E-materiały do kształcenia zawodowego

Meteorologia i oceanografia

TWO.07. Pełnienie wachty morskiej i portowej – technik nawigator morski 315214

bg‑blue

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
altocumulus Ac
altocumulus Ac

chmury średnie, kłębiaste; białe lub szare obłoki, które mogą się zrastać i tworzyć warstwę

altostarus As
altostarus As

chmury średnie, warstwowe; niebieska albo szara warstwa gęstej chmury, przez którą widać słońce, jak przez mleczne szkło

aneroid
aneroid

urządzenie powszechnie używane na statkach do pomiaru ciśnienia atmosferycznego (inne nazwy to: barometr metalowy lub barometr sprężynowy)

R16N2bEbPCJny
Aneroid
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
barograf
barograf

przyrząd, który pozwala na ciągły odczyt i zarejestrowanie zmian ciśnienia atmosferycznego zmierzonego za pomocą barometru

RsqpmbET5bK3G
Barograf
Źródło: Bjoertvedt, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Barograph_by_Richard_Freres_(Paris)_c_1910_Nansen_IMG_0417.jpg, licencja: CC BY-SA 3.0.
bora
bora

zimny, suchy, porywisty wiatr; występuje w niższych pasmach górskich, ciągnących się wzdłuż wybrzeży; różnice temperatur i wilgotności mogą się nie pojawiać, jednak gwałtowne opadanie powietrza może powodować powstawanie niebezpiecznych fal (występuje w południowej Francji, w niektórych rejonach Morza Czarnego, Włoszech, Grecji, Kalifornii, Chorwacji)

bryza
bryza

wiatr lokalny z cyrkulacją powietrza powstającą nad podłożem o zróżnicowanych właściwościach termicznych, zwykle zmienia kierunek dwukrotnie w ciągu doby

cirrostratus Cs
cirrostratus Cs

chmury wysokie, warstwowe; włóknista chmura o przejrzystej, mglistej postaci przypominającej welon

cirrocumulus Cc
cirrocumulus Cc

chmury wysokie, kłębiaste; małe białe płatki lub kłębki, często uporządkowane

cirrus Ci
cirrus Ci

chmury wysokie, pierzaste; delikatne smugi przypominające pióra

ciśnienie atmosferyczne
ciśnienie atmosferyczne

nacisk słupa atmosfery na jednostkę powierzchni; ciśnienie zależy od wysokości słupa atmosfery nad powierzchnią pomiaru, gęstości powietrza znajdującego się w tym słupie i przyspieszenia ziemskiego; jednostką ciśnienia jest Pascal ( 1N/mIndeks górny 2); do określania ciśnienia atmosferycznego stosuje się hektopaskale (hPa)

cumulonimbus Cb
cumulonimbus Cb

chmura pionowa, kłębiasta; potężna i gęsta chmura, której górna część układa się w charakterystyczne kowadło, a dolna jest bardzo ciemna, niska i poszarpana

cumulus Cu
cumulus Cu

chmura niska, kłębiasta; górna część pojedynczych chmur przypomina śnieżnobiały kalafior, podczas gdy dolna jest ciemna i spłaszczona

cyklony tropikalne
cyklony tropikalne

najbardziej rozwinięta forma zaburzeń atmosferycznych, o wirowej cyrkulacji powietrza; występuje w szerokościach międzyzwrotnikowych

depresja tropikalne
depresja tropikalne

wyraźnie wykształcony przywodny wir powietrza o średniej prędkości wiatru 28‑33 węzłów (7°B); na mapach synoptycznych oznaczana literami TB (tropical depression), obok podaje się nazwę depresji, jej numer, a także informacje o współrzędnych geograficznych centrum, które oznacza się krzyżykiem w kółku, kierunku i prędkości przemieszczania się, prędkości wiatru – maksymalnej i w porywach oraz o wartości ciśnienia

dymienie morza
dymienie morza

proces występujący nad obszarami morskimi w sytuacji znacznej różnicy temperatur między powietrzem napływającym a wodą

fen, chinook, halny
fen, chinook, halny

ciepły, suchy i porywisty wiatr, występujący po zawietrznej stronie pasma górskiego oraz na pograniczu wysokich górzystych brzegów i otwartego morza; powstaje w sytuacji, gdy wilgotne masy powietrza podczas przemieszczania z wyżu do niżu napotykają barierę górską, następnie w trakcie wznoszenia para wodna ulega kondensacji a temperatura spada średnio o 0,5°C na każde 100 m, powstają chmury i pojawiają się opady atmosferyczne; w dół opada powietrze suche i zimne, ogrzewając się o 1°C po każdych 100 m

