E-materiały do kształcenia zawodowego

Apteczne konsultacje

MED.09. Sporządzanie i wytwarzanie produktów leczniczych oraz prowadzenie obrotu produktami leczniczymi, wyrobami medycznymi, suplementami diety i środkami spożywczymi specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz innymi produktami dopuszczonymi do obrotu w aptece na podstawie przepisów prawa - Technik farmaceutyczny 321301

bg‑azure

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
alfa‑hydroksykwasy, AHA
alfa‑hydroksykwasy, AHA

związki chemiczne wywierające przede wszystkim działanie keratolityczne (złuszczające), a w mniejszym stopniu także hamujące wydzielanie łoju

alkohol izopropylowy
alkohol izopropylowy

organiczny związek chemiczny z grupy alkoholi alifatycznych; jest najprostszym alkoholem drugorzędowym; ma jeden izomer podstawnikowy, propan‑1-ol; 70‑proc. wodny roztwór stosowany jest jako płyn antyseptyczny

Cutibacterium acnes, Propionibacterium acnes
Cutibacterium acnes, Propionibacterium acnes

Gram‑dodatnia, nieprzetrwalnikująca, nieurzęsiona bakteria beztlenowa o kształcie pałeczki; kolonie cechują się dużym polimorfizmem; stanowi florę fizjologiczną skóry, układu pokarmowego, oddechowego oraz dróg moczowo‑płciowych; u pacjentów z osłabioną odpornością może spowodować zapalenie wsierdzia oraz opon mózgowo‑rdzeniowych; przypisuje się jej istotną rolę w patogenezie trądziku pospolitegotrądzik młodzieńczy, trądzik pospolitytrądziku pospolitego

diosmina
diosmina

organiczny związek chemiczny z grupy glikozydowanych flawonoidów; działa ochronnie na naczynia krwionośne, zwiększa przepływ limfatyczny; przywraca naczyniom włosowatym prawidłową przepuszczalność, dzięki czemu działa przeciwobrzękowo i przeciwkrwotocznie; poprawia powrót krwi z układu żylnego, zmniejsza nadciśnienie i zastój żylny w kończynach, działa przeciwzapalnie, zwłaszcza w zapaleniach okołożylnych; badania kliniczne nad skutecznością diosminy nie są rozstrzygające

fiołek trójbarwny (łac. Viola tricolor)
fiołek trójbarwny (łac. Viola tricolor)

roślina należąca do rodziny fiołkowatych, nazywana bratkiem polnym; zawiera wiolutozyd, saponiny triterpenowe, śluz, alkaloid wiolinę, fenolokwasy i rutozyd; reguluje przemianę materii, działa moczopędnie, zmniejsza łamliwość naczyń krwionośnych; stosuje się go w zapaleniach pęcherza moczowego, trądziku młodzieńczymtrądzik młodzieńczy, trądzik pospolitytrądziku młodzieńczym czy wykwitach skórnych

glukagon
glukagon

polipeptydowy hormon wytwarzany przez komórki A (alfa) wysp trzustkowych; hormon ten ma znaczenie w gospodarce węglowodanowej – stymuluje wzrost stężenia glukozy we krwi, a więc charakteryzuje się działaniem antagonistycznym w stosunku do insuliny; wzmaga procesy glukoneogenezy i glikogenolizy oraz utleniania kwasów tłuszczowych; glukagon wydzielony przez wysepki trzustkowe dostaje się do wątroby przez żyłę wrotną i tam prawie całkowicie jest pochłaniany, a do krwi krążenia ogólnego przedostaje się tylko jego niewielka ilość; w stanie głodu zwiększa się wydzielanie glukagonu, co powoduje zachowanie prawidłowego stężenia glukozy we krwiglukoza we krwiglukozy we krwi, co jest niezwykle ważne dla zachowania właściwego funkcjonowania mózgu; glukagon i insulinainsulinainsulina należą do podstawowych regulatorów przemian węglowodanowych w organizmie, wpływają na aktywny transport przez błonę komórkową i biosyntezę białek i tłuszczów w komórkach

glukometr
glukometr

przenośne urządzenie diagnostyczne służące do pomiaru i bieżącego odczytu poziomu glukozy we krwiglukoza we krwiglukozy we krwi

