Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
E-materiały do kształcenia zawodowego

Badania laboratoryjne

CES.03. Organizacja i kontrolowanie procesów w przemyśle ceramicznym - Technik ceramik 311944

Słownik pojęć dla e‑materiału

Wpisz do poniższego okna słowo lub frazę, w celu ich wyszukania w poniższym słowniku.

1

Poniżej zamieszczono słownik pojęć występujących w lekcji „Badania laboratoryjne”. Pojęcia zostały uszeregowane w kolejności alfabetycznej. Dodatkowo na koniec każdej definicji zamieszczono podświetloną na niebiesko nazwę multimedium, z której pochodzi pojęcie. Kliknięcie na nazwę multimedium umożliwia przeniesienie do odpowiedniego materiału.

Autoklaw
Autoklaw

Urządzenie służące do badania pęknięć włoskowatych wyrobów ceramicznych szkliwionych. W zamkniętym naczyniu, jakim jest autoklaw, w trakcie jego podgrzewania wzrasta ciśnienie, głównie w wyniku parowania wody. Ciśnienie w autoklawie jest ograniczane automatycznym zaworem ciśnieniowym. Osiągane w autoklawie wysokie ciśnienie i temperatura umożliwia przyśpieszenie wielu procesów chemicznych.

Materiał multimedialny: Grafika interaktywnaD10KTA6y5Grafika interaktywna: Urządzenia laboratoryjne stosowane do badań wyrobów ceramicznych.

Czerep
Czerep

Skorupa ceramiczna, stanowiąca właściwą ściankę przedmiotu; wypalona, lecz nieszkliwiona bez angoby i dekoracji.

- Czerep płytki – w zależności od rodzaju płytki, czerep może być uformowany z masy gresowej, klinkierowej lub po prostu ceramicznej (czerwonej lub białej). Od tego z czego i w jaki sposób został wyprodukowany czerep, zależy większość właściwości fizycznych płytki.

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

Cylindry miarowe (pojemniki szklane)
Cylindry miarowe (pojemniki szklane)

(Potocznie menzurki) to naczynia laboratoryjne, które przeznaczone są do odmierzania określonej ilości cieczy. Charakteryzują się cylindrycznym kształtem. Standardowo są wąskie i wysokie, dzięki temu można zwiększyć precyzję pomiaru objętości.

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

RuQtMMQVDLMrE
Deklaracje właściwości użytkowych
Deklaracje właściwości użytkowych

Są głównym dokumentem potwierdzającym właściwości technologiczne danego wyrobu, wraz z opisem wyników badań i norm, według których zostały one przeprowadzone. Zawiera wszystkie najważniejsze informacje dotyczące cech dokumentów, na podstawie których został zbadany oraz instytucji, która była odpowiedzialna za przeprowadzenie testów.

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

Gęstość
Gęstość

Wielkość fizyczna, która określa ilość masy zawartej w jednostce objętości to tak zwana gęstość, gęstość masy lub inaczej masa właściwa.

p=mV
gdzie: p - gęstość, m - masa, V - objętość

Jednostką gęstości jest kg/mIndeks górny 3. Inne stosowane jednostki gęstości to 1g/cmIndeks górny 3 = 1000 kg/mIndeks górny 3, 1g/dmIndeks górny 3 = 1 kg/mIndeks górny 3, 1 g/ml.

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

Granulacja
Granulacja

Pod pojęciem granulacji rozumie się wytwarzanie cząstek stałych o odpowiednim kształcie (w formie mniej lub bardziej regularnych kulek), wymiarach oraz własnościach fizykochemicznych. Proces granulacji masy ceramicznej jest realizowany z zawiesiny, w połączeniu z procesem suszenia i procesem aglomeracji (łączenia się w większe granulki). Granulacja jest stosowana, aby uzyskać wygodną, akceptowalną przez użytkowników końcową formę produktu, ale też często są granulowane surowce, bądź półprodukty, aby ułatwić, bądź nawet umożliwić ich stosowanie w odpowiednich technologiach. Przykładem może być granulowanie surowców kopalnych.

