E-materiały do kształcenia zawodowego

Pomiary parametrów układów automatyki

ELM.04 Eksploatacja układów automatyki przemysłowej - Technik automatyk 311909

bg‑violet

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik pojęć do e‑materiału zawiera hasła oraz ich definicje. Hasła zostały ułożone w kolejności alfabetycznej. Wybrane pojęcia zawierają również odsyłacze (linki) do elementów składowych e‑materiału, w których zostały użyte.

Poprawne korzystanie ze słownika pojęć pozwoli ci opanować podstawowy zasób słownictwa branżowego oraz ułatwi przyswojenie wiedzy zawartej w e‑materiale.

1
analizator
analizator

urządzenie służące do mierzenia określonego parametru gazu lub cieczy oraz stężenia ich poszczególnych składników

anemometr
anemometr

urządzenie do pomiaru prędkości wiatru; może być wykonany w różnych konfiguracjach, takich jak kula wachlarzowa lub trójramienna, i może być zasilany ręcznie lub elektrycznie; wynik pomiaru jest wyrażony w jednostkach prędkości, np. [m/s]

R1MFu2jSX8pzy
Anemometr
Źródło: pixabay.com, domena publiczna.
aparatura kontrolno‑pomiarowa
aparatura kontrolno‑pomiarowa

wszelkiego rodzaju miernikimiernik cęgowymierniki, rejestratoryrejestratorrejestratory, przetwornikiprzetwornikprzetworniki, analizatoryanalizatoranalizatory oraz zasilaczezasilacz sieci przemysłowejzasilacze ułatwiające nadzór nad stanem urządzeń lub nad procesem realizowanym automatycznie

barometr
barometr

urządzenie do pomiaru ciśnienia atmosferycznego; może być rtęciowy, aneroidowy lub elektroniczny; ciśnienie jest mierzone w jednostkach takich jak milimetry słupa rtęci, hektopaskale lub paskale; barometr jest używany do prognozowania pogody, ponieważ zmiana ciśnienia atmosferycznego jest zwykle związana z zmianami pogodowymi

ciśnieniomierz elektroniczny
ciśnieniomierz elektroniczny

urządzenie elektroniczne służące do pomiaru ciśnienia

czujnik
czujnik

urządzenie służące do odbierania i rozpoznawania sygnałów lub bodźców oraz do przekazywania na tej podstawie informacji o danym obiekcie i zachodzących w nim zmianach

czujnik indukcyjny
czujnik indukcyjny

przyrząd służący do wykrywania różnorakich metalowych przedmiotów oraz części maszyn; czujnik tego typu posiada własną strefę wykrywania, więc jeśli dany przedmiot znajdzie się w jej polu, czujnik zmienia stan swojego sygnału wyjściowego; tego typu urządzenia wykorzystywane są w wielu układach automatyki przemysłowej, gdyż kontrolują położenie oraz ruchy mechanizmów sterowanych automatycznie

czujnik polimerowy
czujnik polimerowy

rodzaj elektronicznego czujnikaczujnikczujnika, który wykorzystuje polimerową warstwę do pomiaru różnych parametrów, takich jak ciśnienie, wilgotność, temperatura itp.; polimerowa warstwa jest niezwykle elastyczna i ma dużą czułość, dzięki czemu czujniki polimerowe są często wykorzystywane w medycynie, motoryzacji, przemyśle czy automatyce

czujnik rezystancyjny
czujnik rezystancyjny

urządzenie, które reaguje na zmiany temperatury zmianą rezystancji wmontowanego w nie rezystora; wraz ze wzrostem temperatury zmienia się rezystancja metalu (najczęściej wykorzystuje się platynę, miedź oraz nikiel), z którego wykonany jest rezystor; czujniki rezystancyjne znajdują zastosowanie w procesach regulacji wielu urządzeń przemysłowych (np. pieców hutniczych) oraz m.in. w laboratoriach, systemach klimatyzacji

detektor cząstek elementarnych
detektor cząstek elementarnych

urządzenie, które jest używane do wykrywania i badania cząstek elementarnych, takich jak elektrony, protony, neutrony, cząstki alfa, miony itp.; detektory mogą składać się z różnych elementów, takich jak materiały czułe, elektronika, optyka i systemy komputerowe; są szeroko stosowane w wielu dziedzinach, takich jak fizyka jądrowa, astrofizyka, medycyna, przemysł czy badanie materiałów

dokumentacja techniczna
dokumentacja techniczna

rodzaj dokumentu, który w sposób wyczerpujący opisuje parametry oraz techniczne działanie danej konstrukcji, wyrobu, instalacji, obiektu, dzięki czemu produkty te mogą zostać wykonane (wdrożone do produkcji); dokumentacja techniczna pozwala również określić przybliżony czas realizacji poszczególnych części składowych planowanego projektu oraz określić ich koszt (kosztorys jest istotną częścią dokumentacji technicznej)

