E-materiały do kształcenia zawodowego

Podstawy pierwszej pomocy przedmedycznej z promocją zdrowia i profilaktyką

MED.14. Świadczenie usług medyczno‑pielęgnacyjnych i opiekuńczych osobie chorej i niesamodzielnej - Opiekun medyczny 532102

bg‑azure

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
automatyczny defibrylator zewnętrzny, AED (ang. automated external defibrillator)
automatyczny defibrylator zewnętrzny, AED (ang. automated external defibrillator)

urządzenie stosowane w czasie resuscytacji, które samo analizuje rytm serca osoby poszkodowanej i informuje o wskazaniach do przeprowadzenia defibrylacji

R158Bmb50Fikm
Zdjęcie przedstawiające automatyczny defibrylator zewnętrzny. Urządzenie przypomina plastikowe pudełko o kształcie zbliżonym do prostopadłościanu z uchwytem na górze. Defibrylator jest wyposażony we włącznik, trzy diody wskaźnikowe, wskaźnik w kształcie błyskawicy oraz głośnik. Z okolicy uchwytu pudełka wychodzą przewody. Na ich końcach znajdują się elektrody opakowane w foliowe zabezpieczenie. Na opakowaniu elektrod widnieją piktogramy przedstawiające sposób umieszczenia elektrod na ciele człowieka. Jedna elektroda powinna zostać umiejscowiona pod prawym obojczykiem, a druga – w lewej okolicy żebrowej.
Automatyczny defibrylator zewnętrzny
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, grafika na podstawie: pixabay.com, licencja: CC BY-SA 3.0.
częstoskurcz/tachyarytmia
częstoskurcz/tachyarytmia

szybkie tętno, powyżej 100 uderzeń na minutę (u osoby dorosłej), wywołujące zaburzenia rytmu serca, które mogą zagrażać życiu

defibrylacja
defibrylacja

procedura wykonywana przez specjalne urządzenia (defibrylatory), które umożliwiają wysłanie ładunku elektrycznego (prądu) na klatkę piersiową poszkodowanego; wykonywana jest w zatrzymaniu krążenia krwi, kiedy przyczyną są tzw. rytmy do defibrylacji (np. migotanie komór); przepływ prądu rozchodzi się także przez mięsień sercowy i ma na celu wyhamowanie szybkich, nieprawidłowych rytmów

edukacja zdrowotna
edukacja zdrowotna

szerzenie wiedzy na temat zdrowia, nauka umiejętności pomagających zachować i wzmacniać zdrowie

FAST
FAST

akronim utworzony z angielskich słów opisujących objawy, które mogą wystąpić podczas udaru mózgu, służący do wstępnej oceny poszkodowanego (udar niedokrwienny/krwotoczny) i podjęcia działań ratunkowych:

  • F - face - porażenie połowy twarzy/opadanie kącika ust,

  • A - arm - opadanie ramienia, osłabienie siły w kończynie górnej,

  • S - speach - zaburzenia mowy, niezrozumiała mowa,

  • T - time - objawy postępują w czasie i zalecany jest szybki transport do szpitala

jakość życia
jakość życia

definiowana jest jako spostrzeganie przez jednostkę jej pozycji w życiu w kontekście kultury i systemów wartości akceptowanych przez społeczeństwo, w jakich żyje oraz w relacji do jej celów życiowych, oczekiwań, zainteresowań

nagłe zatrzymanie krążenia, NZK
nagłe zatrzymanie krążenia, NZK

nagłe zatrzymanie czynności mechanicznej serca powodujące ustanie krążenia krwi

Narodowy Program Zdrowia
Narodowy Program Zdrowia

dokument określający najważniejsze cele polskiej polityki zdrowotnej na najbliższe lata

odtrutka
odtrutka

substancja odwracająca działanie trucizny obecnej w organizmie

ostry brzuch
ostry brzuch

stan wymagający często interwencji chirurgicznej; nierozpoznany stanowi zagrożenie życia

podtopienie
podtopienie

obejmuje wszystkie przypadki przeżycia po duszeniu się w wyniku zanurzenia w wodzie; podczas topienia najczęściej dochodzi do odruchowego wstrzymania oddechu, połykania wody i wymiotów, a następnie do zachłyśnięcia się wodą przy próbie nabrania powietrza