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

Kalibracja inaczej wzorcowanie
Kalibracja inaczej wzorcowanie

To zbiór czynności mających na celu sprawdzenie właściwości metrologicznych danego przyrządu. Wzorcowanie polega na porównaniu w ustalonych warunkach (w konkretnych punktach wzorcowania) wskazań sprawdzanego przyrządu ze wskazaniami odpowiedniego wzorca pomiarowego. Na podstawie wyników badań uzyskanych podczas wzorcowania dla sprawdzanego przyrządu wystawiany jest dokument zwany świadectwem.

Materiał multimedialny: Sekwencje filmoweDHUKbTqNtSekwencje filmowe: Wykonywanie wybranych pomiarów właściwości fizycznych wyrobów ceramicznych – płytek ceramicznych.

Karta technologiczna
Karta technologiczna

Dokument posiadający wszystkie wymagania dla procesu wykonania półproduktu, wyrobu i oceny jego jakości oraz postępowania z surowcami i wyrobem ceramicznym. Karta technologiczna jest przygotowywana dla konkretnego wyrobu i stanowi opis wykonanych operacji uzupełniony stanowiskami roboczymi dla każdej z nich.

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

Kompozycja masy białej do płytek ceramicznych
Kompozycja masy białej do płytek ceramicznych

Glina biała 60 - 80 %
Skaleń 20% - 25%
Mączka wapienna/dolomit 10 - 15 %
Kwarc 5% - 10%
Kaolin 4 - 10%

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

Kompozycja masy czerwonej do płytek ceramicznych
Kompozycja masy czerwonej do płytek ceramicznych

Glina czerwona plastyczna 25% - 30%
Glina czerwona chuda 35% - 45%
Skaleń 20% - 25%
Kwarc 10% - 15%

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

Kubek Forda-  kubek wypływowy (lepkościomierz)
Kubek Forda-  kubek wypływowy (lepkościomierz)

Naczynie służące do pomiaru lepkości cieczy, np. farb ciekłych, lakierów. Kształt, pojemność i średnica otworu w dnie zależy od rodzaju kubka i jest określona przez odpowiednią normę. Pomiaru lepkości dokonuje się przez napełnienie kubka mierzoną cieczą i dopuszczenie do swobodnego wypływu cieczy przez otwór w dnie kubka. Czas zupełnego wypływu cieczy podawany w sekundach jest wprost proporcjonalny do lepkości cieczy. Ponieważ lepkość cieczy maleje ze wzrostem temperatury, to przyjęto do pomiaru stosować jednakowe warunki: temperatura 20 °C, ciśnienie 1013,25 hPa.

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

R1XfxFI3fHTsG
Laboratorium
Laboratorium

To jednostka organizacyjna niezależna lub wydzielona w strukturach danej organizacji, której zadaniem jest prowadzenie badań i pomiarów z wykorzystaniem specjalistycznych narzędzi i instrumentów przez wykwalifikowaną kadrę.

Materiał multimedialny: Wycieczka wirtualnaD831yEps4Wycieczka wirtualna: Laboratorium wykonujące badania fizyczne i fizykochemiczne w zakładzie ceramicznym.

Lepkość (wiskoza, z łac. viscosus ‘lepki’)
Lepkość (wiskoza, z łac. viscosus ‘lepki’)

Właściwość płynów i plastycznych ciał stałych charakteryzująca ich tarcie wewnętrzne wynikające z przesuwania się względem siebie warstw płynu podczas przepływu (nie jest to natomiast opór przeciw płynięciu powstający na granicy płynu i ścianek naczynia, w warstwie granicznej). Lepkość jest jedną z najważniejszych cech płynów (cieczy i gazów).

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

Łamacz laboratoryjny
Łamacz laboratoryjny

Urządzenie służące do badania wytrzymałości na zginanie i siły łamiącej materiałów ceramicznych.