dźwig towarowy
dźwig towarowy

winda towarowa; urządzenia służące do przemieszczania ładunków między kondygnacjami

elementy nastawcze
elementy nastawcze

urządzenia w obrębie układu regulacji automatycznej, umożliwiające sterowanie danym obiektem dzięki zmianom doprowadzanego strumienia masy lub energii

elementy wykonawcze
elementy wykonawcze

urządzenia takie jak podajnik, pompa, przepustnicaprzepustnicaprzepustnica powietrza, wentylator czy zawórzawórzawór regulacyjny, wymuszające zmiany wielkości regulowanej

fotoakustyczna spektroskopia w podczerwieni
fotoakustyczna spektroskopia w podczerwieni

metoda analizy chemicznej polegająca na pomiarze fali dźwiękowej powstałej po absorpcji promieniowania podczerwieni przez badaną próbkę; próbka jest naświetlana promieniowaniem podczerwonym o odpowiedniej częstotliwości, a następnie wykrywane są fale dźwiękowe powstałe w wyniku absorpcji; metodę można stosować w wielu dziedzinach, takich jak chemia, medycyna, przemysł czy badanie środowiska

GPRS
GPRS

(z ang. General Packet Radio Service)

technika umożliwiająca korzystanie z Internetu lub z transmisji strumieniowej audio/wideo dzięki przesyłaniu danych w sieciach GSM z prędkością 30‑80 kb/s

higrometr
higrometr

(z gr. hygros)

urządzenie służące do pomiaru wilgotności powietrza; inaczej: wilgotnościomierz

kalibrator temperatury
kalibrator temperatury

urządzenie kontrolno‑pomiaroweaparatura kontrolno‑pomiarowaurządzenie kontrolno‑pomiarowe, które pozwala ustalić wysokość temperatury, według której należy skalibrować dany obiekt

kamera termowizyjna
kamera termowizyjna

urządzenie używane do rejestracji ciepła (za pomocą podczerwieni) emitowanego przez dany obiekt

karta wejścia‑wyjścia
karta wejścia‑wyjścia

rodzaj urządzenia służącego do komunikacji jego użytkownika z różnymi systemami przetwarzania danych; tego typu karta przystosowana jest do współpracy z programami komputerowymi, posiada również kilka wejść, dzięki czemu można do niej podłączyć m.in. różnego rodzaju detektorydetektor cząstek elementarnychdetektory, kontaktrony, termometry, co pozwala sterować urządzeniami takim jak np. siłownik, semafor czy szlaban

komputer przemysłowy
komputer przemysłowy

komputer stworzony i przygotowany do działania w warunkach przemysłowych (np. hale produkcyjne lub magazyny), który charakteryzuje się podwyższoną odpornością na uszkodzenia mechaniczne i groźne czynniki zewnętrzne

kontroler temperatury
kontroler temperatury

przyrząd służący do kontroli oraz regulacji temperatury; posiada wbudowany sterowniksterownik PLCsterownik, który pobiera sygnał płynący z czujnika temperatury, a następnie oblicza różnicę między jej wartością zaprogramowaną (zadaną) a mierzalną w danym momencie

luminacja
luminacja

jedno z podstawowych pojęć z zakresu optyki i fizyki światła, oznacza natężenie światła emitowanego lub odbitego przez dany obiekt lub powierzchnię; jest miarą ilości światła, które jest widoczne dla ludzkiego oka i jest określana w jednostkach cd/m²; jest różna od natężenia światła, które jest miarą ilości energii emitowanej lub odbitej przez dany obiekt lub powierzchnię

manometr
manometr

urządzenie służące do pomiaru ciśnienia gazów lub cieczy

miernik cęgowy
miernik cęgowy

elektryczne urządzenie pomiarowe będące fuzją multimetru cyfrowegomultimetr cyfrowymultimetru cyfrowegoczujnikaczujnikczujnika prądu; wykorzystywane do pomiaru prądu stałego i przemiennego

moduł bezpieczeństwa
moduł bezpieczeństwa

urządzenie wykorzystywane najczęściej w środowisku automatyzacji do realizowania funkcji bezpieczeństwa, jego zadaniem jest obniżenie ryzyka w sytuacji zagrożenia do bezpiecznego poziomu

multimetr cyfrowy
multimetr cyfrowy

przyrząd do pomiaru dwóch lub więcej wielkości elektrycznych: głównie napięcia (mierzonego w woltach), natężenia prądu (mierzonego w amperach) i rezystancji (mierzonej w omach)