polityka zdrowotna
polityka zdrowotna

całokształt decyzji, planów i działań podejmowanych przez państwo i społeczeństwo dla realizacji konkretnych celów w zakresie ochrony zdrowia całej populacji

pozycja boczna (ustalona)
pozycja boczna (ustalona)

pozycja, w której osobę poszkodowaną układa się na boku, stosowana u poszkodowanego, który jest nieprzytomny, oddycha prawidłowo i w związku z tym nie wymaga prowadzenia resuscytacji; ułożenie na boku zapewnia zachowanie drożności górnych dróg oddechowych

RLAuwZMLRlE0K
Grafika przedstawia ułożenie człowieka w pozycji bocznej bezpiecznej. Kobieta leży na boku. Tę jej rękę, która znajduje się dalej od podłoża, ułożono tak, iż dłoń kobiety spoczywa pod policzkiem. Dalsza od podłoża noga postaci jest zgięta w biodrze i kolanie, a kończyna dolna znajdująca się bliższej podłoża – w pełni wyprostowana.
Pozycja boczna
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.
pozycja przeciwwstrząsowa
pozycja przeciwwstrząsowa

pozycja, w której kończyny dolne pacjenta są uniesione o mniej więcej 30°, co zapewnia przemieszczenie krwi krążącej z kończyn dolnych do najważniejszych narządów wewnętrznych

RYvqe4z8erwno
Grafika przedstawia ułożenie człowieka w pozycji przeciwwstrząsowej. Postać leży na plecach, z rękami ułożonymi wzdłuż ciała. Jej nogi są wyprostowane oraz uniesione ponad podłoże.
Pozycja przeciwwstrząsowa
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, licencja: CC BY-SA 3.0.
profilaktyka
profilaktyka

działania mające na celu zapobieganie chorobom i ich negatywnym skutkom, poprzez ich wczesne wykrycie i leczenie

profilaktyka I fazy (pierwszorzędowa, pierwotna)
profilaktyka I fazy (pierwszorzędowa, pierwotna)

działania mające na celu zapobieganie chorobie poprzez kontrolowanie czynników ryzyka

profilaktyka II fazy (drugorzędowa, wtórna)
profilaktyka II fazy (drugorzędowa, wtórna)

działania mające na celu wczesne wykrycie choroby i szybkie wdrożenie leczenia

profilaktyka III fazy (trzeciorzędowa, metafilaktyka)
profilaktyka III fazy (trzeciorzędowa, metafilaktyka)

działania mające na celu zahamowanie rozwoju choroby i ograniczenie wystąpienia powikłań

promocja zdrowia
promocja zdrowia

proces umożliwiający ludziom zwiększenie kontroli nad własnym zdrowiem w celu jego poprawy i utrzymania (Karta Ottawska, WHO, 1986)

pulsoksymetr
pulsoksymetr

nieinwazyjne urządzenie diagnostyczne, pozwalające na monitorowanie tętna i saturacji (czyli wysycenia tlenem hemoglobiny); wartości są wyrażone w procentach

R6xBFctLxf5OJ
Zdjęcie przedstawiające pulsoksymetr. Urządzenie składa się z wyposażonego w ekran elementu zakładanego wokół nadgarstka oraz z plastikowego klipsa, który umieszcza się na palcu. Obie części urządzenia są połączone kablem.
Pulsoksymetr
Źródło: Zespół autorski Politechniki Łódzkiej i Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, grafika na podstawie: wikipedia.org, licencja: CC BY-SA 3.0.
reakcja anafilaktyczna
reakcja anafilaktyczna

fachowe określenie reakcji uczuleniowej

reakcja uczuleniowa
reakcja uczuleniowa

jest to stan występujący po kontakcie z alergenem, na który osoba poszkodowana jest uczulona, charakteryzujący się różnymi objawami, np. wysypką, łzawieniem, kaszlem