front atmosferyczny
front atmosferyczny

cienka warstwa w atmosferze, która rozdziela dwie masy powietrza różniące się właściwościami fizycznymi typu temperatura, wilgotność, ciśnienie, kierunek wiatru; jest to strefa przejściowa

front chłodny
front chłodny

znajduje się na czele chłodniejszej (cięższej) masy powietrza, przemieszczającej się i wpychającej pod masę cieplejszą (lżejszą)

front ciepły
front ciepły

znajduje się na czele cieplejszej (lżejszej) masy powietrza, przemieszczającej się i wślizgującej na masę chłodniejszą (cięższą)

front stacjonarny
front stacjonarny

rozdziela dwie masy powietrza bez wyraźnego przemieszczania się; tworzy się, kiedy dwie masy powietrza pozostają nieruchome, ich ruch jest mało widoczny lub z powodu zatrzymania się frontu ciepłegofront ciepłyciepłego, chłodnegofront chłodnychłodnego lub zokludowanego

frontogeneza
frontogeneza

proces powstawania i umacniania się frontu atmosferycznegofront atmosferycznyfrontu atmosferycznego

frontoliza
frontoliza

proces zanikania frontu atmosferycznegofront atmosferycznyfrontu atmosferycznego

kiwanie (pitching)
kiwanie (pitching)

kołysanie wzdłużne

kołysanie (rolling)
kołysanie (rolling)

kołysanie boczne

kołysanie burtowe (swaying)
kołysanie burtowe (swaying)

oscylacja poprzeczna

kołysanie postępowe (surfing)
kołysanie postępowe (surfing)

oscylacje wzdłużne

kompas
kompas

przyrząd nawigacyjny służący do wyznaczania kierunku poruszania się oraz pozycji

końskie szerokości (horse latitudes)
końskie szerokości (horse latitudes)

obszar znajdujący się pomiędzy strefą oddziaływania pasatówpasatypasatów a rejonem o przeważających wiatrach zachodnich; wiatry w tym obszarze są słabe lub nie występują wcale

nazwa „końskie szerokości” pochodzi z czasów, gdy z Europy do Indii Zachodnich i do Ameryki transportowano konie; brak wiatru powodował wydłużenie podróży, co skutkowało brakiem pożywienia i wody dla koni, w konsekwencji wyrzucano je za burtę

linia frontu
linia frontu

linia wzdłuż, której powierzchnia frontowapowierzchnia frontowapowierzchnia frontowa dochodzi do powierzchni Ziemi

mapa synoptyczna
mapa synoptyczna

mapa przedstawiająca obecny stan pogody na danym obszarze, z graficznym przedstawieniem wyników pomiarów ze stacji synoptycznych; mapy synoptyczne mogą być powierzchniowe i górne

masy powietrza
masy powietrza

przestrzenie atmosfery obejmujące setki i tysiące kilometrów, różniące się od siebie właściwościami fizycznymi; charakterystyczne właściwości dana masa nabiera od podłoża, nad którym się znajduje (obszar źródłowy)

mgły adwekcyjne
mgły adwekcyjne

powstają w ciepłym powietrzu o dużej wilgotności, które napływa na ciepłe podłoże (temperatura podłoża jest niższa, od temperatury punktu rosy powietrza); wykazują znaczne zasięgi występowania oraz utrzymywać się przed kilka dni

mgły frontowe
mgły frontowe

powstają w wyniku turbulencyjnego mieszania się dwóch mas powietrza – chłodnej i ciepłej; temperatura masy ciepłej obniża się do temperatury punktu rosypunkt rosypunktu rosy, zaczyna się proces kondensacji i wytwarza się mgła

mgły orograficzne
mgły orograficzne

powstają na pograniczu wód i wysokich przybrzeżnych gór oraz na terenach górzystych na skutek ochłodzenia mas powietrza

mgły radiacyjne
mgły radiacyjne

powstają na skutek nocnego ochłodzenia podłoża, kiedy ciepło wypromieniowuje z powierzchni Ziemi; mgły tworzą się początkowo przy powierzchni, a następnie rozwijają w kierunku pionowym; występują lokalnie

mistral
mistral

chłodny, porywisty wiatr północny lub północno‑zachodni, wiejący zimą i wiosną w pobliżu wybrzeży francuskich i włoskich Morza Śródziemnego; wywołuje krótką i wysoką falę

monsun
monsun

wiatr sezonowy, powstający w wyniku różnej szybkości nagrzewania się i oddawania ciepła przez podłoże; monsun zmienia swój kierunek dwa razy do roku; w ciepłej porze wieje znad morza na ląd, zaś w porze chłodnej w przeciwnym kierunku; monsuny wywołane są okresowymi zmianami ciśnienia atmosferycznego nad oceanem i kontynentem; w ciepłej porze roku nad oceanem panuje wysokie ciśnienie, a nad lądem niskie, w chłodnej porze sytuacja jest odwrotna; następstwem zmiany kierunku wiatru jest nagła zmiana pogody; monsun zimowy (lądowy) niesie za sobą pogodę suchą, o małym zachmurzeniu, z rzadko występującymi opadami; monsun letni (morski) niesie za sobą pogodę deszczową, z ulewnymi opadami, mającymi niekiedy katastrofalne skutki; występuje np. w południowej i południowo‑wschodniej Azji.