nurnik
nurnik

rodzaj tłoka, który jest elementem mechanicznym używanym w silnikach spalinowych i innych urządzeniach mechanicznych, którego zadaniem jest przenoszenie siły z cylindra na korbowód; jest umieszczony w cylindrze i przesuwany przez suw sprężający i suw rozprężający, generując pracę mechaniczną

obiekt regulacji
obiekt regulacji

urządzenie lub cały technologiczny proces, którym w danym momencie sterujemy za pomocą aparatury kontrolno‑pomiarowejaparatura kontrolno‑pomiarowaaparatury kontrolno‑pomiarowej; obiektem regulacji może być np. temperatura w pomieszczeniu, której poziom możemy dostosować

pomiar kalorymetryczny
pomiar kalorymetryczny

polega na zmierzeniu ilości ciepła przepływającej przez dany układ lub reakcję; można to osiągnąć poprzez wykorzystanie specjalnych urządzeń zwanych kalorymetrami; w zależności od rodzaju kalorymetru, pomiary te mogą być przeprowadzane w różnych warunkach, takich jak różne temperatury, ciśnienia i stany skupienia

proces technologiczny
proces technologiczny

zespół zorganizowanych czynności oraz celowo wykreowanych i przeprowadzanych prawidłowo zjawisk fizycznych oraz chemicznych mających na celu przemianę w danym zakładzie przemysłowym określonego zestawu surowców w żądane produkty; proces technologiczny zazwyczaj złożony jest z szeregu operacji i procesów jednostkowych

protokół pomiarowy
protokół pomiarowy

dokument prawny przygotowywany na podstawie oględzin oraz badania zwanego przeglądem, który poświadcza o stanie danej instalacji, sieci lub urządzenia

prowadnica liniowa
prowadnica liniowa

istotny element linii produkcyjnej, zbudowany z szyn profilowych oraz wózków tocznych, które umożliwiają powtarzalność wytwarzania danego produktu oraz zapewniają odpowiednią precyzję jego wykonania; prowadnice liniowe stosuje się m.in. w drukarkach, obrabiarkach, maszynach pakujących, urządzeniach transportowych czy automatach spawalniczych

przekaźnik bezpieczeństwa
przekaźnik bezpieczeństwa

urządzenie odpowiadające za bezpieczeństwo w miejscach pracy (np. fabrykach, zakładach przemysłowych), które znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia zagrożenia, odłączając zasilanie (czy wymuszając zatrzymanie maszyny z utrzymaniem mocy) w przypadku wystąpienia stanu zagrażającego życiu lub zdrowiu operatora bądź uszkodzenia danej maszyny; typowy przekaźnik bezpieczeństwa jest zbudowany z trzech styczników

przenośnik taśmowy
przenośnik taśmowy

urządzenie służące do transportowania i przemieszczania różnorakich materiałów sypkich oraz ładunków tzw. drobnicowych, takich jak np. worki, skrzynki

przepływomierz
przepływomierz

urządzenie pomiarowe, które bada przepływ cieczy lub gazów (np. powietrza zasysanego do silnika) i strumień objętości lub masy materii, która porusza się przez powierzchnię prostopadłą do kierunku przepływu

przepływomierz elektromagnetyczny
przepływomierz elektromagnetyczny

urządzenie do pomiaru przepływu cieczy lub gazu przez rurę, które wykorzystuje zjawisko elektromagnetyzmu; składa się z cewki elektromagnetycznej, która generuje pole magnetyczne, oraz przesłony z ruchomymi elementami, która jest umieszczona w rurze; przesłona ta jest poruszana przez przepływającą ciecz lub gaz, co powoduje zmianę pola magnetycznego w cewce; zmiana ta jest następnie przetwarzana na sygnał elektryczny, który jest proporcjonalny do prędkości przepływu

przepustnica
przepustnica

element armatury regulujący przepływ mediów w zależności od takich parametrów, jak ciśnienie, prędkość czy temperatura; jako podzespół niezbędny w silniku reguluje ilość dostarczanego powietrza, umożliwiając sterowanie dopływem paliwa i przyspieszenie pojazdu

przetwornik
przetwornik

urządzenie pomiarowe, które służy do przekształcania wielkości i przetwarzania sygnałów wg określonych zależności

radiacja
radiacja

promieniowanie elektromagnetyczne lub cząsteczkowe, które jest emitowane przez jakieś ciało lub materię i przenoszone przez przestrzeń; radiacja może być podzielona na kilka rodzajów w zależności od jej długości fali: od promieniowania jonizującego, takiego jak promieniowanie gamma i beta, po promieniowanie niejonizujące, takie jak promieniowanie podczerwone, widzialne i ultrafioletowe.