resuscytacja
resuscytacja

zespół czynności ratunkowych podejmowanych przez ratownika u osoby nieprzytomnej, u której doszło do zatrzymania czynności serca; celem resuscytacji jest podtrzymanie funkcji życiowych poszkodowanego - prowadzenie sztucznego oddychania dostarcza mu tlenu, a prowadzenie ucisków klatki piersiowej zapewnia przepływ krwi

rękoczyny
rękoczyny

czynności medyczne wykonywane w specyficznych sytuacjach, mające na celu udzielenie pomocy, np. uderzenia międzyłopatkowe w zadławieniu

tachykardia
tachykardia

szybkie tętno, powyżej 100 uderzeń na minutę (u osoby dorosłej)

telefon/numer alarmowy 112
telefon/numer alarmowy 112

wspólny, ogólnoeuropejski numer alarmowy dla wszystkich służb ustawowo powołanych do niesienia pomocy

udar cieplny
udar cieplny

rodzaj udaru termicznego, spowodowany wzrostem temperatury organizmu powyżej 40°C na skutek działania czynników zewnętrznych (słońce, słońce + wysiłek fizyczny); w wyniku udaru cieplnego dochodzi do zaburzeń elektrolitowych (odwodnienie) oraz neurologicznych; jest to stan zagrożenia życia

udar niedokrwienny
udar niedokrwienny

powstały na skutek niedokrwienia obszaru mózgowia stan neurologiczny zagrażający życiu

uporczywe wymioty
uporczywe wymioty

powtarzające się w krótkim czasie, wyczerpujące poszkodowanego wymioty, które utrzymują się pomimo ewakuacji treści z żołądka

uraz rdzenia kręgowego
uraz rdzenia kręgowego

uraz kręgosłupa i osłanianego przez niego rdzenia; uraz ten może prowadzić do trwałego kalectwa w przypadku przerwania ciągłości tkanek

wstrząs
wstrząs

niewydolność organizmu charakteryzująca się tym, że organizm nie jest w stanie utrzymać kontroli nad zachodzącymi w nim procesami; może wystąpić z różnych powodów, np. nagłej utraty dużej objętości krwi, gwałtownie przebiegającej reakcji uczuleniowej i tym podobnych

wstrząs anafilaktyczny
wstrząs anafilaktyczny

stan, w którym organizm nie może utrzymać kontroli nad zachodzącymi w nim procesami, a przyczyną jest rozwijająca się gwałtownie reakcja uczuleniowa (anafilaktyczna), w wyniku której obniża się ciśnienie tętnicze oraz mogą wystąpić obrzęki (szczególnie groźne w zakresie dróg oddechowych) oraz wysypka

wstrząs hipowolemiczny
wstrząs hipowolemiczny

stan, w którym organizm z powodu zmniejszenia objętości krążącej krwi nie może utrzymać kontroli nad zachodzącymi w nim procesami, czyli jest to ostra uogólniona niewydolność układu krążenia; do takiej sytuacji może dojść z powodu np. masywnego krwotoku, zbyt małej i niewystarczającej podaży płynów lub zbyt szybkiej utraty płynów z powodu biegunki, masywnych wymiotów i tym podobnych

zadławienie
zadławienie

stan, w którym dochodzi do przedostania się ciała obcego do dróg oddechowych; w zależności od lokalizacji ciała obcego zadławienie może mieć postać łagodną lub ciężką

zatrucie
zatrucie

choroba będąca efektem działania substancji trującej

zawał mięśnia sercowego
zawał mięśnia sercowego

stan nagły zagrożenia życia; na skutek nagłego zamknięcia tętnicy wieńcowej dochodzi do niedokrwienia, a w konsekwencji - do niedotlenienia mięśnia sercowego w obszarze zaopatrywanym przez tę tętnicę; brak udrożnienia tętnicy skutkuje pogłębianiem się niedotlenienia i martwicą mięśnia sercowego

zdrowie
zdrowie

pełny dobrostan (well‑being) fizyczny, psychiczny i społeczny, a nie tylko brak choroby lub niepełnosprawności

złamanie otwarte
złamanie otwarte

złamanie kości z przebiciem tkanek miękkich - złamana kość wystaje ponad powierzchnię skóry

Interaktywne materiały sprawdzające
Przewodnik dla nauczyciela