
opornik

element bierny obwodu elektrycznego, który jest wykorzystywany do ograniczenia płynącego w nim prądu. Jest elementem liniowym: spadek napięcia na nim występujący jest wprost proporcjonalny do prądu, który płynie przez opornik. Podczas przepływu prądu opornik zamienia energię elektryczną w ciepło.

R1D4smbCr62UV
Opornik
Źródło: EnglishSquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

pole magnetyczne
pole magnetyczne

stan przestrzeni, w której siła działa wyłącznie na ruchome ładunki elektryczne.

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

połączenie równoległe
połączenie równoległe

sposób łączenia elementów źródłowych i odbiornikowych, w którym wszystkie elementy włączone w obwód tworzą parę zacisków; każdy z jego końców ma ten sam potencjał. Napięcie na wszystkich elementach obwodu jest takie samo i przyjmuje wartość napięcia zasilającego.

R7ybtHEkiD8ps
Przykład połączenia równoległego
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

połączenie szeregowe
połączenie szeregowe

metoda łączenia elementów źródłowych i odbiornikowych kolejno po sobie, co tworzy połączenie o jednej gałęzi obwodu. Przez wszystkie jej elementy przepływa ten sam prąd.

RUqXGudXQtPrW
Przykład połączenia szeregowego
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

połączenie typu gwiazda
połączenie typu gwiazda

rodzaj połączenia w układach trójfazowych, oznaczane symbolem Y. W tym połączeniu napięcie na elementach E jest wypadkową wartością, która wynika z symetryczności, a prądy płynące przez te elementy są równe prądom fazowym.

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

połączenie typu trójkąt
połączenie typu trójkąt

rodzaj połączenia w układach trójfazowych, oznaczane symbolem Δ. W połączeniu tego typu napięcie na elementach E jest równe napięciu międzyfazowemu, z kolei prądy płynące przez te elementy są wypadkową odpowiednich prądów fazowych.

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

prawo Kirchoffa
prawo Kirchoffa

suma natężeń prądów wpływających do węzła jest równa sumie natężeń prądów wypływających z tego węzła. Prawo to sformułował niemiecki fizyk Gustav Kirchhoff w roku 1845; jest autorem również innych praw, w tym praw z zakresu chemii.

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

prawo Ohma
prawo Ohma

prawo fizyki, które głosi proporcjonalność natężenia prądu płynącego przez przewodnik do napięcia panującego między jego końcami. Prawidłowość ta została odkryta przez niemieckiego nauczyciela matematyki, późniejszego fizyka, profesora politechniki w Norymberdze oraz uniwersytetu w Monachium, Georga Simona Ohma,  w latach 1825–1826.

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

prąd elektryczny
prąd elektryczny

wywołany działaniem pola elektrycznego uporządkowany ruch ładunków elektrycznych, jaki występuje w przekroju poprzecznym przewodnika.

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

prąd przemienny
prąd przemienny

rodzaj prądu zmiennego, w którym oprócz zmiany jego natężenia w funkcji czasu następuje okresowa zmiana jego wartości na przeciwny.

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

prąd stały
prąd stały

występuje w momencie, gdy natężenie prądu elektrycznego przepływającego przez przewodnik nie zmienia się w funkcji czasu.

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

przekładnia transformatora
przekładnia transformatora

stosunek napięcia wejściowego do wyjściowego równy ilości zwojów po stronie wejściowej do ilości zwojów po stronie wyjściowej.

ϑ=UweUwy=Z1Z2

Wyróżniamy autotransformatory o stałej przekładni oraz o zmiennej przekładni. Zmienną przekładnię uzyskuje się za pomocą odczepów jak na rysunku powyżej (rozwiązanie najczęściej stosowane w energetyce) lub płynnie np. przesuwając węglową elektrodę po uzwojeniu (rozwiązanie stosowane w autotransformatorach laboratoryjnych – w celu uzyskania płynnej regulacji napięcia wyjściowego). Fakt wykorzystania jednego uzwojenia pozwala na zmniejszenie gabarytów względem klasycznego transformatora oraz oszczędność materiałów. Dla małych przekładni jest to rozwiązanie uzasadnione ekonomicznie. Wadą tego rozwiązania jest brak separacji galwanicznej, dlatego w układach wrażliwych na zakłócenia bezpieczniejszym rozwiązaniem jest transformator.

FILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”DaEoh4O0TFILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”

układ trójfazowy
układ trójfazowy

układ obwodów elektrycznych, który składa się z trzech obwodów elektrycznych prądu przemiennego; napięcia przemienne źródeł o jednakowej wartości i częstotliwości w tych trzech obwodach są przesunięte względem siebie w fazie o jedną trzecią okresu.

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

FILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”DaEoh4O0TFILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”

układ równoległy
układ równoległy

połączenie równoległe (obwód równoległy) – rodzaj połączenia elementów elektrycznych, w którym połączone są wszystkie ich końce oraz początki. Połączenie to tworzy odpowiednią liczbę gałęzi, w których mogą płynąć różne,  zasilane takim samym napięciem elektrycznym, prądy.

FILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”DaEoh4O0TFILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”

układ szeregowy
układ szeregowy

połączenie szeregowe – rodzaj połączenia elementów elektrycznych, w którym koniec jednego łączy się z początkiem kolejnego elementu. Połączenie to tworzy łańcuch elementów, w którym prąd elektryczny musi przepływać przez wszystkie elementy kolejno.

FILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”DaEoh4O0TFILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”

watomierz
watomierz

przyrząd mierzący moc czynną. Watomierze budowane są jako mierniki: indukcyjne, elektrodynamiczne, ferrodynamiczne. Najczęściej spotykanym rodzajem miernika jest watomierz elektrodynamiczny, który przeznaczony jest do pomiaru mocy w obwodach prądu stałego i przemiennego.

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

FILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”DaEoh4O0TFILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”

węzeł obwodu
węzeł obwodu

punkt w obwodzie, w którym łączą się co minimum trzy gałęzie.

ATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”D943qIvIbATLAS INTERAKTYWNY „Podstawy elektrotechniki dla mechaników”

woltomierz
woltomierz

przyrząd pomiarowy służący do mierzenia napięcia elektrycznego. Włączany jest równolegle do obwodu elektrycznego. Najlepszy woltomierz posiada nieskończenie dużą rezystancję wewnętrzną, w związku z czym oczekuje się pomijalnie małego poboru prądu przez cewkę pomiarową.

RvLyaITlqEOmc
Woltomierz
Źródło: EnglishSquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

FILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”DaEoh4O0TFILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”

zasilacz
zasilacz

urządzenie, które służy do dopasowania dostępnego napięcia do wymagań zasilanego urządzenia.

FILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”DaEoh4O0TFILM EDUKACYJNY „Podstawowe prawa elektrotechniki w obwodach prądu stałego i przemiennego”