Materiał multimedialny: Grafika interaktywnaD10KTA6y5Grafika interaktywna: Urządzenia laboratoryjne stosowane do badań wyrobów ceramicznych.

Masy ceramiczne
Masy ceramiczne

To mieszaniny drobno zmielonych składników mineralnych oraz lepiszczy technologicznych. W skład masy wchodzą surowce plastyczne (ilaste), surowce nieplastyczne (skalenie, piaski kwarcowe, dodatki schudzające, topniki, surowce pomocnicze) i woda. Powszechnie wyróżniamy masy suche oraz półsuche – zawierające od 4 do 12 procent wody, formowane metodą prasowania – a także masy plastyczne o wilgotności 18‑25 procent, uzyskiwane poprzez toczenie na formie bądź w formie. Trzecią odmianę mas ceramicznych stanowią masy lejne, zawierające między 28 a 38 procent wody. Służą one głównie do formowania wyrobów poprzez odlewanie w formach gipsowych.

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

Nasiąkliwość
Nasiąkliwość

Zdolność do wchłaniania wody przez dany materiał, maksymalne nasycenie wodą danego materiału. Nasiąkliwość może być:

• masowa (wagowa) – stosunek masy pochłoniętej wody do masy próbki w stanie suchym,

• objętościowa – stosunek masy pochłoniętej wody do objętości próbki.

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

Norma PN‑EN 14411
Norma PN‑EN 14411

Określa właściwości dotyczące płytek ceramicznych wytwarzanych metodą prasowania na sucho, układanych na podłogach wewnętrznych i zewnętrznych, w tym na schodach, oraz ścianach.
Określa ona podział płytek ze względu na sposób formowania i nasiąkliwość wodną.

Klasyfikacja płytek ceramicznych wg wymagań normy zharmonizowanej PN‑EN 14411:

• płytki ceramiczne prasowana sucho o małej nasiąkliwości wodnej Grupy BIa (Eb ≤ 0,5 %),

• płytki ceramiczne prasowana sucho o małej nasiąkliwości wodnej Grupy BIb (0,5 % < Eb ≤ 3 %),

• płytki ceramiczne prasowana sucho Grupy BIIa (3 % < Eb ≤ 6 %),

• płytki ceramiczne prasowana sucho Grupy BIIb (6 % < Eb ≤ 10 %),

• płytki ceramiczne prasowana sucho Grupy BIII (Eb > 10 %).

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

Norma krajowa - Polska Norma
Norma krajowa - Polska Norma

Norma o zasięgu krajowym, przyjęta w drodze konsensu i zatwierdzona przez krajową jednostkę normalizacyjną – Polski Komitet Normalizacyjny. Obecnie normy PN są powszechnie dostępne, płatne i do dobrowolnego stosowania. Ich dystrybucję kontroluje PKN.

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

Ocena makroskopowa surowców
Ocena makroskopowa surowców

Surowce ceramiczne podlegają w badaniach laboratoryjnych ocenie makroskopowej. Badaniu podlega czystość surowca, barwa i ogólne cechy fizyczne takie jak wielkość brył, jednorodność oraz wilgotność. Ocena dokonywana jest metodą porównawczą w stosunku do uzgodnionego standardu surowca.

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

Parowniczka porcelanowa
Parowniczka porcelanowa

Naczynie laboratoryjne w kształcie czaszy służące najczęściej do odparowywania i zatężania roztworów. Często zaopatrzone są w dziubek ułatwiający przelewanie.

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

RM5bL9YmE1kDq
Piknometr
Piknometr

Przyrząd/urządzenie pomiarowe do oznaczania gęstości masy lejnej. Piknometr pozwala na dokładny pomiar masy cieczy lub innych substancji przy ściśle określonej objętości w danej temperaturze, tj. gęstości (np. masy lejnej, farb).