myszkowanie (yawing)
myszkowanie (yawing)

ruchy oscylacyjne statku wokół własnej osi

NAVTEX
NAVTEX

system naziemny, pracujący na częstotliwości 518 kHz; informacje przekazywane są statkom znajdującym się na wodach przybrzeżnych (jego zasięg to ok 200 Mm)

nimbostratus Ns
nimbostratus Ns

chmury pionowe, warstwowe; szara, ciemna i gruba warstwa chmur dająca ciągły opad deszczu lub śniegu

niż baryczny
niż baryczny

obszar, gdzie ciśnienie atmosferyczne jest niższe niż w otoczeniu; charakteryzuje go układ zamkniętych izobar, w którym ciśnienie maleje ku jego środkowi

nurzanie (heaving)
nurzanie (heaving)

kołysanie pionowe

opady atmosferyczne
opady atmosferyczne

opady atmosferyczne powstają na skutek procesów fizycznych zachodzących w chmurach; w ich wyniku pojedyncze produkty kondensacji pary wodnej osiągają tak duże rozmiary i masę, że są w stanie pokonać opór powietrza i wypadają z chmur

pasaty
pasaty

wiatry charakterystyczne dla szerokości międzyzwrotnikowych; na obydwu półkulach wieją w stronę przyrównikowej strefy niskiego ciśnienia; na półkuli północnej pasaty docierają do przyrównikowej strefy niskiego ciśnienia z północnego wschodu, a na półkuli południowej z południowego wschodu

powierzchnia frontowa
powierzchnia frontowa

powierzchnia styku dwóch mas powietrza tworzących front atmosferycznyfront atmosferycznyfront atmosferyczny

punkt rosy
punkt rosy

stan nasycenia powietrza, w którym rozpoczyna się proces skraplania pary wodnej, zaczynają się tworzyć mgły lub chmury

stratocumulus Sc
stratocumulus Sc

chmura niska, kłębiasta; szare i/lub białawe płaty chmur układające w spłaszczone bryły

stratus St
stratus St

chmura niska, kłębiasta; szara jednorodna warstwa chmur dająca opad mżawki lub drobnego śniegu

szkwał
szkwał

gwałtowny, krótkotrwały wiatr związany z przemieszczającą się chmurą cumulonimbus dającą opady burzowe; niekiedy jego prędkość przekracza 30 m/s

sztorm tropikalny
sztorm tropikalny

bardzo silny wir powietrza, prędkości wiatru 34‑63 węzłów (8‑11°B), na mapach oznaczone są literami TS (tropical storm); obok podaje się nazwę sztormu i jego numer oraz dane o współrzędnych geograficznych, prędkości wiatru – maksymalnej i w porywach, kierunku i prędkości przemieszczania się oraz wartości ciśnienia w centrum; centrum jest oznaczone charakterystycznym symbolem – jasnym kółkiem z dwoma ciemnymi skrzydełkami

wiatr
wiatr

ruch powietrza, opisywany wektorem o określonej wielkości i zwrocie, czyli określa się prędkość wiatru i kierunek wiatru; opisując kierunek wiatru na róży kompasowej należy pamiętać, że podawany jest kierunek, z jakiego wiatr wieje

wiatromierz (anemometr)
wiatromierz (anemometr)

przyrząd meteorologiczny do pomiaru prędkości oraz kierunku wiatru

RnDzSrLJLiQFZ
Wiatromierz
Źródło: dostępny w internecie: https://pixabay.com/pl/photos/wiatromierz-stacja-pogodowa-3977718/, licencja: CC BY-SA 3.0.
widzialność
widzialność

największa odległość, z jakiej obiekt obserwowany jest nadal widoczny

wyż baryczny
wyż baryczny

obszar, gdzie ciśnienie atmosferyczne jest wyższe niż w otoczeniu; charakteryzuje go układ zamkniętych izobar, w którym ciśnienie wzrasta ku jego środkowi

zaburzenia tropikalne
zaburzenia tropikalne

słabe wiry powietrza o niewielkim zasięgu i prędkości wiatru 22‑27 węzłów (6°B); oznaczane literą D (disturbance) na mapach synoptycznych; obok znajdują się wartości współrzędnych geograficznych centrum zaburzenia i panującego w nim ciśnienia