regulator
regulator

urządzenie kontrolno‑pomiaroweaparatura kontrolno‑pomiarowaurządzenie kontrolno‑pomiarowe generujące odpowiedni sygnał sterujący, aby utrzymać wymagane warunki przebiegu danego procesu lub pracy maszyny; element układu automatycznej regulacji

regulator temperatury
regulator temperatury

urządzenie służące do kontroli temperatury; jego centralnym elementem jest sterownik, dzięki któremu przyrząd ten oblicza różnicę między wartością zaprogramowaną (zadaną), a zmierzoną temperaturą; regulator temperatury posiada wyjście, które jest zawsze podłączone do elementu sterującego, np. wentylatora czy klimatyzatora

rejestrator
rejestrator

urządzenie służące do pomiaru, zapisu, prezentacji i archiwizacji danych o parametrach, np. temperaturze, ciśnieniu, wilgotności, używane w układach automatyki przemysłowej i w systemach monitoringu

schody ruchome
schody ruchome

eskalator; przenośnik złożony ze stopni przymocowanych do łańcuchów okrężnych, optymalizujący przemieszczanie osób między kondygnacjami takich obiektów jak lotniska, dworce, centra handlowe czy stacje metra

skrzynka zaciskowa
skrzynka zaciskowa

element służący do bezpiecznego montażu przewodów zasilających silnik elektryczny; w skrzynce zaciskowej znajdują się końcówki uzwojenia stojana niezbędne do podłączenia elektrycznego

sonda lambda
sonda lambda

elektroniczny czujnikczujnikczujnik mierzący zawartość tlenu w spalinach, zlokalizowany w układzie wydechowym silnika spalinowego; sygnał wysyłany z sondy do komputera pozwala na dobranie odpowiedniej ilości tlenu (poprzez proporcjonalne otwarcie przepustnicy) i paliwa (poprzez odpowiedni czas otwarcia wtryskiwaczy)

sterownik PLC
sterownik PLC

uniwersalne urządzenie mikroprocesorowe służące do sterowania pracą maszyny lub systemu, dopasowane do obiektu dzięki wprowadzeniu odpowiedniego algorytmu działania do jego pamięci

switch (przełącznik sieciowy)
switch (przełącznik sieciowy)

urządzenie łączące segmenty sieci komputerowej pracujące głównie w drugiej warstwie modelu ISO/OSI (łącza danych), switchswitch (przełącznik sieciowy)switch przekazuje ramki między segmentami sieci z doborem portu przełącznika, na który jest przekazywana

system paletyzujący
system paletyzujący

automatyzacja pakowania produktów na paletach lub do opakowań zbiorczych

szafa sterownicza
szafa sterownicza

ochronny element będący częścią aparatury sterowniczej, rozdzielczej oraz zabezpieczającej; ponadto ułatwia on dostęp do urządzeń oraz instalacji i chroni je przed ingerencją osób trzecich

termohigrometr
termohigrometr

urządzenie służące do pomiaru temperatury i wilgotności, np. powietrza

termopara
termopara

urządzenie kontrolno‑pomiaroweaparatura kontrolno‑pomiarowaurządzenie kontrolno‑pomiarowe wykorzystywane jako czujnikczujnikczujnik temperatury oraz źródło zasilania o niskim napięciu i relatywnie wysokim prądzie

termostat
termostat

urządzenie odpowiedzialne za kontrolowanie temperatury w danym systemie oraz za sterowanie komponentami grzewczymi i chłodzącymi; jego zdaniem jest utrzymywać tzw. temperaturę zadaną; używany jest w bardzo wielu sprzętach codziennego użytku, m.in. lodówkach, podgrzewaczach wody czy systemach ogrzewania i klimatyzacji budynków

układ regulacji
układ regulacji

zbiór, połączenie poszczególnych elementów automatyki; dzięki synchronicznemu współdziałaniu realizują one dane zadanie, np. regulują temperaturę w pomieszczeniu

uziemienie
uziemienie

połączenie określonego punktu obwodu elektrycznego z ziemią, co zapewnia bezpieczeństwo i prawidłowe funkcjonowanie urządzeń i instalacji elektrycznych

zasilacz sieci przemysłowej
zasilacz sieci przemysłowej

zasilacz to urządzenie, dzięki któremu możliwe jest dopasowanie napięcia elektrycznego odpowiednio do specyfiki zasilanego odbiornika; zasilacz sieci przemysłowej jest urządzeniem przystosowanym do pracy w warunkach podwyższonego ryzyka, charakteryzuje się wysoką sprawnością oraz bardzo dużą mocą

zawór
zawór

urządzenie do zamykania otworów i wylotów, regulowania przepływu płynów lub gazów przez przewody, a także zapobieganiu ich cofaniu; wykorzystywane też do regulacji ciśnienia i kontrolowanego uwalniania ciśnienia