glukoza we krwi
glukoza we krwi

glukoza to cukier prosty, który jest podstawowym źródłem energii w organizmie człowieka; podwyższony poziom glukozy we krwi może świadczyć o tym, że rozwija się cukrzyca

indeks glikemiczny
indeks glikemiczny

klasyfikacja produktów żywnościowych na podstawie ich wpływu na stężenie glukozy we krwiglukoza we krwiglukozy we krwi w ciągu 2–3 godz. po ich spożyciu (glikemia poposiłkowa); indeks glikemiczny jest definiowany jako średni procentowy wzrost stężenia glukozy we krwi następujący po spożyciu porcji produktu zawierającej 50 g przyswajalnych węglowodanów, odnotowywany w reprezentatywnej statystycznie grupie ludzi; wzrost poziomu glukozy we krwi w przypadku spożycia 50 g glukozy przyjęto jako podstawę skali (100%)

insulina
insulina

anaboliczny hormon peptydowy o działaniu ogólnoustrojowym, odgrywający zasadniczą rolę przede wszystkim w metabolizmie węglowodanów, lecz także białek i tłuszczów; jej niedobór (względny lub bezwzględny) leży u podłoża wystąpienia zaburzeń gospodarki węglowodanowej, przede wszystkim cukrzycy

kwas azelainowy
kwas azelainowy

organiczny związek chemiczny z grupy kwasów dikarboksylowych; charakteryzuje się działaniem przeciwbakteryjnym i przeciwzapalnym oraz w mniejszym stopniu działaniem złuszczającym; hamuje rozwój bakterii Propionibacterium acnesCutibacterium acnes, Propionibacterium acnesPropionibacterium acnes, odgrywających istotną rolę w patogenezie trądziku; dodatkowe jego działanie to hamowanie syntezy melaniny (barwnika skóry), przez co wykorzystywany jest do leczenia trądziku pospolitegotrądzik młodzieńczy, trądzik pospolitytrądziku pospolitego, różowatego i przebarwień

metformina
metformina

doustny lek hipoglikemizujący z grupy pochodnych biguanidu; zwiększa wrażliwość tkanek na insulinęinsulinainsulinę, zmniejsza wytwarzanie glukozy w wątrobie oraz zwiększa obwodowy wychwyt i zużycie glukozy; metforminę stosuje się w monoterapii i leczeniu skojarzonym cukrzycy typu 2

mocznik, CO(NH2)2
mocznik, CO(NH2)2

organiczny związek chemiczny, diamid kwasu węglowego; mocznik znalazł wiele różnych zastosowań w zależności od stężenia:

  • w niskich stężeniach (2–5%) działa nawilżająco, ponieważ ma silne właściwości higroskopijne, które powodują zatrzymywanie wody w komórkach skóry,

  • w większych stężeniach (15%) wykazuje działanie zmiękczające i delikatnie złuszczające, dlatego znalazł zastosowanie m.in. w leczeniu rogowacenia okołomieszkowego czy atopowego zapalenia skóry,

  • w najwyższych stężeniach (30% i więcej) działa silnie keratolitycznie, przez co może być stosowany w zwalczaniu zrogowaciałej skóry kolan i łokci w przebiegu chorób tarczycy, w leczeniu łuszczycy i rybiej łuski, wchodzi także w skład preparatów przeznaczonych do stosowania na popękane pięty;

mocznik wykazuje również działanie antyseptyczne, dzięki czemu stanowi składnik preparatów antytrądzikowych

nadtlenek benzoilu
nadtlenek benzoilu

organiczny związek chemiczny z grupy nadtlenków organicznych; jest stosowany jako składnik środków przeciwtrądzikowych; wykazuje silne właściwości utleniające, działa przeciwbakteryjnie i keratolitycznie, pobudza procesy ziarninowania i syntezę kolagenu; nadtlenek benzoilu poprzez działanie przeciwbakteryjne i keratolityczne zmniejsza liczbę zaskórników i powoduje ustępowanie zapalnych wykwitów

nakłuwacz
nakłuwacz

narzędzie niezbędne do samodzielnego pomiaru glukozy; umożliwia szybkie pobranie próbki krwi; nowoczesne nakłuwacze charakteryzują się wielostopniową regulacją głębokości wkłucia