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

RC0EilArYDqwp
Planimetr
Planimetr

Urządzenie służące do badania jakości powierzchni płytek ceramicznych tj. oznaczania:

• krzywizny środka, w odniesieniu do przekątnej obliczonej z wymiarów roboczych,

• krzywizny boków, w odniesieniu do odpowiednich wymiarów roboczych,

• wypaczenie w odniesieniu do przekątnej obliczonej z wymiarów roboczych.

Materiał multimedialny: Grafika interaktywnaD10KTA6y5Grafika interaktywna: Urządzenia laboratoryjne stosowane do badań wyrobów ceramicznych.

Plastyfikatory
Plastyfikatory

Jest to rodzaj mieszanki różnych środków (m.in. kwasów karboksylowych), które zmieniają strukturę substancji, do których są dodawane. Użycie plastyfikatorów powoduje między innymi:
• poprawę parametrów elastyczności i urabialności mieszanki,
• zwiększenie spoistości,
• poprawę kohezji,
• zmniejszenie ilości wody,
• poprawę wytrzymałości na wpływ wilgoci i niskich temperatur.

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

Przemiał suchy
Przemiał suchy

Charakteryzuje się efektywnym rozdrabnianiem maksymalnie do 4 surowców ceramicznych jednocześnie, bez udziału wody. Urządzenia stosowane do tego typu przemiału to np. mieszadło przeciwbieżne Eiricha, gniotownik mieszający, przecieraki.

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

Przemiał mokry
Przemiał mokry

Charakteryzuje się efektywnym rozdrabnianiem większej ilości surowców ceramicznych (dowolnej możliwej), przy udziale wody. Urządzenia stosowane do tego typu przemiału to np. młyn kulowy, mieszadło ślimakowe.

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

Przesiewacz
Przesiewacz

Przesiewacz służy do oznaczania składu ziarnowego granulatu i surowców ceramicznych (np. skaleń, piasek).

Materiał multimedialny: Grafika interaktywnaD10KTA6y5Grafika interaktywna: Urządzenia laboratoryjne stosowane do badań wyrobów ceramicznych.

Sita kontrolne
Sita kontrolne

Stosowane są do oznaczania pozostałości mas ceramicznych. Pozostałość wykonuje sią na sicie o wielkości oczka ściśle określonym w karcie technologicznej. Typ sita jest zależny od rodzaju kontrolowanej masy.

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

R1LEmFvGDozBq
Szkiełko zegarkowe
Szkiełko zegarkowe

Rodzaj szklanego sprzętu laboratoryjnego okrągłe, wklęsłe szkiełko o średnicy 60 mm do obserwacji substancji sypkich, cieczy, reakcji chemicznych i zjawisk fizycznych (np. krystalizacji). Szkiełko zegarkowe stanowi wygodną podstawkę i naczynie do obserwacji pod mikroskopami.

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

R1tVGsGRQVjJe
Surowce ceramiczne
Surowce ceramiczne

Surowce kopalne pochodzenia mineralnego stosowane do wytworzenia masy ceramicznej np.

  1. Surowce krzemionkowe – SiOIndeks dolny 2

  • minerały grupy SiOIndeks dolny 2

  • skały krzemionkowe

  1. Surowce ilaste:

  • skały zasobne w kaolinit

  • iły (gliny) biało wypalające się

  • iły (gliny) barwnie wypalające się

  • skały zasobne w smektyty

  • skały wermikulitowe

  • utwory pałygorskitowe (attapulgitowe)