opieka farmaceutyczna
opieka farmaceutyczna

dokumentowany proces, w którym farmaceuta, współpracując z pacjentem i lekarzem, a w razie potrzeby z przedstawicielami innych zawodów medycznych, czuwa nad prawidłowym przebiegiem farmakoterapii w celu uzyskania określonych jej efektów poprawiających jakość życia pacjenta

paski testowe
paski testowe

paski do glukometruglukometrglukometru, które umożliwiają pomiar poziomu glukozy we krwiglukoza we krwiglukozy we krwi; są kompatybilne z danym glukometrem; przed pomiarem zawsze należy sprawdzić na opakowaniu ich datę ważności

pen
pen

inaczej wstrzykiwacz insuliny; przyrząd ułatwiający bezpieczne i dokładne podanie koniecznej dawki leku

podchloryny
podchloryny

sole tlenowych kwasów chloru – organiczne i nieorganiczne związki chemiczne, sole czterech tlenowych kwasów chloru; są silnymi utleniaczami, ogrzewane wobec reduktorów mogą rozkładać się wybuchowo; obecnie dostępne preparaty na bazie podchlorynów zawierają niewielkie stężenia podchlorynu sodu (NaOCl) lub/i kwasu podchlorawego (HOCl), które w kontakcie z drobnoustrojami wydzielają ponadtlenki; badania z zakresu mikrobiologii wykazują skuteczność antyseptyków w zwalczaniu kolonizacji bakteryjnej zarówno ran przewlekłych, jak i implantów chirurgicznych

rezorcyna
rezorcyna

organiczny związek chemiczny z grupy fenoli, w którym dwie grupy hydroksylowe są przyłączone do pierścienia benzenowego w pozycji meta; wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze oraz przeciwpierwotniakowe; działa złuszczająco, usuwa przebarwienia, spłyca blizny, zmniejsza wydzielanie łoju i odblokowuje gruczoły łojowe, dlatego znalazła zastosowanie w leczeniu trądziku

Rivanolum, mleczan etakrydyny
Rivanolum, mleczan etakrydyny

organiczny związek chemiczny należący do grupy barwników akrydynowych; tworzy pomarańczowo‑żółte kryształy o specyficznym zapachu; stosowany jest jako środek antyseptyczny; odkaża nie tylko naskórek, ale także głębsze warstwy skóry; jego mechanizm działania polega na utworzeniu wiązania z kwasami nukleinowymi komórki i zahamowaniu ich syntezy; wykazuje działanie przeciwbakteryjne (zwłaszcza na paciorkowce, gronkowce oraz inne bakterie Gram‑dodatnie), przeciwgrzybicze oraz przeciwpierwotniakowe

rutyna, rutozyd
rutyna, rutozyd

organiczny związek chemiczny z grupy glikozydów flawonoidowych; wykazuje właściwości antyoksydacyjne; jak większość flawonoidów ma właściwości uszczelniające naczynia i przeciwwysiękowe; zapobiega powstawaniu niektórych wysoce reaktywnych wolnych rodników

trądzik młodzieńczy, trądzik pospolity
trądzik młodzieńczy, trądzik pospolity

choroba skóry występująca w wieku pokwitania, gdy pod wpływem zmian hormonalnych (nadmiernej stymulacji androgenowej) dochodzi do nadmiernego pobudzenia czynności gruczołów łojowych (łojotoku); przyczynami trądziku są głównie (w ok. 80%) czynniki genetyczne; objawy trądziku to zaskórniki, grudki i krostki; proces zapalny najczęściej jest wywołany przez bakterie Cutibacterium acnes

witamina H, biotyna
witamina H, biotyna

heterocykliczny organiczny związek chemiczny z grupy witamin B; występuje w organizmach zwierzęcych (głównie w wątrobie i żółtku), roślinnych, a także w drożdżach; stanowi koenzym kilku różnych enzymów; karboksylazy są enzymami niezbędnymi w wielu ważnych reakcjach biochemicznych, np. w procesie tworzenia glukozy (glukoneogeneza), syntezy kwasów tłuszczowych czy cyklu kwasu cytrynowego; biotyna wspomaga również funkcję tarczycy, przemianę dwutlenku węgla, wpływa na właściwe funkcjonowanie skóry oraz włosów, uczestniczy z witaminą K w syntezie protrombiny (jednego z białek biorących udział w krzepnięciu krwi)

Interaktywne materiały sprawdzające
Przewodnik dla nauczyciela