  1. Surowce glinowe oraz surowce zawierające alkalia – (KIndeks dolny 2O i NaIndeks dolny 2O)

  • surowce glinowe

  • surowce glinowo‑krzemianowe

  • surowce glinowo‑krzemianowe zasobne w alkalia

  • sodowe surowce węglanowe i siarczanowe

  • potasowe surowce węglanowe i siarczanowe

  1. Surowce wapniowe – CaO

  • węglanowe surowce wapniowe

  • siarczanowe surowce wapniowe

  • krzemianowe surowce wapniowe

  1. Surowce magnezowe – MgO

  • węglanowe surowce magnezowe

  • krzemianowe surowce magnezowe

  • chlorkowe surowce magnezowe

  1. Chromity (surowce chromowe – CrIndeks dolny 2OIndeks dolny 3)

  2. Surowce cyrkonowe

  3. Grafit

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

Suszarka laboratoryjna
Suszarka laboratoryjna

Służy do oznaczania wilgotności surowców ceramicznych, mas ceramicznych i granulatu.

Materiał multimedialny: Grafika interaktywnaD10KTA6y5Grafika interaktywna: Urządzenia laboratoryjne stosowane do badań wyrobów ceramicznych.

Suwmiarka
Suwmiarka

Urządzenie służące do pomiarów wymiarów zewnętrznych i wewnętrznych przedmiotów oraz ich długości, średnicy, grubości i głębokości, a wszystko to z dokładnością do setnych części milimetra.

Materiał multimedialny: Grafika interaktywnaD10KTA6y5Grafika interaktywna: Urządzenia laboratoryjne stosowane do badań wyrobów ceramicznych.

Tablice cieni
Tablice cieni

System pomagający w organizacji i kompletowaniu zestawów narzędzi. Tablica cieni określa, gdzie powinno być odłożone narzędzie gdy nie jest używane. Tablice cieni posiadają kontury narzędzi pozwalające w szybki sposób zidentyfikować które narzędzia są w użyciu lub których brakuje.

Materiał multimedialny: Wycieczka wirtualnaD831yEps4Wycieczka wirtualna: Laboratorium wykonujące badania fizyczne i fizykochemiczne w zakładzie ceramicznym.

Tarowanie
Tarowanie

To proces wykonywany na wagach, który pozwala na takie ustawienie urządzenia, aby pokazywało ono wartość samego produktu, a nie opakowania.

Materiał multimedialny: Grafika interaktywnaD10KTA6y5Grafika interaktywna: Urządzenia laboratoryjne stosowane do badań wyrobów ceramicznych.

Topniki
Topniki

Są to surowce ceramiczne (np. piaski kwarcowe, skalenie), o właściwościach nieplastycznych, stosowane do przygotowania mas ceramicznych w celu obniżenia temperatury spiekania oraz zmniejszenia porowatości wyrobów ceramicznych.

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

Upłynniacze
Upłynniacze

Środki do sporządzania mas lejnych, przy których udziale otrzymujemy wyższe gęstości masy lejnej przy zmniejszonej ilości wody. Upłynniacze stosuje się jako dodatek do masy ceramicznej, aby polepszyć jej właściwości reologiczne (lepkość).

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

Wagosuszarka
Wagosuszarka

Urządzenie pomiarowe przeznaczone do wyznaczania względnej wilgotności niewielkich próbek różnych materiałów np. surowców naturalnych (gliny, skalenie, piaski, kaoliny) lub granulatów tych surowców.

Materiał multimedialny: Grafika interaktywnaD10KTA6y5Grafika interaktywna: Urządzenia laboratoryjne stosowane do badań wyrobów ceramicznych.

Wiskozymetr
Wiskozymetr

Lepkościomierz – przyrząd pomiarowy/urządzenie służące do pomiaru lepkości płynów, wiskozy masy lejnej.

Materiał multimedialny: Plansza interaktywnaD10JOUliqPlansza interaktywna: Surowce do sporządzania zestawu masy ceramicznej.

R1WXGbiqBLShR
Zakład ceramiczny
Zakład ceramiczny

Producent ceramiki np.: stołowej, sanitarnej, budowlanej, ogniotrwałej.

Materiał multimedialny: Wycieczka wirtualnaD831yEps4Wycieczka wirtualna: Laboratorium wykonujące badania fizyczne i fizykochemiczne w zakładzie ceramicznym.